De Gids. Jaargang 78

[p. 396]

Buitenlandsch overzicht.

Duitsche, Engelsche, Turksche zaken.
23 Jan. 1914.

Zabern heeft voor zulk een muisje wel een geweldigen staart.

De militair-conservatieve partij heeft zoodanig de overhand behouden, dat menigeen zich afvraagt hoe lang Bethmann-Hollweg het nog wel maken zal.

Merkwaardige verhoudingen: de Rijkskanselier bedreigd door de eenige partij die niet tot het votum van afkeuring, in den Rijksdag tegen hem uitgebracht, medewerkte.

Men vergeeft den kanselier niet, dat dat votum indruk op hem heeft gemaakt; dat hij in de Norddeutsche waarschuwingen heeft doen plaatsen niet aan het adres van de Elzassers alleen, doch ook aan dat van de militairen en hun conservatieve vrienden. De jonkers van Oost-Elbië staken de hoofden bijeen; in het Pruisische Heerenhuis, in het Huis van Afgevaardigden werd de kanselier duchtig onderhanden genomen. Waar ging het onder zijn bewind met de Pruisische hegemonie in Duitschland naar toe?

De kanselier heeft ontzettend klein bij gegeven. Zijlieden krijgen gelijk, die den eens zoo luid opgehemelden Bethmann-Hollweg kracht van karakter altijd hebben ontzegd. Kennis en inzicht heeft hij wel, maar die maken alleen nog niet den grooten staatsman.

Aan zijn vriend Lamprecht schrijft hij in deze dagen van spanning brieven, die van geest getuigen: ‘Wat zijn wij nog

[p. 397]

een jong volk; wij gelooven maar in kracht en geweld, en weten nog niet dat wat het geweld gewonnen heeft, alleen door andere middelen dan die van het geweld behouden kan blijven. Nog niet lang geleden heeft Edmond Rostand gesproken over “l'impérialisme de l'idée”, en toen gezegd: “C'est au moment qu'on veut redoubler de force qu'il faut redoubler de grâce.” Voor deze opvatting van het imperialisme zijn wij Duitschers nog niet rijp....’

Leg nu daartegen zijn rede in het Heerenhuis, in antwoord op den hevigen aanval van York von Wartenburg: ‘Mijn persoonlijke gevoelens zijn die van het hooge huis...’

Ware de Rijksdag een meer zelfbewust lichaam, hoe spoedig zou zij den kanselier beduiden dat hij zich tusschen twee stoelen in de asch geplaatst heeft, en dat het Duitsche volk zijn eersten minister niet in die positie verkiest te aanschouwen.

Maar er zal niets van komen. De nationaal-liberalen zijn voor de zooveelste maal weder in hun schulp gekropen; hoe zou de reserve-officier durven ingaan tegen den generaal? Nu zouden het dus alleen de centrumsmannen kunnen zijn, die in verbond met vrijzinnigen en socialisten den kanselier een hinderlaag zouden kunnen leggen. Ook daar zal niets van komen. Blijkbaar heeft de regeering het centrum omgekocht voor eene concessie in zake het Jezuietenvraagstuk, of iets dergelijks.

De vijftien afgevaardigden van het Rijksland willen dat er in den Rijksdag even hartige taal zal worden gesproken als in de tweede kamer te Straatsburg. Maar voor een interpellatie zijn dertig onderteekeningen noodig, en het centrum, waartoe de geestverwante meerderheid der afgevaardigden uit het Rijksland zich natuurlijk om steun gewend heeft, heeft zijn medewerking geweigerd. Zoodat het nu alleen de socialisten en vrijzinnigen zullen zijn, die mogelijk nog wat gaan napleiten...

Intusschen ontbreekt het niet aan geruchten omtrent persoonsveranderngen in het ministerie: Bethmann-Hollweg als stadhouder te Straatsburg op de plaats van Wedel; Tirpitz Rijkskanselier, en zoo voorts.

De Keizer heeft blijkbaar nog geen besluit gevat. De conservatieven zijn heftig genoeg in het afbreken, maar hoe

[p. 398]

zij een Duitsch Rijksbestuur naar hunnen zin zouden vermogen in te richten, blijft een raadsel. Socialistenwet en inkrimping van het kiesrecht voor den Rijksdag - jawel! De Keizer zal aan Oldenburg-Januschau en consorten niet toestaan, wat hij, in het begin zijner regeering, den ouden Bismarck geweigerd heeft.

Tot zuivering van den dampkring ware het gewenscht, dat de proef maar eens genomen werd. Het moet in Duitschland nog erger worden, eer het beter worden kan.

De Punch vertoont Winston Churchill in een apotheose op de planken, in den arm de ontzagwekkende rol der jongste ‘Navy Estimates’, terwijl een verleidelijk uitziende rei van Tory chorus-girls hem toezingt: ‘You've made me love you; I didn't want to do it’.

