De Gids. Jaargang 77

[p. 385]

Buitenlandsch overzicht.

Nog eens de Jong-Turken. - Poincaré.
26 Jan. 1913.

Reeds geruimen tijd vernam men geruchten over eene Jong-Turksche samenzwering, die een einde zou trachten te maken aan Kiamil's bewind. Op het oogenblik nu waarop de nota, waarbij Turkije Adrianopel opofferde, uit het Turksch werd vertaald om aanstonds den gezanten der mogendheden te worden aangeboden, heeft de overval plaats gehad; Kiamil en de rampzalige Sultan hebben op alles ja en amen gezegd, en Mahmoed Sjefket is grootvizier.

Ondertusschen ligt de bedreiging der mogendheden nog onbeantwoord; welk antwoord zullen nu de Jong-Turken geven?

De leus waaronder zij de Porte zijn binnengestormd, verplicht hen, Adrianopel en de eilanden te verdedigen. Zal het nog kunnen met diplomatieke middelen? Zullen de mogendheden het nieuwe bewind meer dan dat van Kiamil ontzien? Zullen zij het voor een sterk bewind houden, dat niet zonder gevaar kan worden getart?

De Jong-Turken hebben eenmaal Europa wezenlijk geïmponeerd. Dat was in 1908 en 1909, toen menigeen verwachtte dat Turkije een groote nationale herschepping zou ondergaan; dat het een bad zou nemen in Westersche beschaving; dat er voortaan met de Turken beter zou zijn op te schieten dan te voren, omdat zij toegankelijk zouden zijn voor Europeesche voorstellingen en gedachten. Kenners der Turksche omstandigheden hebben toen aanstonds tegen die

[p. 386]

illusie gewaarschuwd, en zij is ook ten zeerste beschaamd geworden. Het Turkije van nà de Jong-Turksche revolutie is geen zier handelbaarder of ‘verlichter’ geweest dan dat van vroeger; het was alleen hoogmoediger, zonder dat eenig door de nieuwe politiek behaald succes dien hoogmoed rechtvaardigde. Opstand in Arabië en Albanië, hekatomben in Macedonië, gespannen verhouding tot de Balkanstaten, oorlog met Italië, slooping der krijgstucht, verwarring in het binnenlandsch bestuur, waren de vruchten van het Jong-Turksche bewind. De vrienden in de posten te houden en de vijanden te vervolgen scheen de som hunner wijsheid. Onder een zucht van verlichting liet Turkije hen in 1912 gaan.

Zoo zijn zij ontkomen aan de onmiddellijke verantwoordelijkheid voor de rampen die in het begin van den Balkanoorlog het Turksche leger getroffen hebben. Dat zij met innerlijke woede de vernedering van hun land hebben gadegeslagen en de onderhandelingen te Londen gevolgd, zullen zij met alle goede Turken gemeen hebben. De vraag is, of het hun gelukken zal omstandigheden te veranderen waarvoor de tegenstand van Kiamil zwichten moest.

De mogendheden hebben hunne bemiddelaarsrol op eene wijze vervuld waarvan zeker weinig voorbeelden zijn bij te brengen. Zij willen zich volstrekt niet meer herinneren, wat zij vóór het uitbreken der vijandelijkheden tot de Balkanstaten hebben gezegd: dat zij ook na een succes hunner wapenen geen uitbreiding van hun grondgebied zouden gedoogen. De Balkanstaten hebben met die verzekering gelachen; zij hebben ingezien dat er heel wat voorwaarden vervuld moeten zijn, eer door Europa een gebied, door eene Christennatie op de Halve Maan veroverd, weer aan de veroveraars zou worden ontweldigd en aan de Turken teruggegeven. Om van andere mogendheden niet te spreken, Rusland, waar het volk in merkbare trilling komt zoodra orthodoxen vechten tegen den Turk, zou nooit aan zoo iets mededoen, en Rusland staat er thans heel anders voor dan in 1878: het is nu een onmisbaar lid in de Triple-Entente, en bovendien, de wereld is nu aan het bestaan en de zelfstandigheid van Bulgarije reeds zoo gewoon geraakt, dat zij niet meer vreest door Bulgarije groot te maken eenvoudig een cadeau aan Rusland te geven; in 1878 vreesde zij dat wèl.

