De Gids. Jaargang 78

[p. 179]

Buitenlandsch overzicht.

Duitschland-Rusland. - Dallwitz. - Ulster. - Caillaux-Calmette.
27 Maart 1914.

Wat is de beteekenis geweest van het even plotseling als algemeen alarmslaan der Duitsche pers tegen de wapeningen van Rusland?

Die wapeningen dagteekenen niet van gisteren. Zij zijn begonnen onmiddellijk na den Russisch-Japanschen oorlog, waarin Rusland met schrik bespeurd heeft dat zijn militaire middelen volstrekt niet meer voldoende waren om zijn wijdvertakte politiek afdoende te ondersteunen. De slag is zoo geducht geweest dat men geruimen tijd noodig heeft gehad, hem te boven te komen. Het besef dat men niet gereed was heeft de Russische buitenlandsche staatkunde verlamd, nog tijdens de Balkancrisis. Maatregelen van herstel waren aanstonds beraamd, maar de uitvoering kostte tijd. Doch nu, langzaam aan, is Rusland weer op krachten gekomen. Zijn vier dreadnoughts, begonnen in 1911, komen in Juni aanstaande gereed; vier superdreadnoughts in 1917. Zes kruisers naderen hare voltooiing, benevens een aantal torpedo- en onderzeebooten.

Dit alles was in Duitschland natuurlijk lang bekend. Waarom dan thans opeens het alarm? De buitengewone weerbelasting heeft er in plaats van 1¼, 2 milliard Mark opgebracht. Moest er stemming worden gemaakt voor nieuwe bewapeningsvoorstellen om het overschot te besteden?

[p. 180]

Men heeft het zich angstig afgevraagd, maar zulke voorstellen zijn niet gevolgd.

Verschillende omstandigheden schijnen tot het alarm te hebben medegewerkt. Het is begonnen nadat Rusland weer eens tot een proefmobilisatie besloten had aan de Oostenrijksche grens, en invloed uit Weenen schijnt aan de Duitsche persmanoeuvre niet vreemd te zijn gebleven. Weenen was te zenuwachtiger, daar tegelijk in Galicië een Rutheensch komplot ontdekt werd. Ook waren de agrariërs van over de Elbe er zeer ontstemd over dat Rusland de emigratie van Poolsche seizoenarbeiders naar Pruisische landgoederen tegengaat. De Duitsche regeeringskringen hebben de inmenging van Rusland in de zaak-Liman von Sanders zeer hoog opgenomen. Sedert langer dan een maand werden vier Duitsche aviateurs te Perm vastgehouden. Dit alles kan en moet van eenigen invloed zijn geweest, maar de samenloop er van verklaart hoogstens het naar buiten uitbreken eener stemming die een diepere oorzaak heeft. Duitschland had na den Russisch-Japanschen oorlog een verademing gevoeld; het had met Ruslands verzwakking leeren rekenen; het ziet in dat het zijne berekeningen moet herzien, want dat Rusland weer aanmerkelijk is aangesterkt. Het leger is gereorganiseerd en verbeterd; eene nieuwe vloot eerlang beschikbaar; het spoorwegnet uitgebreid, ook met oog op het gebruik in den oorlog; de wedergeboorte van een offensieven, sterk nationalistischen geest wordt in alles merkbaar. Het samenvallen dezer verschijnselen met de nationalistische strooming in Frankrijk en met den afloop der crisis op den Balkan, waar de vrienden der Triple Entente in het voordeel gebleven zijn, is voldoende om de geprikkelde stemming in Duitschland te verklaren. De regeering, dit moet men toegeven, heeft echter het hoofd koel gehouden, en is er in geslaagd te voorkomen dat de beweging in eene paniek oversloeg.

Het heet dat de heer von Dallwitz, tot dusver Russisch minister van binnenlandsche zaken, graaf Wedel te Straatsburg zal opvolgen.

Indien hij, gelijk tevens verluidt, in Pruisen mocht opgevolgd worden door von Trott zu Solz, zal men er eene aanwijzing in mogen zien dat de regeering er aan toe is de

[p. 181]

poging tot kiesrechthervorming in Pruisen te hernieuwen. Bethmann-Hollweg schijnt het nog eens te willen beproeven, maar von Dallwitz was wegens zijne betrekkingen in Pruisen niet de man die daartoe de beste medewerking verleenen kon.

Welken koers hij te Straatsburg volgen zal? Graaf Wedel had een zeer tegemoetkomende houding aangenomen, niet alleen tegenover de liberalen, maar ook tegenover de socialisten in het Rijksland. Zijne leer was dat men het tegenwicht tegen de sterke nationalistisch-clericale partij moest zoeken waar men het alleen vinden kon. Den Keizer gingen zijne vriendelijkheden aan het adres van links te ver, en uit de houding van Dallwitz' aangetrouwden neef von Roedern, opvolger van Zorn von Bulach als staatssecretaris te Straatsburg, is reeds op te maken dat er nieuwe en scherper instructies zijn gegeven ten opzichte van de verhouding tot de sociaal-democraten. Of de behoudende elementen zich daardoor ook maar in het minst zullen laten winnen?

