De Gids. Jaargang 77

[p. 345]

Buitenlandsch overzicht.

Balkan. - Nancy. - Krupp-schandalen. - België.
25 April 1913.

Skoetari genomen! Zullen de mogendheden er nu koning Nikita uit verdrijven?

Met de wapenen wel niet. Oostenrijk zou dat kunnen, maar Oostenrijk krijgt daar geen mandaat voor van Europa, en het zal het niet op zijn eigen houtje durven doen. En een opmarsch van een gecombineerde krijgsmacht om Skoetari aan de Montenegrijnen te ontrukken zien wij nog niet zoo spoedig gebeuren. Rusland zal daar nimmer zijn toestemming toe geven, en dus Frankrijk ook niet.

Wat nog niet beteekent, dat Montenegro Skoetari behouden zal. Men zal een ruime compensatie aanbieden, en misschien beproeven die te doen aannemen door eene bezetting van Antivari en Dulcigno.

Want de mogendheden zitten vast; zij moeten den staat Albanië in de wereld helpen, en hebben plechtig geproclameerd, dat Skoetari tot dien staat behooren zal.

Van dat Albanië zal men nog pleizier beleven! Het blijft de bron van velerlei geschil in de toekomst. Is Sir Edward Grey, die te Londen de balans houdt, van de voortreffelijkheid der gevonden oplossing zoo overtuigd? of wordt zij eenvoudig aanvaard om den vrede tusschen de groote mogendheden te bewaren; dus om een erger kwaad te voorkomen?

[p. 346]

Het laatste; Sir Edward Grey heeft het in het Lagerhuis met zooveel woorden gezegd.

Het is er om te doen, Oostenrijk van eigen actie (die Rusland niet toelaten zal) terug te houden, en Oostenrijk heeft steeds verklaard dat de oprichting van den staat Albanië, en de toewijzing van Skoetari aan dien staat, het minimum is waarmede het zich tevreden stellen wil.

En men durft Oostenrijk niet op den Balkan alleen laten; juist nu niet.

Het is een gevaarlijk oogenblik. Turkije is afgestreden; de vrede op den grondslag van het jongste bemiddelingsvoorstel der mogendheden mag als een kwestie van tijd worden beschouwd. Nu komt het er op aan, dat de Balkanstaten onderling den vrede bewaren, en hier dreigen donkere wolken.

Bulgarije wil Saloniki; Bulgarije wil Monastir. Griekenland wil het een niet loslaten; evenmin Servië het ander.

Nu is het zoo ondenkbaar niet, dat Oostenrijk in de verzoeking komt, zijn vijand Servië een kool te stoven. Ook zonder Servië den oorlog te verklaren kan het, mochten vijandelijkheden tusschen Bulgarije en Servië uitbreken, dezen laatsten staat noodzaken een groot gedeelte zijner krijgsmacht aan den Donau te laten staan, en dus Servië in zeer ongunstige conditie tegenover Bulgarije brengen. Niets ware Oostenrijk meer welkom, dan dat de Balkanoorlog een naspel had waarbij Servië geknot en verzwakt werd. En wanneer men tevens Bulgarije tegenover Griekenland begunstigt, krijgt men te Weenen voor deze politiek allicht Italië mee.

Het gemak waarmede Bulgarije ten slotte in de eischen van Roemenië berust heeft, wijst er op dat het elders ruime vergoeding hoopt te vinden.

De Balkanstaten mogen zich wel tweemaal bedenken, eer zij elkander in het haar vliegen. Zij helpen daarmede wie hun het licht in de oogen niet gunt. Zij zullen elkander geweldige materieele schade toebrengen, en nog meer moreele schade.

Het wordt èn voor den Balkan èn voor Europa een allerbelangrijkste maand. Als Sir Edward Grey de zaken meester weet te blijven en een oorlog tusschen de Balkanstaten verhindert, mag Europa hem wel grootelijks dankbaar zijn.

[p. 347]

Want als het om het leven van Servië mocht gaan, komt zeker Rusland in beweging, en kan men den Europeeschen oorlog hebben eer men het weet.

Te Londen, te Berlijn, te Parijs weet men wat op het spel staat, en dat men nog lang niet aan het einde is der moeilijkheden. Dat men tot zóóver is gekomen zonder Europeeschen oorlog mag wel eens met vreugde worden ingedacht; de pessimisten hadden het altijd voorgesteld alsof een Balkanbrand noodzakelijk een Europeeschen brand ten gevolge hebben moest. Het is nu bewezen van niet. Nu volgehouden en niet afgelaten in zorg, om te schikken wat nog schikking behoeft. De verraderlijkste moeilijkheden liggen wellicht in het staartje van de zaak.

Den 7^den April heeft Bethmann-Hollweg in den Rijksdag een groote rede gehouden, ter inleiding der ‘Wehrvorlage’. Zij getuigt van groote bezorgdheid, maar van niet minder groote vastberadenheid, en er is geen twijfel aan of het voorstel wordt wet.