[p. 387]

Maar niet alleen dat dus de mogendheden den Balkanstaten niet betwist hebben wat dezen met de wapenen hebben veroverd, zij willen Turkije zelfs doen afstaan wat het met moed verdedigde en te behouden wist. In het najaar wilden zij dat de oorlog geen begin, thans wilden zij dat hij een einde zou nemen, en de vermaningen richtten zich in beide gevallen tot de partij die geacht werd het meest naar vermaningen te moeten luisteren, met andere woorden: tot de zwakste partij, of die men daarvoor hield. In October 1912 geloofde Europa algemeen dat de Balkanstaten zouden worden verslagen; thans geeft men den Turken geen crediet meer en is men overtuigd dat bij een hervatting der vijandelijkheden Adrianopel vallen moet. De aandrang richtte zich voor en na op het punt waar de geringste weerstand vermoed werd; in dit opzicht, en in dit alleen, is Europa zich gelijk gebleven.

Of er ook geen begeerlijkheden bij de grooten zijn opgewekt? Zou het dan toch mogelijk zijn, met de Turken, wier heerschappij zoo zichtbaar een onheil beteekent voor elk land dat er aan is onderworpen, voor goed af te rekenen? Men heeft hun na de groote nederlagen beduid, dat zij voortaan hun zwaartepunt in Azië hebben te zoeken, en de beroemde phrase der ‘integriteit van het Turksche Rijk’ werd ingekort tot ‘integriteit van het Turksche bezit in Azië.’ Vooral Duitschland toont zich voor die integriteit liefderijk bezorgd. Maar gelooft men werkelijk dat Turkije in Azië nog een toekomst heeft, al zouden sommigen het wenschen, omdat zij aan geen ander Syrië, Armenië, Mesopotamië gunnen, en zij er zelven de hand niet op kunnen leggen? Duitschland wil gaarne van Marschall's ‘Orientpolitik’ redden wat er te redden valt. Als Aziatisch Turkije verdeeld wordt, zijn Duitschlands uitzichten op een bevoorrechte economische positie daar voor goed verkeken.

Nu wil het geval, dat voor elk der mogendheden van de Triple-Entente een stuk van Aziatisch Turkije zeer begeerlijk is, en tevens (althans in twee van de drie gevallen) vlak voor de hand ligt: Rusland kan van den Kaukasus nederdalen, Engeland debarqueeren in de Perzische Golf; - en dan lokt Frankrijk Syrië toe, waar veel Fransche herinneringen aan verbonden en Fransche belangen gevestigd zijn,

[p. 388]

stoffelijke en geestelijke, en dat eene vergoeding zijn zou voor het onherroepelijk verlies van Egypte. De verleiding bestaat dus, en mogen de drie niet denken dat zij zeer gemakkelijk de geliefde en voor hun Europeesch fatsoen onmisbare voorwendsels zouden vinden? Het naderend onweer trekt zich samen: Koerden en Armeniërs zijn reeds in volle gisting; de Arabieren waren nimmer geheel onderworpen. Het is in eigenlijk Anatolië alleen dat de Turken iets als een nationale reserve hebben, maar zal van daar uit het weinig compacte rijk, vol natuurlijke, ethnographische, godsdienstige kloven en spleten, kunnen worden bestuurd en tot ontwikkeling gebracht? De Turken zijn een militaire heerschappij in verval; hebben zij eene cultuurmissie? Er is nooit en nergens van gebleken; wel overvloedig van het tegendeel.

