De Gids. Jaargang 76

[p. 188]

Buitenlandsch overzicht.

Grey en Bethmann. - Turkije. - Perzië. - Delhi.
26 Dec. 1911.

In den oratorischen wedstrijd tusschen Grey en Bethmann heeft geen van beiden een besliste overwinning behaald.

Van Duitsche zijde is niet aannemelijk gemaakt, dat de veelbesproken rede van Lloyd George geen wijziging zou hebben gebracht in Duitsche voornemens of plannen. Toen men de Panther zond was Zuid-Marokko niet opgegeven; men leze er de toenmalige officieuse Duitsche perscommentaren der pas begonnen actie maar op na. Wat thans van Duitsche zijde is beproefd om den terugtocht te maskeeren kan moeilijk als geslaagd worden aangemerkt. Waarin echter Bethmann den prijs verdient, is de keus van het slotwoord. Men had in Grey's in veel opzichten bewonderenswaardige rede de koele voornaamheid aangetroffen die men bij de regeering van een land van Engeland's positie verwachten kon; - maar iets anders had men er droevig in gemist: het besef namelijk, dat koelheid en voornaamheid alleen het heden, maar niet de toekomst redden. De Marokko-misère die zes of zeven jaar lang de Europeesche kultuurvolken in de bevestiging van waardiger onderlinge betrekkingen belemmerd heeft, is dan toch in de eerste plaats ontstaan uit de miskenning van zeer gegronde aanspraken van Duitschland, om van de regeling van zaken waarin het een aanwijsbaar en volkomen avouabel belang heeft, niet te worden uitgesloten. Of de handelingen waartoe de verklaarbare ontstemming over dit feit Duitschland voor en na gebracht heeft, steeds gelukkig en consequent zijn geweest, is eene andere quaestie;

[p. 189]

- doch eene quaestie die thans, na Duitschland's feitelijken terugtocht, voor afgedaan had kunnen en moeten zijn gehouden. Wat men nu aan het slot van Grey's rede zou hebben verwacht en unaniem toegejuicht (zelfs aan de Seine en Newa, voor zoover men er bij zijn verstand is), zou de erkenning zijn geweest dat ook Engeland eene fout heeft ingezien en die voortaan wil vermijden: de fout van Duitschland's natuurlijkste aspiratiën als wereldmogendheid slechts te bejegenen met vijandschap en wantrouwen. Meent Engeland werkelijk dat Duitschland's bloei niet anders kan beteekenen dan Engeland's val, het wage den verdelgingsoorlog. Gaat Engeland's zelfverblinding niet zóó ver (en zij doet het niet), dan ligt de gevolgtrekking voor de hand, dat men zich op zoo goed mogelijken voet heeft te stellen met wat men niet kan weghaten en niet durft wegschieten. Het ware mogelijk geweest, in gematigde maar duidelijke termen te verstaan te geven dat men die gevolgtrekking heeft gemaakt; het ware bovenal mogelijk geweest, in de mededeeling dier overtuiging nog iets anders dan het gevoel van spijt te leggen. Wat Grey nu gezegd heeft, bleef ijzig koel, en heeft daardoor te Berlijn het ongetwijfeld beoogde effect geheel gemist. De minste warmtegraad reeds zou dáár de vorst hebben doen ontdooien. Grey heeft een eenige gelegenheid voorbij laten gaan, en Bethmann ruimte gelaten tot de slotopmerking, dat de wensch naar a clean slate ook verbiedt, van te voren te diep in de lei te krassen!

De Bagdad-spoorweg-kwestie (die voor het oogenblik slaapt, maar niet slapende kan blijven), is bij uitnemendheid geschikt, om door een Engeland, dat zich oprechteiijk met Duitschland verstaan wil, in zeer korten tijd tot aller genoegen te worden geregeld, evenals zij ook door een onwelwillend Engeland in het oneindige kan worden gerekt. Men heeft dus alle gelegenheid, eerlang in daden uit te drukken, wat, als het beklijven zal, niet enkel kan blijven uitgedrukt in woorden.

