De Gids. Jaargang 75

[p. 186]

Bibliographie.

De waarde als psychisch verschijnsel. Een studie over de gronden der waardeering, in het bijzonder met betrekking tot de ekonomie en haar plaats in het kultuursysteem, door Jhr. Dr. Nico van Suchtelen. Amsterdam, 1911. N.V. Drukkerij ‘De Nieuwe Tijd’.

Niet alle academische proefschriften komen, na hun schrijver ad summos doctoris honores te hebben gebracht, in den handel. Die aan deze tweede vuurproef zich onderwerpen, toonen, haar niet te duchten.

In het onderhavig geval bestond voor beduchtheid ook inderdaad geen grond. Dit is een boek, dat er zijn mag.

Het geeft op meer dan één plaats houvast voor critiek. Maar het geeft tevens den lezer het besef, dat hier de critiek niet aan een onwaardig object wordt verspild en dat de schrijver mans genoeg is.

Goeden stijl waarborgde reeds Van Suchtelen's op andere velden behaalde reputatie. Die van een stoer werker te zijn op wetenschappelijk gebied heeft hij thans erbij verworven.

Zulk een naam evenwel wil niet slechts verworven, wil ook behouden worden. En te dezen einde zal dr. Van Suchtelen het bij zijn dissertatie niet mogen laten. Reeds om haar inhoud zelven niet, en om wat aan dien inhoud nog ontbreekt.

‘Niet meer dan een voorbereidende studie’ tot een ‘filosofie van het gemeenschapsleven’, noemt hij zijn boek aan het slot.

Enkele jaren geleden kwam ook zulk een ‘inleiding’ op de vaderlandsche boekenmarkt: Van Treslong's ‘Civitas’, in dit tijdschrift door prof. Heymans aangekondigd (Mei 1907).

Beide inleidingen kunnen naast elkander bestaan. En beide doen verlangen naar vervolgen.

Dat Van Treslong een breeder terrein bestreek, is misschien slechts waar in schijn. Want op de keper beschouwd, is het

[p. 187]

verschijnsel der ‘waardeering’ van zoo universeel mogelijken aard.

Echter, het onderwerp is door Van Suchtelen niet uitgeput.

Behalve dat hij, vaker dan eens, wat kort en wat zeer uit de hoogte critiek op anderen geeft, komt nog te zijnen laste, dat hij vele schrijvers in het geheel niet bespreekt. Is in Nederland na T.M.C. Asser's proefschrift niets verschenen op het gebied der waardeleer, dat de moeite des weerleggens loonen kon? Van een alumnus der Amsterdamsche universiteit was toch bv., zij het enkel piëteitshalve, een bespreking te verwachten geweest van de waardetheorie, die in haar hoofdtrekken is te vinden in het boek, dat de ambtsvoorganger van des jongen doctors promotor aan het Marxisme heeft gewijd!

Een van de grootste aantrekkelijkheden van deze studie schijnt mij het perspectief, dat ze opent. Zij geeft een historische ontwikkeling van het waardebegrip in algemeen psychologisch verband en zij vermeet zich, die lijnen van ontwikkeling uit te stippelen tot de tijden, die nog op komst zijn.

Indien bij het betreden van zoo onzekeren bodem verschil van gevoelen bijwijlen zich letterlijk opdrong, zou dit niet kunnen verbazen. Te meer verwondert het, zoo veelszins de slotsommen beaming afvergen waar in de redeneering, die tot deze slotsommen leiden moest, herhaaldelijk schakels voorkwamen, die lokten tot twijfel of tegenspraak. Dit bevestigt dan den indruk, dat in die voorafgaande bladzijden wel is gepolemiseerd zonder noodzaak, dat de economisten, die dr. Van Suchtelen leerden kennen als bestrijder, hem niet zoo ver staan als hem, in zijn behoefte aan tegenstanders die hij te lijf kon gaan, wel het geval.... en dienstig leek.

V.B.

De rechtstoestand van Gemeente-ambtenaren en -werklieden, door W.J. Meijer, Secretaris van den Bond ter verkrijging eener wettelijke regeling van den rechtstoestand der burgerlijke ambtenaren. Rotterdam MCMX, W.L. en J. Brusse.

De secretaris van den in hoofde genoemden bond beschikt over een zekere losheid van stijl, die echter tegen bijna twaalf vel druks niet bestand blijkt, al vrij spoedig een ‘maniertje’ wordt.

Het gebrek is niet ernstig en zal den bond niet in den weg staan bij het nastreven van zijn loffelijk doel.

Iets ernstiger is de ‘maling aan juristerij’, door den heer Meijer naar eigen erkentenis met graagte van het Kamerlid voor Appingedam overgenomen. Wanneer de juristen eens weerwraak namen en ‘maling’ kregen aan den rechtstoestand der ambtenaren!

[p. 188]

De bekentenis was even eerlijk als overbodig. Men behoeft niet ver in het boek te lezen, om te zien dat het den schrijver wezenlijk mangelt aan juridischen zin. Mangelen - malen - maling; de sprongen zijn ras gedaan.

Toch is zijn werk van waarde.

Niet om de zuiver constructieve gedeelten, maar om het vele materiaal, dat hij, al vergelijkend en schiftend, ophoopte en zoo den lezer ter hernieuwde keuring op tafel legde.

Materiaal uit het binnen- en uit het buitenland, dat bij rijks-, provinciale en gemeentelijke ambtenarenzorg goede diensten bewijzen kan.

De eisch is zoo elementair billijk: dat men, in dienst van een publiekrechtelijk lichaam zijn plichten zoowel als zijn rechten nauwkeurig kenne. Een strenge ambtenaren-wet is beter nog dan een slappe wet-looze ambtenaren-practijk. Doordat de laatste synoniem is met willekeur en deze tot oogendienarij verleidt, den ambtenaar als mensch verlaagt.

Men verhaalt van een sinds lang gestorven burgemeester eener aanzienlijke stad in een provincie, die ik niet noemen zal, dat hij den naar luiheid neigenden concierge van het stadhuis, die klaagde, bij gebreke eener instructie de duvelstoejager te zijn van iedereen, en dies om een instructie verzocht, er eene schreef van dezen inhoud: de concierge doet alles wat hem, door wie ook, wordt opgedragen. De klagende beambte was niet tevreden. Toch was hij, meen ik, beter af dan voorheen.

V.B.