De Gids. Jaargang 77

[p. 583]

Buitenlandsch overzicht.

Balkan. - Wapenings-manie.
24 Febr. 1913.

Toen de Jong-Turken door hun weigering van den afstand van Adrianopel en de eilanden de bondgenooten tot hervatting van den oorlog dreven, hadden zij (buiten overwinningen die zij zelf nog zouden mogen bevechten) eigenlijk maar ééne kans: dat het tot een breuk komen zou tusschen Rusland en Oostenrijk, naar aanleiding van de spanning tusschen Roemenië en Bulgarije. Die kans is nu wel verkeken. Oostenrijk durft Roemenië niet tot den inval in Bulgarije te machtigen, omdat het zeker is, dat Rusland dit niet werkeloos zou aanzien. Het zoekt accoord, en ook Rusland wil dien weg uit. Het verluidt nu dat men het over Albanië al eens is geworden: Skoetari niet aan Montenegro, maar Ipek wèl, en ook Servië half zijn zin zal geven; en zoo zal het tusschen Bulgarije en Roemenië ook moeten gaan.

Intusschen is de verzekering der Bulgaren, dat na hervatting der vijandelijkheden Adrianopel weldra vallen zou en de oorlog dan in een ommezien gedaan zou zijn, evenmin uitgekomen als de hoop der Jong-Turken vervuld is, dat zij meer geluk zouden hebben in het veld dan hunne voorgangers. De bondgenooten hebben zeer weinig vorderingen gemaakt, maar de Turken nog minder, en het schijnt wel dat hun moreele tegenstand verslappen gaat. Het gros der soldaten weigert in Enver Bei den redder van het land

[p. 584]

te zien; het ziet in hem den moordenaar van Nazim. De tegenwoordige regeering, die niet den uitersten linkervleugel der Jong-Turksche partij representeert, legt het duidelijk op vrede toe. Het is niet geheel ondenkbaar dat ook zij nog eens door heethoofden zal worden omvergeworpen, maar daarvan is niets dan eene verlenging van bloedvergieten te verwachten, geen werkelijke ommekeer in de omstandigheden. Het behoud van Adrianopel zal ten slotte wel voor geen enkele Turksche regeering kunnen opwegen tegen het verlies van gedeelten van Aziatisch Turkije, en dit komt in grooter gevaar naarmate de oorlog langer duurt.

Waarschijnlijk zal eene nieuwe onderhandeling niet de regelrechte voortzetting zijn van die welke te Londen werd afgebroken, maar zullen de groote mogendheden meer onmiddellijk het werk in handen nemen. Het schijnt wel dat Engeland en Duitschland doordrongen blijven van de noodzaak, zich in deze aangelegenheid niet van elkander te verwijderen; zij gevoelen dat daarmede een Europeesche conflagratie zou beginnen. De bevredigende mate van verstandhouding die tusschen Engeland en Duitschland bewaard is, is het lichtpunt in de verwarde politieke geschiedenis der afgeloopen maand. Hadden zij aangehitst in plaats van weerhouden, het ware tusschen Rusland en Oostenrijk licht tot een uiterste gekomen. De volksbeweging in Rusland is gewis geen fabel; het ontzaglijk lichaam komt niet snel in roer, maar eenmaal opgevlogen komt het ook niet snel weer tot rust. Die beweging in Rusland is het sterke steunpunt voor de Balkanstaten: Europa wordt er door genoodzaakt hen meer te ontzien dan waarop de jongste wapenfeiten (op zichzelf beschouwd) hun aanspraak zouden geven. Zullen de Balkanstaten niet verstandig doen nu te nemen wat zij - hoe lang nog? - krijgen kunnen? Iedere maand verlenging van den oorlog bezwaart hunne toekomst met reusachtige geldelijke schuld, en zij zullen er weinig aan hebben, dat onderwijl ook Turkije zich grondig ruïneert. Het heeft niet ontbroken aan teekenen, dat men te Sofia zeer wel inziet hoe gevaarlijk het uiteenvallen van Aziatisch Turkije voor de belangen der Balkanstaten zelve worden moet.

Intusschen is het verloop van dezen oorlog uiterst merkwaardig uit militair oogpunt. De bewering dat in de toekomst

[p. 585]

het oorlogslot enkel nog in het open veld zou worden beslist is niet bewaarheid. Versterkingen blijken nog altijd een groote rol te spelen, zoodra er maar eenigszins tijd is ze de volle kracht bij te zetten, waarover bij de tegenwoordige artilleristische middelen een verdediger beschikken kan. Ook heeft men opnieuw gezien hoe groot het moreel effect is van een eenmaal gelukte stuiting der offensieve beweging. Zoodra de aanvaller halt moet maken verliest hij een aanmerkelijk deel zijner kracht, en dat verlies wordt heel moeilijk weer ingehaald. Zoo dikwijls het uitgesloten is den vijand door overstelping van vuur over de grenzen terug te jagen, doch respijt van eenige weken 't zij diplomatieke 't zij militaire hulpactie van bondgenooten of bemiddelaars kan doen inwachten, zal de zwakkere het te laat berouwen als hij zijne versterkingen verwaarloosd heeft. De les voor Nederland ligt, dunkt mij, open; moge zij worden gezien en verstaan.

