De Gids. Jaargang 77

[p. 189]

Buitenlandsch overzicht.

Balkan. - Mongolië. - De aanslag te Delhi.
24 Dec. 1912.

Bij de onderhandelingen omtrent den wapenstilstand tusschen Turkije en de Balkanstaten zijn zaken voorgevallen, die ernstigen twijfel wekken of, althans onder het bewind van minister Noradunghian, de Turken hunne reputatie van geslepen diplomaten te zijn, wel verdienen. Zij hadden bedoeld, Adrianopel, Janina en Skoetari te mogen approviandeeren, maar hebben er niet voor gezorgd dat dit ipsis verbis werd uitgedrukt, en dit, terwijl den Bulgaren wel, bij afzonderlijk artikel, de bevoegdheid werd gelaten zich van het station van Adrianopel te bedienen voor de approviandeering hunner troepen voor Tsjataldsja. Of is het een moeten geweest, en was de verbazing, door de regeering te Konstantinopel over de Bulgaarsche opvatting van het verdrag aan den dag gelegd, slechts gehuicheld, en bestemd om critiek der onderdanen het zwijgen op te leggen en hun toorn op Bulgarije af te wenden? Men moet het haast gelooven, als men de Turksche onderhandelaars althans niet van verregaande onnoozelheid verdenken wil.

Eene fout lijkt ook het toestaan dat Griekenland buiten den wapenstilstand bleef. De Grieken van de Bulgaren te scheiden ware mogelijk geweest, alleen als Turkije zeker was Adrianopel te zullen behouden, want dan ware Saloniki onvermijdelijk twistappel tusschen de verbondenen geworden. Maar nu men niet eens den eisch der approviandeering van

[p. 190]

Adrianopel heeft kunnen doorzetten, en dus Bulgarije gegronde hoop liet die plaats te zullen bemachtigen door uithongering, was het zeker onverstandig, den Grieken alle gelegenheid te laten hunne positie in de Egeïsche zee en in Epirus nog te verbeteren, en hen daardoor meer bereidwillig te maken de vergrooting van Bulgarije met goede oogen aan te zien. Er is dan ook aan Bulgaarsche zijde over de weigering van Griekenland om den wapenstilstand te teekenen hoegenaamd geen geraaktheid getoond, en het heele ding lijkt bijzonder veel op een doorgestoken kaart.

Griekenland, in oorlog blijvende en de Egeïsche zee beheerschende, belet Turkije de versterkingen die het nog kan laten aanrukken anders te vervoeren dan per Klein-Aziatischen spoorweg, een spoorweg met zeer beperkte capaciteit. Geen enkel transportschip kan zoolang de omstandigheden onveranderd blijven, van Smyrna of Beiroet uit, Konstantinopel bereiken. Heeft men soms gemeend dat dit zoo erg niet was? dat nu de Turksche vloot niet meer noodig was om mede te werken tot verdediging der Tsjataldsja-linie, zij juist gelegenheid kreeg uit te loopen en de Grieksche te verslaan? Heeft deze hoop bestaan, dan is zij teleurgesteld: de Grieksche vloot is wel aangevallen, maar volstrekt niet vernietigd, en de Turksche heeft met zware schade de havens weer moeten opzoeken en schijnt buiten staat, den aanval met goede kans te hernieuwen. Zoodat Griekenland meester van de zee blijft, en nu op de eilanden de laatste Turksche troepen die den strijd nog volhouden tot overgave kan dwingen. Alle eilanden die niet door de Italianen worden bezet gehouden krachtens het verdrag van Ouchy, zijn thans in Grieksche handen.

Italië mag die eilanden houden zoolang Turkije zijn laatsten soldaat niet uit Tripolis zal hebben teruggehaald, en het kan daar geen man vandaan halen zoolang de oorlog met Griekenland duurt. Vreemde toestand: het is thans in Turkije's belang, dat de vijand van gisteren Turksch gebied blijft bezetten. Werkt Italië er nu toe mede dat inderdaad die eilanden voor Turkije behouden blijven, dan is een zeer langdurige en zeer innige vijandschap tusschen Griekenland en Italië te voorzien.

