De Gids. Jaargang 75

[p. 188]

Buitenlandsch overzicht.

Nog altijd Marokko, en nu ook Tripoli.
26 September 1911.

De Fransch-Duitsche onderhandeling is nog niet ten einde. Het wordt tijd dat men tot een besluit kome. Tijd voor Frankrijk, voor Duitschland, voor de wereld.

Het feit, dat Duitschland geen gebied in Marokko verlangt, er van afziet een vlootstation te Agadir te vestigen, vereenvoudigde reeds lang geleden de situatie. Het schakelde de mogelijkheid van een Engelsch-Duitsch conflict voor het oogenblik uit. Gebleven is, in Engeland, de herinnering aan den even gevoelden schrik; in Duitschland, de herinnering aan de geen gevoeligheid ontziende stemverheffing waarmede Engeland zijn veto heeft uitgebulderd. In geen van beide landen zal die herinnering spoedig vergeten worden; maar zij levert alleen een verwijderd, geen oogenblikkelijk gevaar voor den vrede op. De zaak is tot de proportiën van een Fransch-Duitsche onderhandeling teruggebracht, en daar Frankrijk aanstonds getoond heeft den grondslag van do ut des te willen aanvaarden, betreft het verschil enkel nog de hoeveelheidsbepaling.

Men moet de Fransche natie het getuigenis geven, dat zij zich in dit onaangenaam, voor de nationale eigenliefde pijnlijk geval vredelievend en correct gedraagt. Men gevoelt in zijne Marokkaansche politiek een zeer ernstige fout te hebben begaan, en daarvoor te moeten betalen.

[p. 189]

Duitschland neemt nu, voor de achterafzetting tijdens Eduard-Delcassé, een zoete weerwraak. Het zal echter verstandig doen, daarin matiging te betrachten en eerlijk een spoedige afdoening te bevorderen. Eene andere houding zou zeer slecht beoordeeld worden, in Frankrijk en Engeland niet alleen, maar in de geheele wereld.

Frankrijk heeft zeer veel toegegeven. De juiste omvang zijner concessiën in den Congo is niet bekend, maar alles wijst er op dat het daar in belangrijke mate aan de Duitsche verlangens is tegemoet gekomen. De eisch van het behoud eener militaire route van Brazzaville naar het Tsjad-meer schijnt losgelaten, en Duitschland zal, over zekere uitgestrektheid, tot den Belgischen Congo mogen reiken en daarmede een zijner levendigste wenschen vervuld zien, terwijl Frankrijk een resultaat waarop het niet weinig trotsch was: de continuiteit zijner Afrikaansche bezittingen, voor altijd prijs geeft. Gaboen ligt voortaan van het ‘territoire militaire du Tchad’ door Duitsch gebied afgescheiden.

Een groote prijs tot afkoop der gevolgen van een groote fout: het ignoreeren van Duitschland toen men indertijd op Marokko afging. Maar Frankrijk wil dat de afkoop dan ook volkomen zal wezen, en het in Marokko zelf voortaan Duitschland nimmermeer op zijn weg zal ontmoeten.

Zooals de vorige maand al vermoed werd dat het geval zou zijn, blijkt hierin de groote moeilijkheid te liggen die eene afdoening tot dusver verhinderd heeft.

Duitschland neemt met eene algemeene toezegging van handhaving der ‘open-deur-politiek’ in Marokko geen genoegen; het wil bijzondere waarborgen dat het van deelneming aan spoorwegbouw en mijnontginning niet zal worden uitgesloten; het schijnt ook nog een poging te hebben gedaan, deze deelneming vooral verzekerd te krijgen in Zuid-Marokko, terwijl het Noorden dan ook in economisch opzicht geheel aan Frankrijk zou zijn over te laten. Zoowel het verleenen nu eener op bijzondere wijze verzekerde economische positie aan één der Europeesche mogendheden, als het toelaten van een onderscheid, hoe gering ook, tusschen Zuid- en Noord-Marokko, is Frankrijk door het bestaan der acte van Algesiras buitengemeen moeilijk gemaakt. Die acte zelf is wel bestemd bij het oud papier te worden opgeborgen, maar

