De Gids. Jaargang 76

[p. 364]

Buitenlandsch overzicht.

Turksche zaken. - Middellandsche Zee. - Daling der Staatsschuldbrieven.
24 Juli 1912.

Over de ontmoeting van Keizer en Tsaar is weinig te berichten. Het officieele communiqué geeft te kennen, dat over ‘alle vragen van den dag’ gesproken is, dus zeker ook over den Turksch-Italiaanschen oorlog; dat de tusschen Duitschland en Rusland bestaande vriendschappelijke verhouding bevestigd is; dat een verandering in de groepeering der Europeesche mogendheden door geen van beiden werd beoogd en dus ook niet moet worden verwacht; dat geen bijzondere afspraken gemaakt zijn, ‘waartoe ook geene aanleiding bestond’.

Dit laatste kan men betwisten. Zoolang de vrede tusschen Turkije en Italië niet hersteld is, bestaat er zeker aanleiding tot overleg omtrent de beste wijze waarop men tot die herstelling werkzaam kan zijn. Het is niet aan te nemen dat deze zaak niet zou zijn aangeroerd; wèl, dat de onmogelijkheid is vastgesteld, eene Europeesche diplomatieke actie tot herstel van den vrede op dit oogenblik in te leiden.

Ook Sir Edward Grey, in zijn groote budgetrede, is den Italiaansch-Turkschen oorlog zorgvuldig ontweken. De moeilijkheid voor de triple-entente, om zich in deze zaak te doen gelden, is o.a. gelegen in het verschil tusschen Engelsche en Russische inzichten ten aanzien der Dardanellenkwestie; - de moeilijkheid voor Duitschland in de omstandigheid, dat dit

[p. 365]

land nòch zijne betrekkingen tot Turkije geheel wil opgeven, nòch die tot Italië in gevaar brengen. Eerst als er door de oorlogvoerenden zelf eenig initiatief tot bijlegging van den strijd wordt genomen, zal Europa zich opmaken om goede diensten te bewijzen; - maar zoover is het nog niet.

In Tripoli geen nieuws. Eene nieuwe Italiaansche poging om door een vlootaanval de Turken tot sluiting der Dardanellen te bewegen en daarmede het ongeduld van Europa gaande te maken, is mislukt. De versterkingen daar moeten toch blijkbaar in beter staat zijn, dan de Italianen weten willen. Zij richten er met hunne maritieme overmacht merkwaardig weinig uit.

Het heet dat er tusschen Turksche emissarissen en de Italiaansche regeering eenige voeling heeft plaats gehad omtrent de voorwaarden waarop een vrede zou zijn te verkrijgen. Van Italiaansche zijde is ten antwoord gegeven: afstand van Tripoli en Cyrenaïca onder waarborging der rechten van den Sultan als Khalief, en aanbieding eener vergoeding in geld. Saïd Pasja heeft die voorwaarden onaannemelijk verklaard. Ook dit is niets nieuws: reeds honderdmaal heeft Italië iets dergelijks verkondigd en de Turksche regeering er hetzelfde op geantwoord.

Nieuws is er alleen in de binnenlandsche zaken van Turkije zelf. Het kabinet-Saïd is gestruikeld over den opstand in Albanië, dien het niet de baas worden kon, en die een gevolg is van de strenge centralisatie der Jong-Turken. Hun systeem heeft in zooverre bankroet geleden, dat thans gebleken is dat de steun van het leger (het machtige werktuig dat de Jong-Turksche revolutie gemaakt heeft), niet onvoorwaardelijk meer voor de politiek van ‘Eenheid en Vooruitgang’ ter beschikking staat. Het was te voorzien dat er in Turkije vroeg of laat eene ontspanning plaats moest hebben: de voortdurende heerschappij van een (zij het nog zoo verdienstelijke en knappe) minderheid als de Comitépartij, was te onnatuurlijk. Het bewind begon te duidelijk de nadeelen eener kliek-regeering te vertoonen, en zonder de omstandigheid van den buitenlandschen oorlog, die eene omverwerping der bestaande regeering tot een onvaderlandslievend bedrijf scheen te moeten stempelen, ware het ministerie wel reeds eerder gevallen. De eischen van Italië

