De Gids. Jaargang 75

[p. 186]

Buitenlandsch overzicht.

De Britsche Rijksconferentie.
23 Juni 1911.

Toen gisteren koning George de oude Abdij betrad, werden niet slechts de drie Engelsche luipaards, de klimmende leeuw van Schotland, de harp van Erin voor hem uitgedragen, maar ook (na dien van Indië, door Lord Curzon getorst) de standaards der Dominions. En de armilla was, behalve met de roos van Tudor, de Schotsche distel, het Iersche klaverblad, den draak van Wales, de Indische lotos, ook met een ahornblad bestikt, dat Canada, met eene mimosa die Zuid-Afrika, met het Zuiderkruis dat Australië, met vier sterren die Nieuw-Zeeland verbeeldden. Een ongekend groot aantal plaatsen was, in de eivolle kathedraal, aan de vertegenwoordigers der Britsche landen van overzee ingeruimd. De tijden veranderen, en zelfs de kroningsplechtigheden met hen. De zaak der Britsche Rijksorganisatie zal, zegt men, op de bijzondere aandacht mogen rekenen van the sailor King, die al die verre landen kent, van eigen aanschouwing.

Het is een der pakkendste wereldproblemen van thans, die Britsche Rijksorganisatie. Hoe zal zich de merkwaardige betrekking tusschen de oude moeder en de opgeschoten dochters ontwikkelen?

Er is veel filiale piëteit bij dat kroost, maar ook groot gevoel van eigenwaarde.

Sedert 1887 plegen, om de vier of vijf jaren, de eerste ministers der Dominions met de leden van het moederlandsche Kabinet te Londen bijeen te komen. De moreele beteekenis dezer vergaderingen is niet te miskennen, maar de practische resultaten waren tot dusver gering.

[p. 187]

De conferentie van 1911 schijnt op dien regel geen uitzondering te zullen maken.

De premier van Nieuw-Zeeland, Sir Joseph Ward, heeft zeer radicale voorstellen bij haar ingediend, die bedoelen nu eindelijk van de leus tot de daad over te gaan, en de Rijkseenheid nauw toe te halen. Hij wil dit doel bereiken door het Engelsche ministerie van koloniën te herscheppen in het orgaan van een Rijksraad, samengesteld uit gemachtigden der Rijksdeelen. De volgende stap zou dan zijn de instelling van een Rijksparlement, verkozen door de ingezetenen der Dominions en door die van Groot-Brittannië op gelijken voet, en dat de buitenlandsche betrekkingen van het Rijk en zijn navale politiek zou moeten beheerschen.

Tot dusver hadden de meest ijverige imperialisten, die uit de school van Joseph Chamberlain, de economische eenheid van het Rijk aan de politieke vooraf willen laten gaan, en het ijdel geacht van staatkundige fusie te spreken, zoolang de tolunie niet tot stand zou zijn gebracht. Maar al dadelijk de tolunie stuitte, naar men weet, niet het minst in Oud-Engeland zelf op bergen van bezwaren. Thans, in een Rijk zelfs nog zonder toleenheid, de politieke en administratieve eenheid dermate te accentueeren als in de voorstellen van Sir Joseph Ward het geval is, levert voor de zelfstandigheid der Rijksdeelen gevaren op die de andere Dominions zich geen oogenblik hebben ontveinsd. En Canada, èn Australië, èn Zuid-Afrika waren eenstemmig in de verwerping. En oud-Engeland op zijn beurt bood niets meer aan dan de concessie van aan het ministerie van koloniën voortaan strenger scheiding te maken tusschen de zaken die de Dominions, en die welke de kroonkoloniën betreffen.

Op den korten weg van Sir Joseph Ward gaat het niet; dit is zonneklaar gebleken. De parlementen der Dominions zijn voor niets zoo bang als voor de opoffering van het geringste der uitgebreide rechten van zelfregeering waarop zij groot gaan. En toch is het Britsche imperialisme meer dan een ijdele klank: het heeft een zeer sterken gevoelsinhoud, zooals bij den Boerenoorlog voor ieder die zien wilde aan het licht kwam. Is dus, in stede van de verworpen centralisatie, vrijwillige aaneensluiting niet de ware leus? Een alliantiesysteem tusschen moeder en dochters?