Naar verluidt, voelt men te Rome het meest voor een

[p. 191]

autonomie der eilanden onder de suzereiniteit van den Sultan.

Turkije houdt vol dat het de groote eilanden tegenover de Anatolische kust onmogelijk in handen van Griekenland kan laten, zonder zijn bezit zelve dier kust in gevaar te brengen, waarvan de beste havens immers voor een belangrijk deel door Grieken zijn bewoond. Zoo komt ieder oogenblik aan het licht hoe buitengewoon gecompliceerd het geheele Turkenvraagstuk is, en dat men zich niet voor moet stellen dat, na welk verdrag ook, het spoedig peis en vree voor langen duur in het nabije Oosten kan zijn. Het is meer de vraag waar en hoe de onweerstaanbare beweging, die de Turken uit hun bezit verdringt, weer tot een van haar tijdelijke rustpunten kan worden gebracht.

Te Londen beproeven nu de Turken hun oude draaltactiek, maar het is nauwelijks te verwachten dat die hun nog veel zal kunnen baten. Laten zij Adrianopel niet los, dan begint de oorlog weer. De krachten van het verbond zullen dan tegen die vesting, tegen Janina en Skoetari worden geconcentreerd; de inneming kan nog zware verliezen kosten, maar men zal dat offer brengen. De Balkanvolken schijnen er wel zeker van te zijn, dat het hun gelukken zou èn die drie vestingen te nemen, èn het uitbreken der Turken uit de linie van Tsjataldsja te beletten. Die zelf te forceeren en Konstantinopel te nemen is buiten kwestie: men weet dat men er, met Europa's toestemming, toch niet zou kunnen blijven.

Men mag aannemen, dat vanwege de Europeesche gezantenconferentie op het oogenblik meer druk op de Turken dan op de Balkanstaten wordt uitgeoefend. De Balkanstaten hebben zich zooveel eenigszins mogelijk naar Europa ge schikt: in de autonomie van Albanië bewilligd, en in uitzicht gesteld dat men zich zal laten welgevallen wat Europa Servië aan de Adriatische Zee zal gunnen: het vrije gebruik van een niet tot het koninkrijk Servië behoorende haven. Geen ideale oplossingen, maar men weet zich te matigen en neemt voor het oogenblik genoegen met de elders behaalde, zeker reusachtige winst. Men moet eenige zaken aan de toekomst overlaten. Toch blijven èn Albanië èn die Servische of liever niet-Servische haven zeer moeilijke punten ook voor het oogenblik. ‘Albanië aan de Albaniërs’, het klinkt

[p. 192]

doodeenvoudig, maar waar begint Albanië en waar houdt het op? Daarop hebben de gezanten te Londen nog geeen antwoord gegeven, en echter zullen zij het antwoord binnenkort gereed moeten hebben... En wat de haven betreft, laat de door de gezanten gevonden, door Poincaré in de Fransche Kamer medegedeelde formule nog heel wat vragen onbeslist. ‘Een voor Servië open haven op Albaneesch gebied, die vrij en neutraal zal zijn, en door een internationalen spoorweg, die onder Europeesch toezicht staat, met Servië is verbonden.’ Een neutrale haven in een gebied dat men zich voor het overige niet geneutraliseerd schijnt te denken? En wie zal het havenbestuur aanstellen? Europa? Albanië?

In ieder geval, Europa schijnt besloten de Serviërs te noodzaken een gedeelte van hun veroveringen op te geven. Oostenrijk krijgt dus voor een goed deel zijn zin. Zal het nu ook de macht krijgen, de ontwikkeling dier haven feitelijk tegen te houden? Mag men Poincaré gelooven, dan zal Europa er voor waken dat dit niet geschiedt.

Oostenrijk's prestige heeft, niettegenstaande dit eindresultaat, bij deze geheele zaak in Europa toch niet gewonnen. Zijne manoeuvres waren al te doorzichtig en niet van eene soort, waar een groote mogendheid eer mee kan inleggen. De kwade trouw lag er in de Prochaska-affaire, die men weken lang gaande heeft weten te houden, duimen dik op. Men werd onaangenaam herinnerd aan een andere valsche-stukkenzaak: het proces-Friedjung. Oostenrijk pleegt ons de Serviërs voor te stellen als toonbeelden van alle ondeugden, maar zijn eigen optreden zoodra het die naburen geldt, is zeker allesbehalve moreel of zelfs maar fatsoenlijk.

