De Gids. Jaargang 76

[p. 390]

Buitenlandsch overzicht.

Mene Tekel. - De val van Caillaux. - China.
27 Jan. 1912.

De nederlaag der reactionnaire partijen in Duitschland is een feit van vèr strekkende beteekenis.

Het moest zoover komen bij een groot, onder moderne ontwikkelingsvoorwaarden levend volk, dat zich niet eeuwig door jonkers en clerus kan laten regeeren.

Het blok van Bebel tot Bassermann, dat nog twee, drie jaar geleden door de ‘knappe koppen’ voor een hersenschim verklaard werd, bestaat. Het bestaat als afwerende meerderheid tegen elk verder reactionnair bedrijf, maar daarbij zal het niet blijven. De krijgsbroederschap in den verdedigenden oorlog zal het besef versterken dat men te veel gemeen heeft om nog langer gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor positieven, opbouwenden arbeid te schuwen. In de rede van Bassermann na zijne herkiezing kwam het doordringen van dit besef reeds duidelijk uit.

Dit is de groote beteekenis van dezen verkiezingsstrijd. Groote onmiddellijke resultaten van positieven aard moet men er niet van verwachten; daartoe is de nieuwe meerderheid te gering en ook nog te weinig één. Onder de nationaal-liberalen bevinden zich nog te talrijke elementen die aan het Bülow-blok met weemoed terugdenken; die, om iets te noemen, volstrekt niet bereid zijn het protectionistisch systeem te gaan afbreken, al zullen zij er in berusten dat het niet verder kan worden opgebouwd. Maar de toekomst van het liberalisme behoort aan deze elementen niet.

[p. 391]

De ‘Fortschritt’ heeft zich niet kwalijk gehouden. Hij heeft zeer weinig aan zetels ingeboet, en belangrijk gewonnen aan prestige. Het is de eerste burgerlijke partij, die het eeuwige verzameling-blazen der regeering tegen de sociaal-democratie met een hoongelach heeft durven beantwoorden, en een belangrijk gedeelte zelfs der nationaal-liberale kiezers hebben het stembusparool der vrijzinnige volkspartij gevolgd en zich aan de gebruikelijke herstemmings-ruilaffaire met de partijen van rechts onttrokken. Te Keulen b.v. was het zeer merkbaar dat zich ook onder de nationaal-liberalen het nieuwe inzicht baanbreekt.

Beantwoordde de districtenindeeling eenigermate aan de tegenwoordig bestaande verhoudingen van bevolkingsdichtheid, dan zou de meerderheid van het blok Bassermann-Bebel reeds eene zeer aanzienlijke zijn. Bij de eerste stemming werden op de gezamenlijke candidaten van links 7.500.000 stemmen, op die van rechts 4.700.000 uitgebracht.

Op het getal van 110 sociaal-democraten moet men zich vooral niet blind turen. Dit hooge getal bewijst volstrekt niet, dat de ‘klassestrijd’ in scherpte toe-, maar dat hij afneemt. Had men het gevoel dat op den sociaal-democraat te stemmen beteekent, de revolutie voor te bereiden, er zou niet de helft van thans aan stemmen op hem zijn uitgebracht, en vooral niet bij herstemming zijn overgegaan. De sociaal-democraten lokken stemmen omdat zij consequent zijn geweest in de oppositie; - de burgerlijke democratische partijen hebben wantrouwen te overwinnen omdat zij het niet, of niet voldoende zijn geweest.

Voor de staatskunst van den heer von Bethmann-Hollweg, die zich eene regeering voorstelt onafhankelijk van de partijen, breekt thans een gulden tijd aan. Allerlei combinaties voor bepaalde gevallen worden mogelijk, en zullen zeker door hem worden beproefd. Eenig gunstig vooruitzicht voor den langen duur levert dit knutselwerk natuurlijk niet op. Die met de meerderheid van 2.500.000 kiezers iets willen uitrichten, zullen elkander blijven zoeken en eindigen met elkander te vinden. Kiesrechthervorming in Pruisen, nieuwe districtenindeeling voor het Rijk, herziening van het Rijksbelastingsstelsel naar den grondslag: last naar draagkracht, worden dan bereikbaar. Zeker niet zonder heftigen strijd; de

[p. 392]

reactie, numeriek in de minderheid, zit in Duitschland maatschappelijk buitengewoon vast. Maar het eind kan nog vèr af zijn, bereikt wordt het zeker. Er moest eigenlijk nog een begin worden gemaakt met een ernstige campagne, en het begin is er! Belsazar heeft het wrekend schrift aan den wand gelezen.

