De Gids. Jaargang 77

[p. 133]

Onder den beiaard van Mechelen.

Ik heb de Cloches de Corneville hooren tjingelen door de avondlucht der bisschoppelijke stad. Dat was een dwaze dartelheid onder den ernst der sterrenpracht. Ik heb ter ‘925e verjaring van O.L.V. van Hanswijck’ die doodsche stad van geestelijken tot een kermisoord vervormd gezien, waar vele extra-treinen en -trams duizenden pretmakers heen gevoerd hadden. Doch zoo de ‘praaltrein’ van 1500 burgers, burgeressen en kinderen even weinig indruk maakte als vrijwel alle gemaskerde stoeten, daar was toch een groep van mosgroene soldeniers en ook waren er enkele riddergestalten, die door kleuren en vormen herinnerden aan de oud-Vlaamsche weelde, ons van afbeeldingen bekend. En als staart der ‘cavalcade’ kwam de aloude ‘ommegang’ van burleske poppen, de Heemskinderen te paard, Goliath en twee wandelende reuze-Joffers, waar ieder kind van Mechelen een brok traditie in moest herkennen. Het geestigst was zeker een, onder het voortgetrokken worden, gestadig draaiend rad van fortuin, acht mannen en vrouwen van verschillenden stand - zelfs een pater was er bij - dansende om een zeer aardsche, naakte aangebedene.

De stoet trok toevallig juist bij mijn aankomst het stations-

[p. 134]

plein over. Ik had gehoopt, van het feest onkundig, in het stille Mechelen deel te hebben aan het genot, dat Jef Denijn er des zomers elken Maandagavond door klokkenspel geeft. Nu bleek men er den ‘verjaardag’ te vieren van een Lieve-Vrouwbeeld, dat wonderen te verrichten vermag. Straten en huizen waren kwistig versierd. De aanzienlijken deden deftig mee. De winkels overdadiger dan waar ook ten onzent, op koninginnedag. De pleinen en lanen en straten stonden getooid met luchtige, lichte hekwerken en kleurige slingers en bloeiende planten. Hier en daar was de versiering smaakvol, bijna overal levendig, frisch. En de oudheid van Mechelen bleef indrukwekkend. Uit verscheidene eeuwen staan er nog prachtige monumenten van bouwkunst. Ook uit den weeldetijd van Rubens heeft het katholicisme hier voordeel getrokken.

Denk aan Utrecht bij studentenfeesten en wij kunnen gaan vergelijken. De luchthartigheid van het gemakkelijker levende Vlaamsche volk trof mij onmiddellijk op het stationsplein door een zekere zorgeloosheid, bij welke gerekend bleek met de betrouwbaarheid van het publiek. Er was bijna geen gewapende macht, nochtans bleef genoeg orde bewaard om den allerminst stipt geregelden stoet. Deze lieden van blijden geest drinken zeer veel, en alle dagen, en zeker zoo'n feestdag nog veel meer dan anders. Doch zij eten erbij en bedrinken zich niet. Dronkenschap heb ik nergens ontwaard en evenmin brooddronkenheid, dat zoutelooze liederlijk-doen, waar ten onzent niet louter aankomende jongens fierheid aan te vinden blijken. Op de breede stoepen van het marktplein zat het aldoor stikvol vóór de koffiehuizen en uren lang krioelde er menschdom in de middenruimte om de muziektent. Zoo kwam ten leste de avond te vallen en ontstak men de feestverlichtingen aan de hekwerken en vóór de huizen. Voor ons werd het tijd, een stil hoekje te zoeken. Door een vriend geleid, heb ik dit gevonden, een stille straat en een lang gebouw door, op de binnenplaats van een school. De donkere gangen bewezen ons den dienst der duister gehouden portalen en trappen van panorama's. Het straatje had ons de herrie uit gevoerd, zij brachten ons de eenzaamheid in, waar men gevoelt te kunnen droomen.

[p. 135]

Het tuintje glooide neer tot een muur, welks hoeken met zware donkerte vóór ons opstonden. In het hooge gedeelte was een schoolbank gezet, daarop konden wij plaats nemen, en zagen nu achter den muur een iets lichtere ruimte, die zich vrij ver uitstrekte, door schaduwplekken afgebroken, en uit welke aan het eind, bij oude gebouwtjes met wittige muurtjes en een enkel donkerrood venster, een groote, hooge boom, met takkenvorming langs heel den stam, oprees als een fluweel-zwart gevaarte, dat voor onzen blik tegen het benedengedeelte van den toren gespreid lag, als een sierlijk plooiende sluier onderaan een piedestal.