[p. 366]

blijven afslaan, kan op den duur alleen, wie Albanië bevredigd heeft, en Albanië is niet te bevredigen zonder concessies die het een zekere mate van autonomie verleenen. De nieuwe kabinetsformateur is reeds dadelijk begonnen, aan een Albaniër (Ferid Pasja) de portefeuille van binnenlandsche zaken aan te bieden.

De budgetrede van Sir Edward Grey, die over den Turksch-Italiaanschen oorlog zweeg, roerde wel een der vraagstukken aan, die dit zwijgen kunnen verklaren. Het is het vraagstuk der Middellandsche Zee.

Het valt Engeland moeilijk, tegelijk imposant te blijven in de Noordzee en in de Middellandsche Zee. Sedert de opkomst der Duitsche marine is de aandacht meest op de Noordzee gevestigd geweest. Nu hebben waarschuwende stemmen geklaagd dat men de Middellandsche Zee veronachtzaamd had, wat minder dan ooit kan worden toegelaten sedert Italië zich in zijn Tripoli-avontuur heeft begeven, en voortaan oorlogshavens zal hebben aan weerszijden van den Engelschen vaarweg naar Egypte. Kitchener is er van oost, Asquith en Churchill zijn er van west, voor naar Malta gekomen; men heeft de zaak ter plaatse zelf kunnen bespreken. Het resultaat werd bij monde van Grey aangekondigd: men beschouwt zich nog steeds als een der eerste zeemachten ook in de Middellandsche Zee, en zal zorg dragen dat ook de anderen reden hebben Engeland daarvoor te blijven beschouwen.

Waarin die zorg voorloopig zal bestaan, heeft zooeven Churchill medegedeeld, bij de behandeling van het ontwerp waarmede de Engelsche regeering de jongste Duitsche vlootwet beantwoord heeft: in plaats van vier slagschepen zullen er acht te Gibraltar worden gestationneerd.

Die heele rede van Churchill was belangwekkend; vooral ook, omdat er zooveel in was voor de galerij: voor die galerij namelijk, waar de premier van Canada, de heer Borden, was gezeten. (En voor de onzichtbare heel in de verte, waar Bethmann-Hollweg luisterde.)

‘Ik vraag een aanvullingscrediet van 990.000 pond als eerste, kleinste deel van de nieuwe eischen, die ik na de laatste Duitsche vlootwet moet stellen. Om Duitschland voor

[p. 367]

te blijven, is het noodig het getal der volledig uitgeruste, ieder oogenblik tot het gevecht gereedliggende schepen aanzienlijk en snel te vermeerderen [volgen de getallen]. Wat de Middellandsche Zee betreft, daar hebben gewichtige veranderingen plaats. Op het oogenblik zijn er nòch Oostenrijksche nòch Italiaansche superdreadnought's in werkelijken dienst, maar in 1915 zullen er vier Oostenrijksche en vijf of zes Italiaansche beschikbaar zijn. Wij nemen niet aan, dat deze vloten zich tot een niet geprovoceerden aanval op Britsche schepen of bezittingen ooit vereenigen zullen. Wij stellen dus niet voor, de Britsche strijdmacht in de Middellandsche Zee tot boven de som der Oostenrijksche en Italiaansche op te voeren. Wij houden ons tevreden, daar eene macht te onderhouden, die in vereeniging met de Fransche vloot sterker is dan alle andere mogelijke combinaties. Wij wenschen de suprematie over de Middellandsche Zee niet na te jagen als een bijzonder doel, afgescheiden gedacht van de suprematie ter zee in het algemeen. Dat zou niet alleen een slechte strategie zijn, maar zelfs een slechte politiek. Het doel der Admiraliteit blijft het verzekeren van de suprematie ter zee in het algemeen. De koloniën hebben de ernstige begeerte, tot dit doel mede te werken. In het bijzonder met de Canadeesche regeering vindt daaromtrent een levendig overleg plaats, dat eerst tot resultaten kan leiden wanneer de Canadeesche ministers, thans hier op bezoek, in hun land zullen zijn teruggekeerd.’