Welke reden zal von Tirpitz hebben bewogen, het minder dan vroeger buiten alle mogelijkheid te stellen, dat Duitschland met eene dreadnoughtverhouding van 10:16 tegenover Engeland genoegen neemt? Het zal deze zijn, dat men begrepen heeft, Engeland niet nader te zullen komen dan men nu reeds is. Vergeleken met den toestand van zeg 1898 heeft Duitschland in zijne wapening ter zee een enorme schrede vooruit gedaan; het waren toen geheel andere getallen die de machtsverhouding tot Engeland uitdrukten. Maar sedert Churchill's redevoeringen van verleden jaar, meer nog sedert het gevolg dat de Engelsche admiraliteit daaraan heeft gegeven, en bovenal sedert de deelneming der koloniën en van Indië en Maleisch-Azië van eene belofte eene werkelijkheid is geworden, begint Duitschland in te zien dat het niet veel verder kan; d.w.z. dat het nog wel het bouwtempo kan versnellen wellicht, maar zal moeten aanzien dat Engeland het nog meer versnelt, zoodat ondanks reusachtige opofferingen de verhouding toch niet meer in Duitschland's voordeel te wijzigen is. En men besteedt het geld dat vrijkomen kan door matiging in den dreadnought-wedloop nu gaarne aan de wapening te land.

Duitschland had tot dusver niet ten volle partij getrokken van de groote meerderheid in bevolking, die het allengs

[p. 586]

boven Frankrijk verkregen heeft. Zonder al te groote inspanning kan het meer menschen in dienst stellen dan Frankrijk. Nu Frankrijk in 1912 de jongste, nog betrekkelijk matige Duitsche legeruitbreiding met een nieuwe kaderwet beantwoord heeft, en daarmede het eenige middel te baat genomen om (bij behoud van den tweejarigen diensttijd) het aantal tactische eenheden aan het Duitsche ongeveer gelijk te doen blijven, kondigt Duitschland een nieuwe, forscher legeruitbreiding aan, die (blijkens de reeds bekend geworden bijzonderheden omtrent aard en plaatsing der nieuw te vormen eenheden) zeer openlijk tegen Frankrijk gericht is. Dit heeft in Frankrijk in de laatste weken een levendige onrust gaande gemaakt. Geld kan en wil men nog meer geven, maar mannen zijn er niet meer; wil men ook in de toekomst Duitschland nog eenigermate bijblijven, dan moet men tot den driejarigen diensttijd terug. De zaak valt samen met het optreden van Poincaré, die voor een geweldige verantwoordelijkheid komt te staan welke hij geenszins schijnt te schromen. Zijn eerste boodschap klinkt als een trompetstoot, en centrum en rechterzijde der Kamer juichten van belang. De anti-radicale strooming die in Frankrijk sedert een goed jaar al zoo duidelijk merkbaar was, krijgt meer en meer een nationalistisch en militaristisch tintje. De socialisten in Duitschland en Jaurès in Frankrijk zullen tegenstemmen, maar nog niet kunnen tegenhouden. Voor Frankrijk is zeker wel de grootste moeilijkheid in het verschiet, want de sterkteverhouding zijner bevolking ten opzichte van Duitschland wordt ieder jaar ongunstiger, en om Duitschland bij te blijven zal op den duur dus zelfs de driejarige diensttijd niet voldoen. Daardoor ontstaat het groote gevaar, dat men de reusachtige middelen die men bijeenbrengt zal willen gebruiken eer zij van die van Duitschland in al te sterke mate afwijken. De zending van Delcassé naar Sint-Petersburg is een nieuw bewijs, dat men den indruk wekken wil, door Duitschlands krachtsontplooiing in geenen deele geïntimideerd te zijn.

Waarop dit alles uit zal loopen? Vooralsnog zit Frankrijk ruimer in zijn geld dan de tegenstander, die een minder volgroeid belastingstelsel heeft, en dit niet wijzigen kan zonder binnenlandsche vraagstukken aan de orde te stellen van buitengemeene ingewikkeldheid en zeer verre strekking. De

[p. 587]

‘dekkingsvraag’ is nog niet eens opgelost voor de vorige legeruitbreiding, laat staan ten aanzien van de thans aangekondigde. Doch in Frankrijk zijn andere gevaren in 't zicht. Het nationalisme wordt er licht van een onverdraagzaam, reactionnair karakter; het zal niet zonder tegenslag kunnen blijven. Of Poincaré den geest dien hij helpt oproepen, zal kunnen leiden? Hij zal niet zijn de ‘président de tout repos’, dien men voor zeven jaar, ten tijde der verdachte agitatie voor Doumer, dankbaar begroette in Fallières. Zal onder Poincaré's presidentschap de Europeesche brand uitbreken, waartoe de mutsaards zich opstapelen, zoo dreigend hoog?

Hoe overschaduwen zij thans den jongsten der Haagsche torens!

C.