De oorlog in Tripoli sukkelt voort, zooals hij het vermoedelijk lang zal blijven doen. Intusschen blijft hij niet zonder gevolgen voor Turkije in Europa.

Rusland heeft - in een onbewaakt oogenblik? - de

[p. 190]

Dardanellenquaestie aan de orde gesteld, maar zijn eisch niet doorgezet. Een vreemde houding; wat had de geheele zaak te beduiden, als men voornemens was zich, na de met zekerheid te voorspellen weigering, aanstonds terug te trekken? Meende men dat de Turken reeds zóózeer in het nauw waren gebracht, dat zij Russische bescherming (een in de oogen van ieder rechtgeaard Turk waardeloos artikel) zouden koopen tot zulk een prijs? En hoe kon men vergeten zijn, op welke wijze Engeland nog zoo kort geleden, in de dagen van het duel Aehrenthal-Iswolski, de mededeeling der Russische verlangens in zake de Dardanellen bejegend had? De geheele poging, even snel opgegeven als zij was beraamd, is niet geschikt, het ontzag voor de vastberadenheid der Russische staatkunde te verhoogen. Intusschen is voor de zooveelste maal gebleken, wat het einddoel dezer staatkunde in zake Turkije is.

Bedenkelijker nog is de hernieuwde onrust in Macedonië, dat het Comité van Eenheid en Vooruitgang evenmin blijkt te kunnen bevredigen, als Abdoel Hamid indertijd. Het lieve leven dreigt daar weder te beginnen; niet voor de eerste, en zeker niet voor de laatste maal. Dit is het groote ongeluk voor de Turken, dat nòch de aanneming van het parlementair stelsel van binnen, nòch tijdelijke vriendschap met een der grooten van buiten, de waarheid kunnen te niet doen dat de heerschappij eener in wezen en traditie militaire kaste over eene meerderheid van ander bloed en ander geloof, uit den tijd is. Ware het maar duidelijker welke regeling in landen als Macedonië en Albanië het Turksche regime zal kunnen vervangen, de groote schoonmaak zou al lang hebben plaats gehad. Maar de bevolking is er zóó weinig homogeen, de belangen zóó uiteenloopend, dat men in de verte niet voorzien kan wat de verdrijving der Turken voor de toekomst werkelijk zou gaan beteekenen. En zoo houdt men hun gezag maar overeind, omdat het tenminste een gezag is. Intusschen is het ondenkbaar dat het nog, zeg eene heele of halve of kwart-eeuw, zoo door zal kunnen gaan als de laatste tien jaar. Het eerstvolgende geslacht, en misschien het tegenwoordige reeds, komt in dien nog steeds ongeredderden uithoek van Europa voor de noodzakelijkheid te staan van groote beslissingen.

[p. 191]

Evenmin als Turkije, heeft tot dusver Perzië van het nabootsen der Westersche instellingen veel genoegen beleefd. Het schijnt wel zeer de vraag, of het land voor Europeeschen ondernemingsgeest opengesteld zal kunnen blijven zonder dat eerlang de noodzaak blijkt de gevestigde belangen te beschermen door direct Europeesch gezag.

Maar wie het uitoefenen moet? Rusland en Engeland kunnen elkander het onbetwist overwicht in Perzië niet gunnen; zij besloten dus tot handhaving der ‘integriteit’, die Engelschen invloed in het Zuiden, Russischen in het Noorden, niet zou buitensluiten. Sedert is de onafhankelijkheid van Perzië een schijn.

De Perzische natie wil het anders, maar gevoelt tevens, dat zij het verlorene niet terug kan winnen als zij niet eerst zichzelf hervormt. Tot dusver kwam die ‘zelfhervorming’ vooral op het overnemen van uiterlijkheden neer, die de volkskracht niet of weinig hebben verhoogd. Het ziet er niet naar uit, dat de Perzen ooit zulk eene kracht zullen kunnen ontwikkelen, om zich beide belagers hunner zelfstandigheid tegelijk van het lijf te houden. Zullen zij dan niet een keus moeten doen, en zullen zij dan niet de Engelsche contrôle moeten aanvaarden, als het eenig middel om te ontkomen aan den Russischen knoet?