Het zou kunnen verwonderen dat Rusland zoo weinig ten voordeele van Servië heeft bereikt, als men niet wist dat Rusland zichzelf nog veel liever heeft dan zijn Balkanvrienden. Terwijl Europa naar den Balkan keek deed Rusland zijn eigen zaken, in Centraal-Azië.

29 December 1911, te midden der Chineesche revolutie, heeft Mongolië zich onafhankelijk verklaard, en bij verdrag van 3 November jongstleden heeft Rusland die ‘onafhankelijkheid’ erkend, maar niet gratis! De jonge staat zal zijne belangen te Peking doen waarnemen door Rusland, zal geen ver-

[p. 193]

drag mogen sluiten met eenige buitenlandsche mogendheid, dat niet eerst is goedgekeurd door Rusland, zal geen wapenen invoeren dan uit Rusland, staat de houtkap-, mijn- en vischrechten in zijn reusachtig gebied af aan Rusland. De Mongoolsche vorsten zijn naar St. Petersburg op weg, om den Tsaar voor het toestaan van dit verdrag te ‘danken’.

Ziedaar de bekroning der geduldige inpalmingspolitiek, die sedert China bij het verdrag van 1881 de tolvrijheid in Mongolië aan Rusland af moest staan, zich beetje voor beetje van dat land en zijn hulpbronnen meester gemaakt heeft.

De nazaten van Dzjengis-Khan zijn van alle militaire deugden lang vervallen; het is een weerlooze troep, die snakt naar Russischen brandewijn, waarmede de vorst van Oerga zich dermate, naar het heet, laat verzadigen, dat men hem na iederen maaltijd bewusteloos van tafel draagt. Wat zullen de Chineezen er tegen doen? Om de binnengerukte Kozakken weer uit dit land te drijven, zouden zij moeten komen van mijlen en mijlen ver, langs bezwaarlijke wegen, over bergruggen en door woestijnen heen; zij kunnen niet veranderen dat Mongolië naar den Siberischen kant open ligt.

Hulp van anderen? Niet van Japan: het heeft bij zijn jongste verdrag met Rusland aan deze mogendheid Mongolië overgelaten, terwijl het zelf Korea nam, en Zuid-Mantsjoerije nog hoopt te winnen. Niet van Engeland, dat zich zal schadeloos houden in Thibet. Niet van Frankrijk, dat oude begeerte naar Junnan voelt herleven.

Het begin der verdeeling van China is dit niet, maar wel het begin der verdeeling van zijn buitengewesten. Men moet erkennen dat het die niet wist te ontginnen, en ze voor doordringing van buiten af geheel open liet liggen. Die buitengewesten zijn indertijd militaire veroveringen van China geweest, maar zuiver militaire titels overleven op den duur niet het verval der macht die ze deed ontstaan. China zal dankbaar mogen zijn als het de baas blijft - in China. Het heeft daar, voor nog onafzienbare jaren, met binnenlandsche vraagstukken de handen vol.

De aanslag op het leven van Lord Hardinge, op het oogenblik dat hij zijn intocht hield in de nieuwe hoofdstad van het Britsch-Indisch rijk, bewijst weer eens dat er in dat

[p. 194]

millioenenrijk heel wat omgaat waarvan de Europeesche pers ons bijzonder slecht op de hoogte houdt. Het is wel een boos geval dat zoo iets gebeurt op het oogenblik zelf dat een koninklijke belofte, bestemd om aan Indische wenschen, of wat men daarvoor hield, tegemoet te komen, werd vervuld. Wat weten in het bijzonder wij in Nederland weinig van de nieuwere Britsch-Indische toestanden en vraagstukken af. Welk Nederlandsch of Nederlandsch-Indisch publicist - maar dan een bovenste beste - doet daar eens een groote ontdekkingsreis?

C.