In ieder geval, Rusland heeft niet geschroomd van den precairen toestand van Aziatisch Turkije gebruik te maken voor een dreigement, en Frankrijk ondersteunde het daarbij als een gewillig secondant. Werd Adrianopel niet afgestaan, zeiden de heeren von Giers en Bompard Kiamil aan, dan zou Rusland de aan zijn Kaukasus-gebied grenzende wilajets bezetten; tegelijk werden Fransche oorlogsschepen uitgerust voor de Levant. Engeland hield zich nog stil, maar het was zeer twijfelachtig of Duitschland het zou kunnen overhalen zijne entente-genooten niet te volgen. En zelfs in Duitschland was de tegenstand tegen de politiek van afdreiging en geweld zeer zwak en beschroomd. Zou Kiderlen zich met eenige nietszeggende verzachting van termen hebben laten afschepen, zooals Bethmann het heeft gedaan? De dreignota veranderde daardoor niet van karakter, en de toespeling op in Azië uit te oefenen dwang, door Duitschland mede onderteekend, is een verloochening der traditioneele Oostersche staatkunde welke die mogendheid met zooveel geduld had opgebouwd.

Wat zullen de Jong-Turken doen? Zij willen, naar zij luid roepen, den vrede, maar zullen den oorlog aanvaarden, als die hun wordt opgelegd. Maar kan Europa de nota inslikken? Dan zou de verwarring op het Balkan-schiereiland onafzienbaar worden. De Balkanstaten zullen stellig geen genoegen nemen met minder dan Europa hun reeds had toegezegd, en voor de voltooiing van het moeilijke werk waaraan Europa

[p. 389]

begonnen en waarmede het een eind gevorderd was: de regeling der positie en grenzen van Albanië, en de bemiddeling tusschen Oostenrijk en Servië, is rust op den Balkan een eerste vereischte. Europa zal de nota dus niet inslikken, en als het er de Jong-Turken niet enkel om te doen is geweest Kiamil te verdrijven, maar zij inderdaad aan hun land de proef meenen schuldig te zijn wat een laatste heroïeke poging nog opleveren kan, zal de oorlog weer moeten beginnen. De bondgenooten zullen dan wel niet op Tsjataldsja storm loopen, maar op Gallipoli, en van de jongste overwinning der Grieksche vloot partij zoeken te trekken om alsnog te doen wat in het eerste stadium zoo vreemd werd verzuimd: de linie zelve in den rug te vallen. Als die onder twee vuren kan worden genomen en Stamboel siddert, zal Kiamil wel weer voor den dag worden gehaald om den vrede te teekenen.

Dit is wel zeker, dat tot dusver de jongste Porte-revolutie eerder met meewarigheid dan schrik door de omstanders is aanschouwd. Men ziet er eene stuiptrekking in en geen regeneratie.

Frankrijk is zeer tevreden dat zijn vertegenwoordigers het wel van zich hebben kunnen verkrijgen den man tot president te verkiezen die door de stem van het publiek tot dat ambt werd aangewezen. Ik lees in l'Opinion deze karakteristieke smeekbede van een kiezer tot zijn senateur: ‘Envoyez-le à l'Elysée! Là au moins nous l'aurons pour sept ans’. Eene verzuchting, zegt die Poincaristische senateur, die èn mijn candidaat èn mijn kiezer eer aandoet, maar minder eerbiedig is tegenover het parlement...

Het kan niet anders dan de opinie niet slechts van Frankrijk maar van Europa bevredigen, dat de candidatuur mislukt is van een man, die niets representeerde dan de afgunst op de superieure verdiensten van een ander; die uit het donker werd gehaald alléén omdat hij was ‘un homme de second plan’.

Het ‘groote kabinet’ heeft intusschen veel geleden. Niet ieder die onder Poincaré wilde zitten, meende te kunnen blijven onder Briand. En om een nietigheid die nu al weer vergeten is, moest even vóór de presidentsverkiezing Millerand de plaats ruimen, waar heel het Fransche volk hem met

[p. 390]

voldoening werkzaam had gezien. Als men niet in de zenuwachtige dagen vóór Versailles geweest was, zou hij den storm best bezworen hebben. Wèl zit men op het Elysée veiliger, dan in een Franschen ministerraad....

Van Poincaré wordt verwacht, dat hij geen président fainéant zal wezen. Hij zal intusschen een buitengewone mate van tact noodig hebben, om in een andere rol te slagen. Maar tact heeft hij veel, en in de verwachting zelve die men van hem heeft, schuilt niet slechts een gevaar maar ook een kracht.

C.