Engeland moet verhinderen dat Rusland zich vastzet aan de Perzische Golf. Het wil dìt liefst doen, zonder dat gebied onder zijn direct bestuur te brengen: het heeft in Azië land en verantwoordelijkheid genoeg. Het heeft thans deze oplossing beproefd: Rusland in Noord-Perzië het overwicht te laten als prijs voor zijne onthoudlng van bemoeiing met de Golf. De moeilijkheden komen van Perzië; den patiënt, over wiens corpus vile men aldus ongevraagd beschikt. Voor het oogenblik heeft Perzië in het Shuster-incident zich voor Rusland's wil gebogen, maar zal het dit altijd doen? Het is zeer te betwijfelen; - en als de gevolgen der Engelsch-Russische overeenkomst onrust in plaats van rust te Teheran beteekenen, is het mooie er voor Engeland af, en wordt het de vraag, of het niet veiliger is de volle aansprakelijkheid voor Perzië's ontwikkeling zelf te aanvaarden, zooals men dat gedaan heeft in Egypte. Maar hoe er Rusland weer uit te krijgen na het er eenmaal te hebben toegelaten? En hoe

[p. 192]

het eigen gezag voldoende te verzekeren als gevolg eener actie die beginnen moet met de rechten van zelfstandig Perzië tegen Russische aanmatiging voor te staan? Die Perzische quaestie is hopeloos verward en vol gevaren. Het liefst zag men haar opgelost door de Perzen zelf; - maar of zij er nog de kracht toe hebben, moet meer en meer worden betwijfeld.

De gevolgen der verklaring van Delhi tot hoofdstad van het Britsch-Indisch Rijk en zetel der regeering laten zich nog niet overzien.

Het is een buitengemeen radicale maatregel. Men mag de Engelschen den lof niet onthouden van als zij begrepen hebben een nieuwe richting in te moeten slaan, het met een beslistheid te doen die hun het volle profijt verzekert dat aan den nieuwen koers verbonden mag zijn. Zóó hebben zij gedaan in Zuid-Afrika, en met den besten uitslag. Na het Milner-regime met kleine concessies aan de Afrikaanders te komen, zou voor een bewijs van zwakheid zijn aangezien; maar de volledige overgave van het land aan de jonge natie zelve heeft dien indruk niet gemaakt, en oud-Engeland eene loyale dochter te meer gegeven. Ook in Indië moest iets gebeuren waaruit blijken zou dat de regeering te Londen de teekenen der tijden verstaat. Den Keizer van Indië in persoon de successie te doen aanvaarden der Groot-Mogols, en te doen aankondigen dat de regeering, uit zijnen naam gevoerd, voortaan het oude middenpunt van het Rijk tot zetel zal hebben, is een stoute daad en ongetwijfeld geschikt om tot de verbeelding der Indiërs te spreken. Eene vreemde handelscompagnie mocht hare hoofdnederzetting hebben aan de kust, de Keizer van Indië regeert van het midden uit.

Een paar uur nadat de Witte Keizer zelf de omineuse woorden te Delhi gesproken had, werden zij door Lord Morley in het Hoogerhuis te Westminster herhaald. Het moet een merkwaardig tooneel zijn geweest. Lord Curzon, wiens Indische politiek thans even kras verloochend is als indertijd Lord Milner's Afrikaansche, wist zijn aandoening niet te verbergen, en Lord Lansdowne meende ‘dat aan dit Huis nooit een mededeeling van grooter gewicht werd gedaan’.

[p. 193]

Als de Koning terug is en de maatregel zich beter dan thans tot publieke bespreking zal leenen, zal er eene gedachtenwisseling kunnen volgen die belangwekkend is, voor Nederland niet in de laatste plaats. Ook in ons Indië heeft er ouds uitgediend en wacht men nieuws ingeluid; ook dáár wenkt eene roeping voor eene Keizerin over millioenen volks, eene Keizerin die heel ver is, en die de millioenen nader treden willen.

C.