Ik besef het vernederende van de vergelijking. Deze fluweelig-zwarte spreiding van loover was iets geweldigs, en hoe nietig was zij bij de alleenheerschende grootheid van den toren! Wie van ons land naar Brussel spoort, krijgt bij het korte oponthoud aan het ruime station van Mechelen, ook van de stad een indruk van ruimheid, weliswaar van doodsche ruimheid; doch getroffen geraakt hij door de macht en de stille pracht van den toren. Uit een ruime laan, waar het betrekkelijk leeg was, heb ik op dezen dag den toren het eerst gezien; toen, ten voeten uit, van het marktplein, in volle majesteit tegen de ongerept-blauwe lucht. Nu was de hemel verduisterd en vonkten er, talloos, de gouden sterren. En uit de feestverlichte stad sloeg getemperd licht op tegen den toren. En van wat ook aan dezen reus het ‘steenen kantwerk’ is genoemd, aanschouwden wij de verdoezelde fijnheid. Die was als beminnelijkheid aan een heerscher. Wij zaten neer voor een beeld van almacht, of niet voor een beeld: bij den machtige zelf. Aan dezen toren is geen deemoedige verspitsing. Loodrecht in eenzelfde breedheid schonkt hij ten hemel op, vrome reus. Er is aan hem geen moment van verzwakking. Het als filigraan zoo kunstig-dun gesnedene van zijn tooi, dat zich voortzet in zijn innerlijkste, vermindert zijne sterkte nergens Uit de forschheid van zijn vierkanten kop, mansfier hemelhoog geheven, doorstraalt de wil tot onwrikbaarheid den romp. Men denkt aan geen opbouw, deze machtige staat, als een stedebewinger, uit machtige burgertrouw geboren, en uit niet wankelende vroomheid. Keizers, koningen, hertogen, mogen te Mechelen hebben geheerscht, doch hun gezag is verwisseld, vergaan.

[p. 136]

Niet deze drager der burgermacht, gemeenschapszin uitend en biddenden ootmoed.

Er dwaalt een klein lichtje door den toren, nu is het hoog links, dan rechts veel lager. Overigens blijft deze grootheid eenzaam en stil, in devote geweldigheid, star onder de raadselachtige majesteit zóó veler sterren. Tot opeens het leven losbreekt en achter de gouden fijnheid der aan een vertikale nimbus herinnerende wijzerplaat de klok van achten over de stad klinkt. Wij, enkelen in den verlaten tuin, doch blijkbaar tevens de duizenden woelers van straten en marktplein, allen weten, het zal nu beginnen. Zoodra de klanken van het uurwerk zijn weggetrild, begint de kunstenaar boven zijn werk. Helaas, het is niet Jef Denyn. Plotselinge familierouw belet hem juist op dezen feestdag de vervulling van zijn wekelijksche taak. Een bekendmaking van den burgemeester heeft de burgerij gewaarschuwd. 't Program is moeten veranderd worden. Wij krijgen de Cloches de Corneville...... Mijn vriend, die een kenner is, spreekt zijn spijt uit. Ik hoorde den beiaard voor het eerst, en kenner ben ik allerminst. Mijn leekegemoed heeft voldoende genoten! Aan wat ik hoorde en zag tegelijk. Hoe zou voor de heerlijkheid van den sterrebetinkelden zomeravondhemel de ernstige dankbaarheid der menschen met liefelijker nadruk gewekt kunnen worden dan waar uit den hoogen van zulk een zielsgezant-der-eeuwen de luisterende stad met klanken kwistig als overstrooid wordt, die, te allen kant uit den toren geworpen, gelijk rozen zijn en andere bloemen, doch, louter ziel, terstond vervluchtigd? Beminnelijkfraai is het mysterie-spel der ballen uit een vuurpijl, die lichten en kleuren in nachtelijk duister en meteen zijn opgelost. Is ook deze vergelijking geen vernedering? Nochtans duidt zij wel het beeld aan eener liefelijke pracht, die ontstaat om te vergaan en toch geheel haar taak vervuld heeft. Ik heb het veranderde programma slechts even ingezien. Van muziek weet ik zoo weinig. Herkend heb ik slechts, op het laatst, van Benoit, Mijne Moederspraak, het aangrijpende lied. Toen de toren die innigheid van verklankte hartstocht'lijke liefde, van levensliefde voor stam en gewest, zingen deed over de Vlaamsche stad, heb ik, die mij meest een ‘moderne’ meen, ten volle de eerbiedwaardigheid van dit getuigenis beseft en de zielskracht in de overgeleverde, herstelde, her-

[p. 137]

vormde schoonheid van den beiaard. En ik heb mij afgevraagd, of velen in noord-Nederland ook dit oude niet te gemakkelijk beschouwen als enkel ‘curieus’, geschikt voor louter lichte verblijding op markt- of koninginne-dagen; of er met het oud-Nederlandsch klokkenspel ook ten onzent niet de ernst gemaakt kan, te Mechelen er in ontdekt en eraan herschonken.

J. de Meester.