Nu Caillaux opgeruimd is, verneemt men over de heele zaak-Fondère geen woord meer, en heeft de Senaatscommissie het Marokko-tractaat kalmpjes aanvaard. De ‘machine de guerre’ heeft haar werk gedaan, en mag verroesten.

Onderwijl heeft Frankrijk weder eens een ‘grand ministère’. Als het maar niet te ‘groot’ is. Ook in het bijeenzijn van zóóveel hoofdofficieren steekt een gevaar.

Wat hen bewogen heeft, tezamen te loopen? Het gebeurde in de Senaatscommissie was, zooals de onmogelijkheid voor Caillaux om zijn ministerie aan te vullen bewezen heeft, een opgemaakte zaak.

Mij dunkt voor het naast, dat men van de nulliteit van den heer de Selves een ernstig gevaar voorzien heeft, dat blijkbaar van Caillaux en diens invloed op het bestier van Frankrijk's buitenlandsche betrekkingen moest komen. Wat hij dan heeft voorgehad?

Men herinnert zich zijne zonderlinge uitlating te Saint-Calais, dat de territoriale veranderingen in Afrika nog niet aan haar eind waren; - men herinnert zich tevens, dat die uitlating in Duitschland gunstig, in Engeland zeer ongunstig werd opgenomen. Er moet aan die uitlating iets voorafgegaan zijn, waarvan de Selves en Cambon geweten hebben, maar dat zij niet hebben kunnen verhinderen. De Selves schijnt hieromtrent confidenties te hebben gedaan aan Clemenceau, en men kent het gevolg.

Maar wat het dan geweest is? De zending-Fondère heeft (afgezien van het feit, dat zij niet op den Quai d'Orsay was beraamd) in haar bekend geworden doel niets hemeltergends gehad: eene spoorwegverbinding Kongo-Kameroen. Was dit een halsmisdaad, de straf had veel eerder kunnen en moeten komen, immers die onderhandeling is al meer dan een half jaar oud. Het bedenkelijke zal eerder zijn geweest, dat de

[p. 393]

onderhandsche betrekkingen, die de zending-Fondère in den gekozen vorm alleen mogelijk maakten, met het mislukken dier zending niet werden gestaakt, maar dat er, buiten Cambon en de Selves om, nog iets anders werd gebrouwen, waarover Engeland zich verontrustte. Het is duidelijk, dat Engeland onder den indruk verkeerd heeft, dat Caillaux zich emancipeeren wilde, en op eigen hand met Duitschland Afrikaansche belangen besprak zonder zich vooraf van de goedkeuring der Engelsche regeering te hebben verzekerd. De tevredenheid door de Engelsche pers zonder uitzondering over Caillaux' val aan den dag gelegd, en de nadruk waarmede Poincaré's regeeringsverklaring Engeland het vasthouden aan de bestaande ‘vriendschap’ toezegt, geven te denken.

Natuurlijk is dit alles niet meer geweest dan de aanleiding waarom Caillaux thans en zóó viel. Sedert het heengaan van Briand was de Fransche regeering in handen die haar niet torsen konden. Thans heeft zich een groote hoeveelheid regeertalent, van het beste dat de republikeinsche partijen opleveren, beschikbaar gesteld, en men moet afwachten wat er mede zal worden uitgericht.

Met de afwending van het werkelijke of vermeende gevaar schijnt intusschen de zaak-Fondère begraven en is de heele Marokko-Kongo-agitatie voor negen tienden verstomd. Men heeft nu het gevoel, dat men onder de Selves niet had, dat de afwikkeling in handen is aan welke men die kan overlaten. Zij blijft anders moeilijk genoeg, en zal niet gelukken eer Frankrijk's eigenliefde aan Spanje (dat Engeland achter zich heeft) nieuwe offers brengt. Kan hierin ook de sleutel van het ‘geheim’ liggen? Eene poging van Caillaux, om Duitschland, door uitzicht op de verwerving van Spaansch-Guinea en Fernando Po, over te halen tot partijkiezen vóór de Fransche en dus tegen de Engelsche belangen ten opzichte van Noord-Marokko? Spanje zou dan, door de territoriale verandering waarop Caillaux te Saint-Calais zinspeelde, maar die hij niet noemde, elders in Afrika (ten Zuiden van het nieuwe Fransche protectoraat) zijn schadeloos gesteld voor wat het in Noord-Marokko aan Frankrijk en in de Kongo-buurt aan Duitschland opofferde. Het is eene gissing, maar die veel voor zich heeft. De Engelschen zien hunne mededingers zeer ongaarne op Fernando Po,

[p. 394]

en ook te Madrid is de val van Caillaux in het oog loopend bejubeld.