[p. 190]

men heeft daartoe de toestemming noodig van onderteekenaars waaronder er zijn die een uitzonderingsmaatregel ten behoeve van één hunner niet zouden gedoogen. De vlotte begrafenis der acte is afhankelijk van het vasthouden aan het beginsel van de economische gelijkheid der onderteekenaars, daargelaten nu of zij, bij de vestiging van een Fransch protectoraat, aan de waarschijnlijkheid van de daadwerkelijke handhaving der open deur werkelijk gelooven. Duitschland echter wenscht dit geloof niet ‘daar te laten’; het komt er voor uit het zóó weinig te bezitten, dat het bijzondere waarborgen verlangt in steê.

Uitzonderingsbepalingen ten behoeve van Duitschland zullen door Frankrijk, althans naar den vorm, wel nimmer worden toegegeven. Blijft Duitschland op de zaak staan, dan is de eenige uitweg, om de open deur voor allen beter te waarborgen dan bij de acte van Algesiras is geschied. En dat laat zich niet in een vloek en een zucht bereiken, zoodat de lange duur der onderhandeling geen verwondering kan baren.

Frankrijk offert dus voor Marokko een deel van zijn ouder bezit op, en mag er toch geen tweede Tunis van maken.

Uit wereldoogpunt is dit laatste geen ongewenscht eindresultaat. De afgesloten hoekjes zijn reeds te talrijk. Terecht wordt in den laatsten Staatkundigen Brief van Mr. van Houten betoogd, dat de voorname oorzaak van den Afrikahonger der groote continentale mogendheden hierin is gelegen, dat zij de natuurlijke bevordering van hun uitvoer door vrijen invoer missen, en dus den staatkundigen en militairen invloed te baat nemen om nieuwe afzetgebieden te verwerven die zij voor vreemde mededinging sluiten kunnen. Elk land dat in de tegenwoordige omstandigheden van den vrijhandel tot het protectionisme overgaat ondermijnt den wereldvrede, en zoo het een zwak land is, tegelijk zijn eigen bestaan. Nederland kwam tot dusver aan wezenlijke levensbehoeften der grooten tegemoet door hun uitvoer over zich heen te laten vloeien zonder er tariefdammen tegen op te werpen, en die vloed liet vette slib achter. De handhaving van ons vrijhandelsstelsel is dus voor ons van groot belang, niet alleen om het onmiddellijke voordeel dat het blijkens de ondervinding ons heeft opgeleverd, maar ook wegens het

[p. 191]

groote middellijk voordeel van zijn vredebevestigende strekking. Dit groote middellijk belang zoo ganschelijk voorbij te hebben gezien, is een der zwaarste verwijten die men onze tegenwoordige regeering doen mag. Ons land wordt in zijn internationale positie, waarvan de goede verhouding tot al onze handelsvrienden een der sterkste zijden uitmaakt, veel meer geschaad door een protectionistich tarief, dan krachtiger artillerie en meer soldaten ooit verhelpen zullen.

Zal, naar ieder wenscht, in October de Marokko-zaak haar oplossing vinden, Italië schijnt er voor te willen zorgen dat wij onze dagelijksche belangstelling evenwel niet aan Noord-Afrika zullen behoeven te onttrekken.

Het heeft sinds lang het oog geslagen op het laatste nog niet onder Europeesch (of liever, onder niet-Moslimsch) gezag gebrachte gedeelte der Noord-Afrikaansche kust, op Tripoli. Groote Italiaansche belangen zijn reeds in dat land gevestigd, en de Italiaansche regeering schijnt het oogenblik gekomen te achten die door eene vlootdemonstratie te ‘beschermen’. Inleiding eener actie tot het verkrijgen van een pacht- of bezettingsverdrag? Maar de Jong-Turken zullen met een woedende beslistheid dit laatste stuk Afrika verdedigen....

C.