Terwijl dus voor het oogenblik het Middellandsche Zee-eskader versterkt wordt, geeft men tevens te kennen, dat men op den duur de Middellandsche Zee zal moeten gaan beschouwen als een belang van de tweede orde. In de eerste plaats zal het er om te doen zijn, Duitschland de baas te blijven in de Noordzee. In de Middellandsche Zee zal Engeland krachtig, doch niet overweldigend sterk vertegenwoordigd blijven. Tegen het onwaarschijnlijk geval eener gecombineerde Oostenrijksch-Italiaansche vlootactie van aanvallend karakter acht men zich door de zekerheid van de dan natuurlijk beschikbare Fransche hulp voldoende gedekt. Voor het groote doel in zijn ruimste omschrijving echter, de heerschappij over de wereldzee, heeft men de medewerking der koloniën noodig, en men verlangt vurig dat zij nu eens

[p. 368]

eindelijk tot bindende toezeggingen zich zullen laten vinden.

Er is in den jongsten tijd tusschen Engeland en Frankrijk ten aanzien der Middellandsche Zee en den aanwas der strijdkrachten van het Drievoudig Verbond aldaar, bepaald iets gaande geweest; besprekingen waaromtrent min of meer wilde geruchten tot het publiek zijn doorgedrongen. Soms namen zij dezen vorm aan, dat de bescherming der Engelsche belangen in de Middellandsche Zee voortaan aan de Fransche vloot zou worden overgelaten. Hiervan is natuurlijk geen woord aan en Asquith heeft met veel nadruk in het Lagerhuis gezegd, dat geen Britsch staatsman zoo iets in zijn hoofd zou kunnen halen. Maar in dat hoofd blijkt toch volle ruimte te zijn voor eene berekening die Frankrijk niet tot plaatsvervanger, maar tot vasten, noodzakelijken bondgenoot der Britsche strijdmacht in de Middellandsche Zee promoveert. Dat is wel degelijk iets nieuws en iets belangrijks. Voor een tiental jaren zou er nog geen sprake van geweest zijn, en het is de ontwikkeling der Duitsche marine alleen, die deze verandering heeft bewerkt.

Lucien Wolf, de bekende publicist van de Daily Graphic, meende te mogen verzekeren dat Engeland de overige Middellandsche Zee-mogendheden heeft opgewekt tot het sluiten eener Middellandsche Zee-garantie in den geest van het bekende Noordzeeverdrag. Het klinkt niet onwaarschijnlijk dat Engeland dit zou wenschen en Frankrijk er vrede mee heeft, maar wèl onwaarschijnlijk is het, dat men zou trachten zulk eene zaak door te zetten op het huidige oogenblik. Immers zulk een verdrag is voor Engeland waardeloos zonder de toetreding van Italië, dat stellig niet toetreden zal tenzij het zich het bezit van Tripoli gewaarborgd ziet; - en dit thans reeds aan Italië te waarborgen, is Engeland geheel onmogelijk. Het zou er alles door verspelen, wat het sedert het uitbreken van den Italiaansch-Turkschen oorlog te Konstantinopel op Duitschland gewonnen heeft, en dat is niet weinig. Duitschlands betrekkingen met de Porte hebben er natuurlijk sterk onder geleden, dat Turkije zich eerst heeft moeten zien berooven door den eenen, en nu zich in oorlog bevindt tegen den anderen bondgenoot van Keizer Wilhelm, zonder dat deze, in het eene geval als in het andere, bij machte blijkt iets hoegenaamd in het voordeel van Turkije te doen. De jongste

[p. 369]

ministerswisseling in Turkije heeft onder meer ook deze beteekenis, dat men zich aan den Gouden Hoorn weer nauwer aan Engeland wenscht gesloten te houden. En Konstantinopel blijft voor Engeland, om zijn Perzische Golf-belangen, een punt van enorm gewicht. Het mag nimmer geheel uit het oog worden verloren. Het is een wachtpost tegelijk tegen Duitschland en tegen Rusland.

