De Gids. Jaargang 76

[p. 138]

Mijlpalen.

Hoewel het bezwaarlijk gaat nu nog onze voorvaderen kwalijk te nemen dat zij de vreemde overheersching juist afschudden in 't jaar dertien, zoude het toch ongetwijfeld aan het tegenwoordige geslacht veel gelegener zijn gekomen, indien zij daarmede een jaartje hadden kunnen wachten.

Want 1913 moge ons wellicht in 't najaar de inwijding van een internationaal vredes-paleis brengen, zéér zeker zal in voorjaar en zomer de inlandsche verkiezingsstrijd in vollen gang zijn; zóó zeer zelfs, dat een hospitaal voor gewonden een meer passend Carnegie-geschenk ware geweest. En hoe de verkiezingen ook afloopen, bij ongeveer de helft der bevolking - links of rechts - zal een meer bittere dan opgewekte stemming heerschen het heele jaar door.

Maar ‘il faut faire bonne mine à mauvais jeu’, en nu er eenmaal niets meer aan 1813 te veranderen valt, moet er wel in 1913 gejubeld worden! En aan den begaafden secretaris van de Maatschappij van Nijverheid is het te danken, dat zulks geschieden kan door het geheele nederlandsche volk. Want... niet wij zullen het gelag betalen, maar de vreemdeling! Door het feestjaar te zetten in het teeken van het vreemdelingenverkeer, heeft de heer G.S. de Clercq onze houding gered. Hoe hard er ook gekeven worde tusschen man en vrouw, broers en zusters in de achterkamer van het winkelhuis, nauwelijks klinkt het schelletje dat het binnenkomen van een klant verraadt, of alle veten zijn vergeten, en met het bloemzoetst lachje stormt het gansche huisgezin het magazijn binnen om den begeerden gast te bedienen.

[p. 139]

Merkwaardig herdenken! Omdat men ons in 1813 van den vreemdeling verloste, zullen wij hem met de groote trom in 1913 binnenlokken. Niet minder dan f 110.000 wil zelfs de regeering - blijkens het dezer dagen aangeboden wetsontwerp tot aanvulling en verhooging van het 10^e hoofdstuk der Staatsbegrooting voor het dienstjaar 1912 - aan de Commissie voor plan 1913 beschikbaar stellen ten behoeve der reclame. En van dit bedrag is alléén voor aanplakbilletten, sluitzegels en boekenleggers een som van ruim tienduizend gulden bestemd! Laten wij hopen dat ten minste het zwitsersche berglandschap voor onzen reclame-aanval beveiligd blijve: het heeft reeds genoeg geleden onder die voor de Brusselsche tentoonstelling... Trouwens, de som moge groot schijnen, voor een wereld-reclame is zij inderdaad nog zeer gering!

Uit deze verzuchting zal men wellicht afleiden, dat schrijver dezes niet geestdriftig gestemd is voor plan 1913. Ten onrechte echter, want het opzet heeft mijne volle sympathie... zij het ook om geheel andere redenen, dan waarom de meesten het steunen. Sursum corda! Mijnentwege kome geen enkele vreemdeling in 't land; en zelfs indien ik een buitenlander een goeden raad hadde te geven, zoude die luiden: stel uw bezoek af tot rustiger tijden, ga ons liever zien in 't dagelijksch pak. Dat staat ons verreweg het best, want wij zijn nu eenmaal een nuchter volk, en dat kan ook moeielijk anders voor wie als wij, onder of vlak boven zeepeil wonen. Maar het stemt mij hoogst dankbaar dat zoodoende uitdrukkelijk en voor ieder verstaanbaar, door dit feestvieren een einde 'wordt gemaakt aan een honderdjarig tijdperk dat Nederland deed ineenschrompelen tot een lilliput keizerrijk, geregeerd van uit den Haag. ‘L'Empire c'est moi’, Nederland was Holland! Moest een museum worden opgericht, was een nieuwe tak van staatsdienst in te stellen, een onderwijsinrichting noodig, alleen de moerassige hollandsche bodem scheen tot bouwgrond geschikt te zijn.

Dit alles wordt anders. Ons volksbewustzijn ontwaakt. Overal gist het. Voor de hiërarchisch geordende maatschappij treden bonden en vakvereenigingen in de plaats. Gemeenteraden staan op tegen het centraal gezag, en zelfs - wie had

[p. 140]

zulks na Thorbecke's slaapmiddel durven droomen, - de Provinciale Staten raken uit den dut!

Deze verschijnselen zijn natuurlijk niet uitsluitend nederlandsche. Allerwegen blaast de tijdgeest. Zelfs in Frankrijk, dat reeds zoo lang en sterk gecentraliseerde land, dat ons een onverbreekbaar geheel toeschijnt, - zoo vele eeuwen reeds hadden machtige vuisten de verschillende elementen te zamen gekneed, - is thans een andere richting aan 't opkomen. Parijs zuigt niet langer alle levenssappen op, en sedert de ville-lumière - nu geen zorgzame hand de lampen voedt met nieuwe olie - meer en meer verbleekt tot ville-veilleuse, ziet men allerwegen in de provincie lichten schitteren. Al zal het nog lang duren vóór Gallië wordt tot een zwitsersch gemeenebest, toch bespeurt wie Frankrijk doortrekt, den krachtigen opbloei van wat men dáár noemt het regionalisme, die wonderen werkende liefde voor eigen landstreek, voor eigen stad, welke het fundament is van een krachtig nationaal bewustzijn. Wel moge de wandelaar treuren als een statige eik valt, onder wiens lommer hij zoo gaarne rustte; de houtvester juicht, als hij op de te zeer gemonopoliseerde plek, waar de zware schaduw allen groei doodde, een krachtig woud van jonge boomen ziet opschieten.