Wat is er waar van de geruchten omtrent een hopelooze verdeeldheid in den boezem van het liberale kabinet? Er is een officieele tegenspraak gekomen, die zeer weinig overtuigend klinkt.

Lloyd George, die nimmer een blad voor den mond neemt, heeft zoo duidelijk mogelijk gezegd, dat hij de partij met Churchill's marinebegrooting niet voor de kiezers durft laten komen. Het oogenblik is juist zoo gunstig, meent hij, om tot eene inkrimping der vlootuitgaven, althans tot langzamer tempo van opdrijving, nu eindelijk over te gaan. De verhouding tot Duitschland is in langen tijd niet zoo goed geweest als thans.

Heeft Lloyd George niet nog meer aan de aanstaande verkiezingen gedacht dan aan den toestand van Europa? De Triple Entente staat er nu juist sedert een jaar niet zoo heel gunsig voor; zij heeft tegenover de Triple Alliantie ontegenzeglijk aan terrein verloren.

Slaagt Lloyd George er in, een belangrijk deel der regeeringsmeerderheid tegen Churchill's begrooting te doen stemmen, dan is de val van het ministerie onvermijdelijk. De unionisten hebben aanstonds aangekondigd, dat zij als één man voor Churchill zullen opkomen. De liberale imperialisten zullen niet anders doen, en dan blijft Asquith met Labour-Partij en Ieren zitten.

Asquith heeft dus wel geen andere keus, dan Lloyd George

[p. 399]

het zwijgen op te leggen. Maar of de kiezers hem dit niet zullen doen bezuren? Lloyd George heeft er den naam van, goed te weten wat er onder het volk omgaat; en hij heeft zich reeds zoo ver gewaagd, dat hij moeilijk meer terug kan.

Hoe het zij, de heer Asquith zal in 1914 ruimschoots gelegenheid hebben, zijn zeker opmerkelijke begaafdheid in het bijeenhouden eener heterogene meerderheid opnieuw op de proef te stellen; de zwaarste proef wellicht, waaraan zij nog is onderworpen geworden.

Enver Pasja minister van oorlog; een dreadnought aangekocht; de aankoop van een tweeden dreadnought overwogen.

Waar haalt Turkije het geld vandaan? Van mogendheden die in ruil voor dat geld concessiën verlangen die Turkije steeds minder vrij laten in eigen huis.

Met zekerheid moet dit alles op nieuwe verwikkelingen uitloopen. Nog is de erfenis van den laatsten oorlog niet geregeld, Albanië in verwarring en onrust, de eilandenkwestie onbeslist, en reeds doemen nieuwe vraagstukken dreigend op.

Stéphane Lauzanne, de redacteur van den Matin, die, door Russische belanghebbenden naar St. Petersburg gehaald, van daar uit eene reeks hoofdartikelen schrijft die te kenmerken zijn als het reclame-achtige prospectus eener nieuwe Russische leening, voorspelt groote dingen. ‘La Russie n'a encore rien fait à Constantinople mais elle fera quelque chose demain, après-demain, dans un mois... Elle prépare son action en Arménie. Elle la prépare avec cette méthode silencieuse et souple qui est dans le génie de la race slave. Elle a dans le personne du général Vorontzoff-Datchkoff, qui commande au Caucase, un agent merveilleusement actif et adroit. Elle s'infiltre; elle prend pied....’

Na eenige weinig zeggende explicaties schijnt Rusland zijn verzet tegen de missie van generaal Liman von Sanders te hebben opgegeven. Is het in de gegronde verwachting dat Duitschland aan Rusland in Armenië de vrije hand zal laten?

Onderwijl wordt de aandacht van den Franschen bondgenoot gericht op wat Hanotaux in den Figaro genoemd heeft ‘le mirage syrien.’

Minister Doumergue heeft voor de commissie van buitenlandsche zaken der Fransche kamer verklaard, dat, in

[p. 400]

December 1912 reeds, Engeland aan Frankrijk de verzekering heeft gegeven dat het geen politieke oogmerken op Syrië heeft. Precies zoo is de Marokko-geschiedenis begonnen.

Hanotaux vindt Syrië een te wichtig brok voor eene mogendheid die reeds een zoo groot stuk Afrika voor haar rekening heeft. De Levant is een wereld; eenmaal er in, raakt men er niet weer uit. Als er groote verwikkelingen moeten komen met een groote uitruiling van compensatiën aan het eind, vindt hij het raadzamer dat Frankrijk de handen vrij houdt om zich zijne compensatie te bezorgen dichter bij honk.

Het belang van Frankrijk is overigens niet dat Aziatisch Turkije verdeeld worde, meent hij, maar dat het in wezen blijve, ‘réformée et paisible’. Het ongeluk is evenwel, dat men verleerd heeft aan Turksche ‘hervormingen’ te gelooven, althans aan hare vreedzaamheid. En als de hervormingen van de Europeesche mogendheden moeten komen, is verdeeling toch het eind.

C.