De Gids. Jaargang 77

[p. 359]

De oude man.

De morgennevels vervluchtigen in de lichtschemering, die parel-bleek oprijst langs de lucht met een teer-rosen doorschijn in het Oosten, waar de zon haar fonkelenden dag van den gouden herfst zal ontsteken.

De nevels glijden door de toppen der enkele boomen en drijven neerwaarts, als lichte mist-waden over de landen, die vlakken zijn van donker-omgeploegde akkers en bleekschemerende weiden.

Daarboven kleurt langzaam het kleine huisje op, de kleuren komen de een na de ander te voorschijn uit de vage, donkere vormen der woning. Het pannendak staat in paarse donkerte tegen het opalen blauw van den hemel, waarin hoog, als een bleeke licht-vlek, de maan verflauwt.

Het paarse dak, met groene strepen van mos, is breed boven de lage muurtjes, waarin het groene deurtje en de gesloten vensterluikjes tusschen brokkelende steenen staan.

Om het slapende huisje kleuren nu ook de planten van den tuin, paarse en purperen koolen, en het donkere glansloof van roode bieten, dan de blauw-groene bladen van de rapen en het zilveren, wazig-bedauwde loof van preien, alle kleurvlakken, die langzaam te voorschijn komen in de paarlen schemering van den dag.

Naast het huisje staat een lichte berk te droomen in den schemer, de kruin als een weefsel van fijne twijgjes met donkere loovertjes, die in den dag wel goud zullen zijn, de witte stam als een teer en schuldeloos wezen, dat door zijn blankheid aanminnig is.

[p. 360]

In het midden van den tuin staat een appelboom. De takken grijpen in het rond, zwart en stug, zij strengelen zich tot een warkruin van donker getak, waarin de dorre bladen nog weggrauwen, maar met hun roode blossen de appelen al kleuren.

Al nader komt de dag en uit de schemering komen de kleuren der aarde al helderder.

In het slapende huisje ontwaakt het geluid. Onder het dak slaat een haan zijn vleugels klappend uit en zijn scherp gekraai dringt door naar buiten, het herhaalt zich luider en drijft de stilte weg.

Even zwijgt het kraaien en het schijnt of 't huisje opnieuw is ingeslapen. Maar in eens, met een neerbuigen van zijne glanzend-bruine veeren, duikt door een gat van het donkere staldeurtje de haan te voorschijn. Hij plant zich op zijn hooge gele pooten, hij rekt zijn glanzenden hals uit en buigt zijn borst, waarover roode veeren glijden, naar voren. Aan zijn kop vlekken witte schubben tusschen bloed-roode kam en baard. Nu stoot hij zijn fel gekraai de stille schemering van den morgen in en roept het leven van den dag.

Door hetzelfde gat duiken hoenders één voor één naar buiten en rekken hare pooten onder de vleugels uit, die losspreiden en afhangen en weder dichtschuiven. Stil gaan de hoenders om den opgerichten haan en pikken hier en daar de wormpjes tusschen het zand.

Een rose warmte gaat er beven door de bleekheid van opalen lucht en paarlen schemering, en in het Oosten, achter de verte van nevels, rijst de zon als een bal van goud-vuur.

De haan kraait met vooruitgestoken borst, rekt den kop naar de zon. Hij kraait nu met andere hanen, die overal op het land, ginds in het gehucht en ginds op de hoeve onder de boomen, den dag van den gouden herfst verwelkomen.

De zon werpt een lichtgloeiïng over het pannendak, waarvan de nok rooder wordt met paarse schaduw-donkerte in de buigingen der pannen.

De berk vangt de zonneglanzen in zijn kruin en laat zijn herfstbladen spelen in het eerste licht, dat ze omtoovert in bleek-gouden loovertjes.

Er rammelt de klink van een deur en uit het huisje komt de oude man naar buiten.

[p. 361]

Hij is wel tachtig jaar, hij heeft lange, grijze haren en een grijzen baard. Zijn oogen schuilen achter de schaduw van breede, borstelige wenkbrauwen.

Op zijn grooten, doorgroefden kop draagt hij een zwarte pet, over een bruin vest een blauwlinnen kiel en om zijn stramme beenen hangt een wijde pilow-broek. Tusschen de broekspijpen en de klompen komen blauwe, harige sokken te voorschijn.

De oude man kijkt in het rond, over het land en langs de lucht. Hij haalt uit den wijden broekzak de koperen tabaksdoos en uit den vestzak een doorrookt pijpje. Hij beschouwt die dingen niet, zijn oogen gaan rond over het land als hij de pijp stopt; even slaan zij neer als hij de vlam er in steekt. De witte rookwolkjes drijven om hem heen en vervagen tegen de lucht.

In den hof ziet hij afgevallen appels liggen en langzaam wandelt hij er heen om ze op te rapen. Hij bekijkt de grootste, die goudgeel is, met roode strepen en een roode blos. Hij wrijft over zijn mouw den appel glanzend en beziet hem weer van alle kanten. Dan gaat hij in zijn huisje terug, bergt den mooien appel in de kast en legt de andere op de tafel.

De ronde tafel met inkervingen in den rand en doortrokken van zwarte naden staat voor het raam, een stoel is er bij geschoven. En in het roode morgenlicht, dat al door de parelmoeren ruitjes naar binnen valt, blinkt een koperen keteltje en een witte kom vangt er glim-lichtjes van.