De onderhandeling met Spanje over de begrenzing der wederzijdsche protectoraten is begonnen, zonder tot dusver veel gerucht te maken. Zooveel te meer doet dit een Fransch-Italiaansch incident, de gevangenneming te Cagliari van 29 Turksche passagiers op een naar Tunis bestemd Fransch schip, die door de Italianen voor officieren werden gehouden, terwijl zij zich ingescheept hadden als dokters en ziekenoppassers van de Turksche ‘Roode Halve Maan’. In Frankrijk werd dit geval bijzonder hoog opgenomen, en Poincaré eischte de onmiddellijke uitlevering der arrestanten, wier karakter dan bij aankomst in eene Fransche haven door de Fransche autoriteit zou zijn vast te stellen. Italië heeft echter zelf te Cagliari dit onderzoek doen plaats hebben, waarbij gebleken is dat men inderdaad niet met Turksche officieren te doen heeft. Het is dus bereid de personen vrij te laten, maar nog niet, ze zonder vonnis van het Haagsche scheidsgerecht aan Frankrijk uit te leveren. De verzekering van Poincaré, dat hij, vóór zich in eenige bespreking der juridische ap- en dependenties van dit geval in te laten, de uitlevering der personen verlangde, was echter zóó stellig, dat men benieuwd is, welke oplossing aan het incident gegeven kan worden die de geprikkelde openbare meening in beide landen (in beide maakt men er eene eerezaak van) bevredigt. Dit is zeker gebleken, dat, ondanks alle van tijd tot tijd herhaald gezinspeel op Latijnsche affiniteit en belangenharmonie, de Franschen van de Italianen, en de Italianen van de Franschen, nog altijd bijster weinig kunnen verdragen.

Rusland laat de gelegenheid niet voorbijgaan die de Chineesche omwenteling het biedt, om op Mongolië de begeerige hand te leggen. Wat de entente-vriend Engeland er van zegt, die in zijn verdrag met Japan de ‘integriteit’ van China waarborgde? Tot nog toe zwijgt het; - koren op den molen der steeds talrijker onwelwillende beoordeelaars van het beleid van Sir Edward Grey.

Rusland ageert niet openlijk tegen China; het neemt den schijn aan, slechts rekening te houden met de werkelijke toestanden, zooals die zich in Mongolië ontwikkelen. De

[p. 395]

belangen van Siberië, argumenteert het, dulden niet dat Mongolië het tooneel wordt van een strijd tusschen de bevolking die haar onafhankelijkheid verklaard heeft, en Chineesche troepen. Japan, door zijn jongste verdrag met Rusland (Korea-inlijving) ‘gedesinteresseerd’, verklaart dat het zich niet in de zaak zal mengen. Is Engeland voornemens zich evenzeer te laten ‘desinteresseeren’ in Thibet?

De jongste berichten zijn overigens voor Rusland's uitzichten niet bemoedigend. Het bezwaar komt niet van buiten, maar van de Mongolenvorsten zelf, die toch liever met China onderhandelen dan zich den Tsaar in de armen werpen.

Ondertusschen heeft te Peking een toestand van onbeschrijfelijke verwarring geheerscht, waaruit het een dag of veertien geleden scheen, dat Joeantsikai, na de afdanking der Mantsjoe-dynastie, als eerste president der republiek China zou opduiken. De leider der Zuidelijken, Soenjatsen, zou bereid zijn, onder Joeantsikai de tweede rol te spelen, en de dynastie, om zich naar Jehol terug te trekken. Het edict werd aangekondigd voor overmorgen, voor morgen - maar het verscheen niet, en wat wèl kwam was een door Mantsjoe's beraamde bommenaanslag op het leven van den aanstaanden president, en een brief van Soenjatsen, dat de afdanking van den Keizer waardeloos voor hem was, indien niet tevens de zetel der regeering naar Nanking werd verlegd! De beide uiterste partijen staan zoo onverzoenlijk tegenover elkander als ooit, en de positie van Joeantsikai schijnt te Peking onmogelijk geworden, zóó onmogelijk, dat men iederen dag zijn vlucht naar Tientsin verwacht. Het pleit zal dan tusschen Noord en Zuid moeten worden uitgevochten, want dat eene Nationale Conventie de twistenden zou kunnen bijéénbrengen eer metterdaad beslist is hoever ieders kracht eigenlijk reikt schijnt twijfelachtig.

C.