De Gids. Jaargang 75

[p. 182]

Buitenlandsch overzicht.

Delcassé. - Bagdad. - Rede van Sir Edward Grey.
24 Maart.

Is, met het heengaan van Briand, de verschuiving naar het moderantisme, naar de politiek van verzoening, in Frankrijk gestuit?

Naar den schijn alleen. Een ministerie dat zich inzegenen laat door vader Combes, en welwillend toelachen door Jaurès, moet wel doen denken aan een terugkeer tot het vervolgziek radicalisme van eenige jaren geleden. Maar men stelle zich niet voor dat de daden aan dien schijn beantwoorden zullen. Het ministerie zal willen leven, en voor een militante combistische staatkunde zal het geen meerderheid vinden. Het zal dus laveeren, en als de vreugde der uiterste linkerzijde over den val van den ‘verrader’ Briand wat minder uitbundig zal zijn geworden, zullen zij ook op de rusting der heeren Berteaux c.s. wel roestvlekken ontdekken. De verleiding om met de hulp van gematigden weer eens een bourgeois-ministerie omver te gooien zal spoedig genoeg komen.

De meerderheid van Briand brokkelde af; maar sedert de rampzalige reconstructie van zijn kabinet eenigen tijd geleden was het eigenlijk niet meer dan zijn persoonlijke meerderheid, en zijn persoon viel tegen. Briand heeft groote verwachtingen gewekt, maar er zeer weinige vervuld. Hij was sterk in de diagnose, uiterst zwak in de therapie. Na een programrede als die van Périgueux hadden daden moeten volgen. Een groot gedeelte van het Fransche volk wilde zich wel laten

[p. 183]

winnen door een sterk man, maar met welsprekendheid en handigheid alleen wint men op den duur zelfs de Franschen niet.

Zoo werd Briand zwak verdedigd, niet omdat hij voor het ‘apaisement’ te veel, maar omdat hij er te weinig voor had gedaan.

Het kabinet-Monis is nauwelijks meer dan eene vennootschap tot portefeuilleverovering. Een afzonderlijke plaats neemt Delcassé in, in 1905 uit vrees voor Europa in den ban gedaan, en sedert een van de gevaarlijkste mijnenleggers tegen elk buiten hem om gevoerd bewind. Men meende langen tijd dat zijn rehabilitatie een sterken en verkeerden indruk in Duitschland zou maken, en zelfs thans nog heeft men het roekeloos geacht hem de buitenlandsche zaken in handen te geven: krachtig bewijs voor de vredelievendheid der Fransche politiek. De indruk die zijn wederoptreden als minister nu nog heeft gemaakt is stellig ver beneden de verwachting gebleven. Duitschland heeft er eigenlijk geen spier om vertrokken. 1905 is al zoo lang geleden, en men weet te goed dat de wezenlijke drijfkracht toen koning Eduard was.

Men kan er zeker van zijn dat Delcassé, had het hem vrij gestaan, liever met anderen dan met deze te hoop geloopen avonturiers was gaan zitten, goed genoeg in zijn oogen om hem binnen te loodsen, maar wier blijvend gezelschap voor een staatsman die zich van den eersten rang acht niet weinig compromittant kan worden. Het zou best kunnen gebeuren dat men Delcassé, die in bekwaamheid het gros zijner tegenwoordige ambtgenooten stellig ver overtreft, en wat de binnenlandsche staatkunde aangaat veeleer briandist dan combist is, eerlang uit dit kabinet in een volgend, meer naar het centrum gewend, ziet overspringen. Niet onwaarschijnlijk verschijnt dan Millerand, dien Briand te kwader uur liet glippen, mede weder op de regeeringsbank.

De Duitsche regeering verdient hulde voor haar Bagdad-politiek, die fijn, gematigd, vast, weloverlegd is. Zij verzekerde te Konstantinopel den spoedigen bouw der sectie tot Bagdad en de verbetering der voedingslijnen, in ruil voor den voorwaardelijken afstand, in handen der Turksche regeering, van de concessie voor het gedeelte Bagdad-Perzische golf. De voorwaarde is, dat het Engelsche kapitaal voor niet meer

[p. 184]

dan 50 pCt. aan den bouw van het laatstgenoemde stuk zal mogen deelnemen. Het beginsel der ‘internationalisatie’ van dit sluitstuk is dus gehandhaafd, en de verwaten eisch van Engeland tot uitsluitende contrôle daarover, afgewezen. Daarentegen heeft Engeland de zekerheid van, zoo het wil, het beheer dier veel besproken sectie met continentaal Europa op gelijken voet te kunnen deelen.

Het schijnt dat Engeland nu eindelijk met dit resultaat, dat het jaren geleden al had kunnen bereiken, genoegen zal nemen. Men zal de Engelsche eigenliefde zoo ver mogelijk tegemoet komen en den schijn toelaten als werd het lot der sectie Bagdad-Koweit door eene thans tusschen Engeland en Turkije onmiddellijk gevoerde onderhandeling beslist. De Bagdad-spoorwegmaatschappij echter ontslaat de Turksche regeering in werkelijkheid alleen van de verleende concessie wanneer aan haar eisch zal zijn voldaan, en dus houdt Duitschland bij alles de hand in het spel.

Door de verklaring van Sir Edward Grey in het Lagerhuis ligt Engeland aan het door President Taft voorgeslagen algemeen arbitragetractaat met de Vereenigde Staten zoo goed als vast.

De moeilijkheid die overblijft ligt voornamelijk bij den Amerikaanschen Senaat zelf, welks naijver op zijn uitgebreide constitutioneele rechten in zake tractaten wereldvermaard is. Maar hoe de Senaat zich houde, de verklaring van Grey blijft reeds op zichzelve een heuglijk feit.

Ik geef elders in dit nummer te kennen, dat de beteekenis van een algemeen arbitrageverdrag, zonder meer, naar mijne overtuiging licht wordt overschat. Het spreekt dat zij ook niet moet worden onderschat. Het eerste algemeene arbitrageverdrag tusschen twee reuzenmogendheden gesloten zal een enorme stap vooruit zijn, en het feit zelf van het in beweging komen van zoo zwaarwichtige lichamen is van niet te miskennen materieel en moreel effect, zelfs al moge de richting, waarin de beweging plaats heeft, aan eenige bedenking onderhevig worden geacht. Met groote voldoening mag worden geconstateerd, dat Sir Edward Grey aan zijne verklaring deze woorden toevoegde: ‘Waardoor wij ons moeten laten dragen, is de beweging die in alle landen is ontstaan, om

[p. 185]

de wortels van het kwaad op te delven en ze uit te roeien.’ Is hem dit ernst - en het zou eene beleediging en eene kortzichtigheid tegelijk zijn, aan den ernst van zoo bezonnen en mannelijke woorden, als de zijne waren, te twijfelen - dan legt ook hij zich niet bij het arbitrageverdrag te rusten.

C.