Het heeft de aandacht getrokken, dat in die rede, hoewel zij ‘het Slavische gevaar’ zeker niet onvermeld laat, zooveel over Frankrijk voorkwam, en in termen die den westelijken nabuur zeer hebben geprikkeld. Niet dat zij onwelvoeglijk waren; eene onwelvoeglijkheid is van Bethmann-Hollweg nimmer te verwachten. Maar met bijzonderen nadruk heeft de kanselier gezegd dat men in militair opzicht Frankrijk de baas blijven wil, en Frankrijk heeft er in gevoeld eene veroordeeling, bij monde van de Duitsche regeering, tot het voortdurend blijven innemen eener positie van den tweeden rang. ‘Deze rede’, schreef aanstonds de Temps, ‘heeft niet slechts de aanneming der Duitsche, maar ook die van de Fransche legerwet verzekerd’.

Nauwelijks was de geruchtmakende rede uitgesproken, of men had de incidenten van Lunéville en van Nancy. Men kan der Fransche regeering den lof niet onthouden, van zich in beide gevallen zeer correct te hebben gedragen. Het gedrag van het nachtbrakende gedeelte der bevolking van Nancy tegenover hare stad bezoekende vreemdelingen kan geene verontschuldiging vinden hoegenaamd, en de regeering heeft dan ook getoond dat zij het voor dat gedrag volstrekt

[p. 348]

niet opneemt. Het ernstige is niet het Zondagavondrelletje, maar de buitengemeene geprikkeldheid waarvan een grooter gedeelte der Duitsche pers, dan men tot de chauvinistische pers placht te rekenen, bij deze gelegenheid heeft blijk gegeven. Het heeft ook niet ontbroken aan koudwaterstralen, en de zaak is met een sisser afgeloopen, gelijk zij verdiende. Maar de herinnering aan zulk een omvang van kabaal naar aanleiding van een zoo nietig voorval blijft bestaan. Moge men er zich door gewaarschuwd voelen aan beide zijden der Vogezen. Moge men ook met name in Frankrijk wat zuiniger worden met het prikkelen van nationalistische hartstochten in de groote theaters door schrijvers van naam; de tingeltangel en het bierhuis in de grensstad zorgen voor echo's omtrent wier volstrekte onwelluidendheid bij geen man van smaak eenige twijfel kan bestaan.

Stichtelijk wat er omtrent de practijken der firma Krupp en van andere Duitsche wapenfabrieken aan het licht moest komen! Fransche persorganen omgekocht tot het opnemen van tijdingen die de Duitsche opinie in het aanschaffen van meer en zwaarder wapenen moeten doen berusten! Duitsche regeeringsambtenaren omgekocht om Krupp tegen binnenlandsche mededinging te dekken! Er gingen al lang kwade geruchten, en zij blijken, helaas! niet leugenachtig te zijn geweest. En wat het meest bevreemdt en bedroeft, is dat de oorlogsminister von Heeringen niet het accent wist te vinden waarmede men had mogen hopen onthullingen als deze van de regeeringstafel beantwoord te hooren.

Het moet als een ondragelijke vernedering gevoeld worden door de beste harten en hoofden van een groot en nobel volk, dat de beslissingen in militaire zaken waaraan het deelneemt of waartoe het voor het minst anderen vrijheid laat, mede onder zulke invloeden plaats hebben!

Dit innige verband tusschen chauvinisme en pantserplatenfabricage, lang vermoed maar nog nooit in zóó schel licht geplaatst, is wel het weerzinwekkendste détail van de wapenings-agitatie die wij beleven. En dit komt voor niet in Chamberlain's hypocrite Birmingham alleen, maar op ons deugdzaam continent even goed!

[p. 349]

Beteekent het besluit tot opheffing der Belgische staking, dat de tekst der in de Kamer aangenomen motie den socialisten eenigen stevigen waarborg biedt voor de verwezenlijking van hun kiesrechteisch? Neen, de tekst niet. Maar het feit dat de meerderheid zich onder pressie bij Broqueville's voorslag heeft neergelegd, dien zij vóór het begin der staking met minachting verwierp, schijnt den leiders voor het oogenblik winst genoeg. Zij durven het gevaarlijk experiment niet langer voortzetten. De regeering is nu aan een onderzoek der eischen vast, en toekomstige vastberadenheid der eischers zal die moeten aandringen.

Welk een mate van tucht heeft de Belgische arbeidersbeweging reeds ontwikkeld! Zij zal op de reactionnaire partij grooten indruk hebben gemaakt.

Eenige relletjes waren haar veel liever geweest. De zelfbeheersching der arbeiders is een teeken van krachtsbewustzijn, en die aanwezige en zoo goed bestuurde kracht zal het in het eind moeten winnen.

C.