Om tot Churchill terug te keeren. Wie zijn berekening volgt, erkent inderdaad dat de 990.000 pond slechts een allereerste begin zijn, maar de zaak op een veel grooter kostenvermeerdering in de toekomst neerkomt. Vijf eskaders te onderhouden van de door Churchill genoemde sterkte, waarvan vier steeds volledig bemand, het zal millioenen vorderen boven de reusachtige som die thans reeds wordt uitgegeven. En of de millioenen ook uit Canada, Zuid-Afrika, Australië, in de vereischte ruimte zoo spoedig zullen gaan vloeien? Gelooft Churchill het zelf? Voor locale verdediging zeker, in bepaalde door locale omstandigheden aangewezen mate. Maar voor ‘de suprematie over de wereldzee’?

Waar gaat men heen? Men moet het zich gedurig angstiger afvragen. De credieten gaan er èn in Duitschland èn in Engeland nog met vlag en wimpel door; ook dit laatste weer, met 291 tegen 42 stemmen (de arbeiderspartij tegen). Maar wordt niet de financieele grens aanstonds bereikt? Het publiek weigert meer en meer, de staatsschuldbrieven van laag rentetype te slikken. Letterlijk overal loopen ze hollend achteruit, en die van de groote mogendheden het hardst. De Engelsche consols (2½ %) zijn sedert 1896 teruggeloopen van 114 tot 74.25, het Fransche 3% fonds van 105.28 tot 92.20, het Duitsche Rijksfonds van gelijk type van 100.30 tot 80.10. Dit zijn alle fondsen die milliarden waarde omvatten. Het verlies op de Engelsche consols sedert 1896 wordt besomd op 224 millioen pond, een derde van het kapitaal! Haar koers van thans is de laagste sedert 86 jaar. Een goede financieele politiek zou de menschen eens eenige tientallen van jaren met rust laten opdat zij het blijkbaar reeds overmatige bedrag der bestaande Staatsschulden zouden kunnen verzwelgen. Wat zullen de gevolgen zijn, als er steeds maar nieuwe schuld wordt gecreëerd? Zeker zijn er oorzaken van strikt econo-

[p. 370]

mischen aard, die het verschijnsel van de daling der staatsschuldbrieven voor een deel verklaren: de industrie vraagt in deze jaren van ‘Hochkonjunktur’ zeer veel; meer dan de spaarkousen bevatten, en zij biedt zulke gunstige voorwaarden, dat zij een deel der in staatsschuld belegde kapitalen aan die belegging onttrekt; - maar zouden oorzaken van politieken aard daarnaast ontbreken? Wie die het gelooft? Er is een politieke depressie die óók de markt neerdrukt: de vrees dat de staten in hun wapeningswedijver boven hun kracht zullen gaan; het verminderde vertrouwen op de absolute zekerheid der aangeboden waarborgen. De kapitalisten beginnen het hoofd te schudden; als zij verder gaan en hun fondsen resoluut terughouden, moeten de staten luisteren. In ieder geval, tegen den stroom oproeien kunnen zij niet. Hebben zij nieuwe milliarden noodig, zij zullen ze niet meer op de oude voorwaarden verkrijgen. Niet alleen dat zij door hun wapeningen gedurig een nieuw beroep op de kapitalisten zullen moeten doen, maar het geleende geld zal hun steeds duurder worden aangerekend.

C.