Zwart, zonder vuur nog, schiet de ijzeren potkachel onder den schoorsteen uit, de kamer in.

De klok tikt er luid. Het zware gewicht schiet met een rukje naar omlaag en de ketting knarst even over de rondsel. De oude man gaat naar de klok en trekt het gewicht in de hoogte. Het ratelt trillend aan de ketting op.

Nu begint hij zijn daaglijkschen arbeid. Uit de donkere bedstee trekt hij het bed met de dekens, hij legt ze over twee stoelen en klopt met zijn breede handen op het blauwe, geruite bed, waaruit witte veertjes steken.

Naast het kamertje is de deel met de leege stalletjes, waar 's nachts de hoenders te slapen zitten; daar is ook de pomp, waar omheen het water geplast is op den vloer van witte, en gele kiezeltjes.

[p. 362]

Bij een hoop berken-blokjes gaat hij houtjes kloven met de bijl, blanke houtjes, waarvan één zijde nog heeft de witte en roomgele bast met kringetjes van donker-bruin en mosgroen. Een volle arm draagt hij er van naar het kamertje, achter de kachel.

Met droge spaanders steekt hij de vlam in de kachel, legt wat hout boven de opknetterende vlammen. Op de kachel zet hij een ketel met water en nu neemt hij een koffiemolen uit de kast en gaat malen, tusschen zijn breede, stijve knieën de molen. Uit het laadje schudt hij later de koffie in het koperen keteltje, dat op tafel staat te blinken.

De oude man loopt met een bruin-aarden kannetje zijn huisje uit. Hij loopt stil zijn weg van iederen morgen, door den hof, het hekje door en over het voetpad, dat in de weide plat getreden ligt en dat naar de hoeve onder de boomen leidt.

Dáár gaat hij de melk halen, het halve pintje voor de koffie.

- Goeden morgen, - zegt de oude man als hij de melkkamer binnenstapt. - Goeden morgen, buur - antwoordt de boerin en zij neemt het kannetje aan, dat hij haar toesteekt.

De vrouw schept uit den blank-koperen melk-emmer de tinnen maat boordevol en stort de melk met één gulp over in het kannetje. Nog eens schept zij met de maat in den vollen emmer en geeft een scheutje toe op het halve pintje.

De oude man haalt uit zijn diepen broekzak de linnen beurs en telt zwijgend vier centen in de roode, vleezige hand van de boerin.

Hij neemt zijn volle kannetje aan en stapt voorzichtig de drempel over naar buiten.

- Goeden dag, menschen - roept hij tot de boerin en tot de meid. De meid staat bij de pomp de vaten te wasschen. Zij kijkt van haar werk op en zegt hem met een vriendelijke knik goeden dag.

De oude man loopt naar zijn huisje terug met kleine schuifelpassen, draagt voorzichtig het volle kannetje, waarin de melk bij elke pas tegen het randje glijdt.

Op den akker, waar 't koren gezaaid zal worden, ploegt de boer de mest onder de aarde, paarse landbanen in de zon. Hij steekt zijn stok in de hoogte als groet voor den ouden man. Maar deze houdt zorgvuldig zijn kannetje en let op, dat geen gulpje melk over het randje glijdt.

[p. 363]

Als hij zijn kamertje weer binnen komt, staat het water in den ketel te stoomen en de damp schiet sissend uit de tuit het kleine kamertje in. In den aschbak valt gloeiend en knetterend het uitgebrande hout neer.

Hij giet het kokende water op de pas-gemalen koffie in het koperen keteltje en geurend trekt de wasem door de kamer. De koffie zet hij te trekken op de kachel.

Nu gaat hij het bed van de stoelen nemen en het uitspreiden in de bedstee. Als de deken gevouwen is en het kussen geschud, trekt hij de groen-sitsen gordijntjes voor het donkere vierkant van de bedstee.

De klare dag is licht om het huisje gekomen en de zon is al halverwege de hoogte van den herfstdag geklommen.

Het zonlicht is nu volop in het kamertje. Het valt door de vierkante ruitjes van het raam en het felle licht verdrijft de paarse en violette kleurtjes van het oude vensterglas, dat alleen in de schaduwhoekjes nog maar de parelmoeren vlekjes houdt.

Voor het lichte venster zit de oude man aan tafel. Hij heeft in de witte kom de dampende koffie geschonken en uit de kast een snede brood genomen.

Hij kijkt door het venster, over den akker. Hij ziet de roode appels gloeien in de zon, en de gele bladen van de berk ziet hij bewegen als ducaat-gouden loovertjes tegen de blauwe lucht.

Er vliegen lichtend-witte duiven klapwiekend naar zijn huisje, de witte duiven van den boer, die elken morgen komen om met zijn hoenders het zaad te pikken.

Zij zijn zoo heel licht in de blauwe ruimte van de lucht, kleine, smetteloos-witte vogels, die klapwieken en nederzweven uit de oneindigheid van blauw.

De oude man ziet den lichten morgen aan, de vreugd der roode appeltjes, der goudene loovertjes, de oneindige rust van het hemel-blauw, en de stralende blankheid der zwevende duifjes. En het eeuwige geluk van de zon.

Nu neemt de oude man zijn pet in de handen en zegt zijn morgenbede. Het gebed zegt hij luid, zoodat de woorden het lichte kamertje vullen: Onze Vader, die in de heemlen zijt...

Johan Wesselink.