[p. 188]

Ook die weg ligt vol voetangels. Australië heeft zich ernstig beklaagd dat het niet geraadpleegd is vóór de onderteekening der Declaratie van Londen, niet geraadpleegd is over eene Fransch-Engelsche conventie betreffende de Nieuwe Hebriden, en eenstemmig heeft de conferentie eene motie aangenomen, die de moederlandsche regeering uitnoodigt de Dominions voortaan naar haar gevoelen te vragen, eer zij tractaten afsluit die ook de landen van overzee binden zullen. Sir Edward Grey heeft die motie welwillend beantwoord, en toegezegd dat de instructiën der Britsche gevolmachtigden ter derde vredesconferentie met de Dominions zullen worden overlegd. Lijkt dit een groote stap vooruit? Alles hangt er van af hoe zulke toezeggingen gehouden worden. Reeds de conferentie van 1902 had met algemeene stemmen nagenoeg dezelfde motie aangenomen. Het is zeer de vraag of het mogelijk zal blijken, aan den eisch dier motiën te voldoen, zoolang de moederlandsche regeering zelve het eenige centrale Rijksorgaan blijft, het orgaan dat handelen kan maar ook dikwijls handelen moet in omstandigheden die geen uitstel gedoogen...

Het bedenkelijkste symptoom is echter niet de herhaling, zonder eenigen nieuwen waarborg van succes, eener motie die van 1902 af doode letter was gebleven. Bij de discussie over de vraag of de buitenlandsche betrekkingen van het Rijk onder contrôle der Rijksgemeenschap konden worden gebracht, legde Sir Wilfrid Laurier een opmerkelijke verklaring af. Canada, zeide hij, stelt er geen prijs op in ieder geval waaruit een oorlog voor het moederland voortkomen kan, vooraf te worden geraadpleegd. ‘Een Dominion dat een dergelijken eisch stelde, zou zich daarmede verbinden aan dien oorlog deel te nemen.’ Canada kon niet duidelijker te kennen geven dat het conflicten mogelijk acht waarin het onzijdig wenscht te blijven, m.a.w. dat het een onbeperkt alliantiesysteem tusschen moederland en Dominions verwerpt.

Zelfs heeft dezelfde staatsman gevraagd, of de moederlandsche regeering bereid was in onderhandeling te treden met de verschillende mogendheden waarmede zij tractaten heeft gesloten die ook de Dominions binden, ten einde voor de Dominions die dit mochten verlangen het recht te verwerven niet langer in die tractaten begrepen te zijn.

Men weet dat Canada, bij de uitvoering van zijn recipro-

[p. 189]

citeitsverdrag met de Vereenigde Staten, er al het nadeel van ondervindt, te moeten handelen met een mogendheid die harerzijds aan de meest-begunstigingsclausule de engst mogelijke interpretatie kan geven, terwijl Canada zelf, gebonden door oude handelstractaten van Engeland, genoodzaakt is de Engelsche interpretatie te volgen, en aan een geheele rij mogendheden, volstrekt automatisch, alle voordeelen toe te staan die de Vereenigde Staten zich bij de tegenwoordige onderhandeling bedingen.

Het enkele feit van zulk een vraag komt nog weer eens ten overvloede bewijzen, hoe mijlen ver men zich nog van de mogelijkheid eener tolunie bevindt...

Bij andere punten der agenda bleek eveneens eerder van strijd dan van overeenstemming van belangen. Men zou het emigratievraagstuk aanvatten. Maar de Dominions wenschen bekwame werklieden en beproefde landbouwers te ontvangen: juist de lieden die Engeland liever niet laat gaan. Op de drommen van werkeloozen, die het moederland wel gaarne zag vertrekken, zijn zij niet gesteld. En zoo zullen de officieele en met ruime bevoegdheden voorziene emigratieagentschappen, die de Dominions beoogden, in de pen blijven, en bepaalt zich alles tot een onschuldige motie, waarbij de moederlandsche regeering uitgenoodigd wordt, de landverhuizing vooral naar de Dominions te richten.

Nog gewichtiger is het punt der immigratie van kleurlingen. De regeering te Londen is er steeds op uit, haar (300 millioen!) Indische onderdanen in de koloniën te doen ontvangen of zij Engelsche burgers waren, maar de Dominions zijn op dit punt onverzettelijk. Australië en Nieuw-Zeeland protesteeren zelfs tegen het gebruik van Hindoe-matrozen op de Engelsche stoomschepen die hunne havens aandoen.

Moet men na dit alles besluiten dat de Britsche rijkseenheid een fictie is en blijven zal? Ik zou het niet gaarne beweren. Het Britsche Rijk is een geheel zoo vol tegenstellingen als het leven zelf. Het zal blijven spotten met alle rechtlijnige constructies die ons lieden van het vasteland gemeenzaam zijn, maar juist daarom zal het misschien in de ure des gevaars een grooter spankracht toonen dan onze beliniaalde samenlevingen.

C.