Een mijlpaal op den weg der ontwikkeling van het nederlandsch gemeenebest zal dan ook plan 1913 wezen. Niet Den Haag of Amsterdam, maar heel Nederland zal feestvierend zich rekenschap geven van wat het in die honderd jaren heeft tot stand gebracht... of verzuimd. Want nog véél grooter zou de oogst zijn, indien reeds vroeger allerwegen ware gezaaid. Maar daarom niet getreurd! Het is toch al reeds een verblijdend teeken, dat zes en twintig steden en stadjes zelfbewust een mijlpaal durven stellen; een voorbeeld dat - zoo alle geruchten niet bedriegen - door nog velen zal gevolgd worden.

En welk een schoone gelegenheid om eigen land te leeren kennen! Ons eigen mooie land, dat toch eigenlijk wij alleen naar waarde kunnen schatten, geschoold als ons oog is voor stille kleurharmonieën. De verbetering van verkeersmiddelen hier te lande - het organiseeren van motorboot- of automobieldiensten in nog weinig bezochte streken (waarvoor de tienduizend gulden zullen dienen, welke door de regeering

[p. 141]

bòven de ton gouds zijn aangevraagd) - zal zeer zeker ook nederlandsche zwervers ten goede komen. Kent gij Giethoorn, Vollenhoven, Staphorst - drie paradijzen... voor wie er niet behoeft te wonen, doch er slechts komt om te genieten van natuurschoon? Wonderen van waterplassen, van zeegezichten, van landwegen! Kent gij den oosthoek van Overijssel, den westhoek van Staats-Vlaanderen? De Drentsche en Groninger heide en bosschen; Gaasterland en oostelijk Brabant? Naar Limburg behoef ik u niet te wijzen; ieder kent Valkenburg. Maar de eilanden ten Noorden? Vlieland - welks baai aan die van Napels herinnert; Wieringen, dat als van Engelands zuidkust schijnt losgescheurd? Waart gij ooit op Schouwen, met deftig Zierikzee en stemmig Brouwershaven, of op Voorne en Putten? Waartoe dient het dat schoolmeesters u al die namen tot vervelens toe hebben ingeprent, als gij er nooit den voet wilt zetten?

't Jaar dertien worde dus een binnenlandsch reisjaar. Ook het hotelwezen, dat de Commissie - en zeer terecht - wil verbeteren, kan daar slechts goed bij varen. Want behalve in zeer internationale landen, hangt het hotelwezen af van den binnenlandschen reiziger. Naar diens eischen richt zich de hotelhouder. En zoo het nederlandsche hotel - op zeer enkele uitzonderingen na - niet voldoet aan wat de Nederlander uit de betere standen verwacht, is zulks in hoofdzaak een gevolg van het feit dat deze zoo weinig in eigen land reist. Natuurlijk komt hierbij dat ieder overal in den lande familie of kennissen vindt, die voedsel en dekking hem gastvrij aanbieden. Dàt is het voordeel van een klein land te zijn! Maar toch, eerst bij meer bezoek van landgenooten, zal Baedekers beschamende waarschuwing omtrent het nederlandsch hotelwezen kunnen vervallen.

Maar zoo geraakt ook dit opstel van lieverlede in het teeken van het verkeer. En dit wil ik niet. Trouwens al bleef zelfs ieder Nederlander thuis, dit zal hem althans duidelijk worden door de feestviering in 't volgend jaar: dat Nederland is een groot complex van kleine plaatsen - een geheel met vele deelen, welke alle gelijkwaardig zijn. Het is ten zeerste noodig dit bewustzijn vooral den Hollanders in te hameren. Want nog niet zoo lang geleden waren de meesten van meening dat zoo slechts de vesting Holland voldoende

[p. 142]

verdedigd werd, ons vaderland veilig ware. Doch de jongste jaren hebben geleerd, dat de landen aan de Dollard, en die in 't zuiden - van Vlissingen tot de oostelijke grens toe - nog meer de buitenlandsche begeerte opwekken. De waarde dier landen zal het jaar dertien ons zonneklaar bewijzen en tevens doen beseffen de juistheid van Dom Basile's lijfspreuk: ‘Ce qui est bon à prendre... est bon à garder’. - En voor dat vasthouden zullen alsdan de daartoe noodige maatregelen genomen kunnen worden vóór het te laat is. Ook in dit opzicht kan plan 1913 een mijlpaal worden, en de rijksbijdrage is dan ook ten volle gerechtvaardigd.

R.P.J. Tutein Nolthenius.