In Engeland weet de regeeringspartij niet langer hoe zij het heeft. Eerst de concessie van Asquith: Ulster mag zes jaar buiten de Home Rule blijven; in dien tijd zal tweemaal eene verkiezing voor het Parlement te Londen plaats hebben; trekt dit de Home Rule-wet niet in, dan valt Ulster na de zes jaar er onder. De concessie door de unionisten afgewezen, die een onmiddellijke uitspraak door de kiezers wenschen. Sir Edward Carson verlaat Westminster voor Belfast, waar hij door de partijgangers juichend wordt ingehaald. Troepenafdeelingen krijgen bevel, de eigendommen der regeering in Ulster te gaan beschermen; verzetten zich daartegen de Ulstermen, dan zullen de geweren moeten afgaan en is de strijd ontbrand. Lloyd George zegt in het publiek: er op of er onder. Beweging onder de officieren in het kamp van Curragh; zeventig er van bieden hun ontslag aan, waaronder generaal Gough, bevelhebber der brigade cavalerie. De regeering schijnt te wijken; de officieren krijgen wat zij verlangen: een schriftelijke toezegging dat zij niet zullen worden gebruikt om ‘het verzet van Ulster te breken’. Verslagenheid der liberale partij, en ziedende toorn der arbeiderspartij, waarvan een lid vraagt wie in Engeland voortaan meester is: het Parlement, of de koning en het leger?

[p. 182]

Mededeeling van den oorlogsminister Seely, dat niet het geheele kabinet, maar hij alleen voor de schriftelijke toezegging aan Gough aansprakelijk moet worden gesteld; hij wil aftreden, maar Asquith neemt het ontslag niet aan. Een verwarring als in de geschiedenis van Engeland in geen jaren is voorgekomen; niemand die durft voorspellen waar het op uitloopen zal. Het gezag der regeering ondermijnd; hoe zal Asquith het nog ooit terugwinnen?

Is dit dezelfde man, dien men voor zoo wijs, zoo vastberaden had gehouden? Wat is er gebeurd? Is het waar dat voor de zeventig officieren, als men hun te na gekomen was, het heele leger met den koning er bij in de bres zou zijn gesprongen? Dat duizenden in Engeland en Schotland gereed staan, om, als het moet, naar Ulster over te steken en Carson en zijne getrouwen te hulp te komen? Dat het katholieke Ierland zich weinig roert, omdat de sympathie der geestelijkheid voor een Iersch parlement sterk is afgenomen sedert de woelingen te Dublin, die doen voorzien dat in zulk een parlement een zeer sterke syndicalistische groep zou zitting nemen?

In ieder geval is het wel zeker dat thans de regeering de Home Rule-wet in Ulster niet meer doorzetten kan zonder dat er bloed vloeit. Zij durft kennelijk geen bloedbad aan en zal dus niet doorzetten; - maar is dit iets anders dan haar algeheele nederlaag? Welke middelen heeft zij nog in de hand om hetzij Carson en den hertog van Londonderry met de enkele macht der politie aan het lijf te komen, hetzij haar doel te bereiken langs den omweg van overreding en onderhandeling?

Men ziet het niet. Om uit de impasse te geraken zal zij misschien zelf tot het middel van parlementsontbinding moeten overgaan, die waarschijnlijk èn de unionisten èn de arbeiderspartij (misschien deze laatste vooral) zal versterken, maar voor de gouvernementeele liberalen van den ouden stempel licht noodlottig kan zijn. Een troebele tijd is dan voor Engeland te wachten; een tijd waarin de klasse-tegenstelling de Engelsche politiek meer en meer zal gaan beheerschen.

Het jammerlijke van de gebeurtenissen in Frankrijk is, dat men al zoo weinig met het echtpaar Caillaux kan op-

[p. 183]

hebben als met het gedrag van den vermoorden Calmette.

Voor diens wijze van strijdvoeren in den Figaro is geen verontschuldiging. En dat heet dan het land van de besmetting zuiveren! Die er in groeien, zijn de levenmakers van de Action française.

Hoe zonderlinge verhoudingen worden onthuld door het onderzoek naar de zaak-Rochette! Voor politici van de soort-Monis-Caillaux zal de buitenstaander niet warm loopen; soms voor Barthou? Of voor dien singulieren magistraat, den heer Fabre, die zich in het kabinet van den ministerpresident laat ‘vernederen’, zonder er aan te denken naar den man te loopen die den duursten plicht heeft zijn klachten aan te hooren en hem in zijn verzet tegen ongeoorloofde pressie bij te staan: zijn ambtelijken superieur, den minister van justitie?

Met één van de bendes mee te brullen is gemakkelijk genoeg; maar waar ligt de weg ter uitredding? Waar rijst een gestalte op die blinkend uitsteekt boven deze golven van vuil, als Picquart boven die der Affaire?

Van hoe naderbij men de zaak bekijkt, zoo ergerlijker wordt zij. Een enquête-commissie met bevoegdheden die anders alleen aan de rechterlijke macht toekomen, waarvan de leden zich niet ontzien om staande het onderzoek, tegen grof geld, dag aan dag de bladen met sensationeele artikelen te spijzigen. Een rechter van instructie die toelaat dat, ondanks de wet, alles wat hij tot mevrouw Caillaux of deze tot hem zegt, in de krant komt. Eene Kamermeerderheid die, bij den tegenwoordigen toestand van het Fransche budget, vrijheid vindt om meer dan 50 millioen aan drankbelasting te schrappen, ten einde bij de aanstaande verkiezingen genade te vinden in de oogen der cabaretiers.

Ligt het aan ons of aan Frankrijk zelf, dat zijn reputatie dalende is in de wereld?

C.