De Gids. Jaargang 78

[p. 553]

Albert Neuhuys.
1844-1914.

Evenals Jozef Israëls was hij met historie-schilderen begonnen. Maar het was meer het historische genre, dat hij beoefende, dan de historische dramatiek. Op het uitdrukken van eigenlijke handeling is hij dan ook nooit bizonder uit geweest. Neuhuys zocht iets anders. In den beginne spitste hij zich op het weergeven van satijn en glanzende stoffen - en allengs heeft zich bij hem deze beschaafde liefde voor den fraaien schijn der dingen breed ontplooid tot het schilderen van die sonore kleuraccoorden, welke aan zijn binnenhuizen een zoo deftige verheffing geven.

Toen Neuhuys, al achtentwintig, na moeizame voorstudie in zijn geboortestad Utrecht en vier jaar werken te Antwerpen, naar Amsterdam kwam, trok zijn mooi talent spoedig de aandacht van de jonge bent. Mauve en Jacob Maris zochten hem op. En de invloed van den laatsten vooral werd beslissend. Neuhuys sprak later van de kennismaking met Jacobs kunst als van een openbaring. Toen hij in 1875 naar den Haag trok, was het om er naast Maris een woning te kiezen. Zoo sterk was toen de invloed van den grootmeester van ons moderne landschap op den veel minder veelzijdig geschoolden interieur-schilder, dat Neuhuys zich in dien tijd wel eens onder den druk van die sterke leiding heeft gevoeld. Toch bleef hij voor de krachtige ontwikkeling van zijn van huis uit al bloeiend palet veel aan hem danken. Maar de stevig geklonken bouw van een schilderij, waarin zijn oudere kunstbroeder zoozeer uitmuntte, heeft hij niet van hem mogen leeren.

[p. 554]

Intusschen, wanneer Neuhuys dan al veel minder dan Maris zijn schilderij wijs en harmonieus, in edele gebondenheid wist te componeeren, zijn driftige weligheid bleef er te meer door verzekerd. In de overpeinzing van het atelier kon hij het motief niet uitvechten. Hij dorstte naar de warme aanraking met het felle, vluchtige en toch bijna tastbare licht. En daarom moest hij telkens, het kostte wat het wilde, nieuw voedsel zoeken in de onmiddelijke aanschouwing. Hij kon zijn schilderen niet opvoeren tot een zware en rijke, een ernstige en toch blijde flonkering, zonder dat, zooals hij het wel noemde ‘de natuur zelve hem de kleuren in de hand gaf’. Daarom ook was deze beau-peintre er zooverre van af een virtuoos of een routinier te worden, die zich op losheid van zelfbehagen laat gaan. Door alles heen bleef hij de zinnelijk bewogene.

We stipten aan, dat hij nooit bizonderlijk het uitdrukken der dramatische handeling heeft gezocht. Toch mag men niet zeggen, dat zijn figuren bloot als stilleven gezien zijn. Wel degelijk ademen zij dien ‘rijkdom der armoede’ waarop Israëls hem eens had gewezen. Er spreekt vrouwelijke teederheid en toewijding uit zijn moeders. In zijn zuigelingen en kleuters voelt men de mooiheid van het argelooze, het onbewuste, het schier latente leven. En in zijn beste schilderijen krijgt heel de voorstelling vleugelen door de kerngezonde teergevoeligheid van zien, door het kloeke gehalte van de voordracht, door het kostelijk levende van de materie, door de gedragenheid van de kleur.

Aan die rijke materie en die rijpe kleur vergastte hij zich het meest en het meesterlijkst. En zoo was Albert Neuhuys bovenal de schilder, die, uit de kracht eener gestadige verrukking en toegerust met een door strijd van aanhoudende studie verworven boetseervermogen, den voornaam overdadigen, den zwaar verzadigden en soms ook den gloedrijk fonkelenden kleurtoon, in gave verflagen met groote gulheid wist uit te spreiden, op schilderijen, waaronder er zijn die, ook op den duur, hun eigen plaats zullen handhaven naast de beste werken der groote Haagsche school.

Jan Veth.