De Gids. Jaargang 73

[p. 506]

Ons eigen mooie land.

Ons eigen land. Tusschen Amsterdam en Arnhem, door Jan Feith. Uitgegeven door den A.N.W.B., Touristenbond voor Nederland. 2e druk, Maart 1909.

Praatjes bij plaatjes! Ja, maar praatjes en plaatjes van zoodanig gehalte, dat ook na het woord van waardeering, in De Gids van 1908 gesproken bij het verschijnen van den eersten druk, nu zoo kort na den eersten, een tweede druk noodig blijkt, zij hier nog wel eens genoemd mogen worden. Terecht dan ook heet het bestuur van den A.N.W.B. in ‘Een woord vooraf’ dit prachtwerk ‘een monument, niet alleen van den Bond, maar tevens van ons eigen mooie vaderland’.

‘Telkens wisselt het van kleur - zoo schrijft Jan Feith in zijne inleiding. Dan is het zoo slap en verscholen, dat het groezelig groen van het roezige water van tint schier niet scheelt van die van de grauw-groene weiden. Een wit veerhuisje op den hoogen dijk lijkt een vuile vlek; die roode pannen van het dorpje kleuren flets; het stompe stadstorentje is van oud ijzer, och zóó oud en verweerd en vervallen, dat het wel geen bui meer zal doorstaan. Meteen wordt daar omhoog één wolklaag slechts terzij geschoven. En tegelijk is het nu in-eens omlaag een drieste overdaad van kleur geworden. Van de daken spat het rood als scharlaken bloed. Het wit van de pleistermuren blikkert fel. In de kleine ruitjes boort zich de zonnestraal en met lange vlammende lansen splinteren de gebroken punten naar alle kanten. De geestige daknokjes schateren van licht en de stadstoren spitst zijn silhouetje tegen de wegdrijvende grijze bui daarachter’.

‘Dit eigen land is een wonderland! - heet het wat verder. Want onwezenlijker dan dit wezenlijke bestaat er wel niets ter wereld. Hangt er een wade van zilverweefsel over ons land? Is het goudpoeder, diamantstof? Is het een fijne sluier van waterspetjes,

[p. 507]

te klein om afzonderlijk te fonkelen, maar, te zamen geweven, voldoende om met een wazig, schemerig omhulsel alles te omsluieren?

Hoe wijken dan de kleuren, hoe vervagen de schaduwen, hoe breken de zonnestralen van goud, hoe verschemert dan heel dit hollandsche land tot iets onwezenlijks, tot het is als een land van stillen droom en weelderige verbeelding?

En dit is zijn veilig zegel, weet ge, zijn grootste schat, zijn waarde.

Want elk van zijn rivieren en plassen, elk van zijn weiden en heiden, elk van zijn steden en dorpen, elk van zijn bosschen en moerassen bezit zoo volstrekt dat eigen.

Is het niet het eigen land?

Ons eigen land!’

Ook de plaatjes - van amateur-fotografen - zijn mooi. Natuurlijk niet zóó mooi als onze toovertuin Om dat wazige en tevens scherpe van Nederland in zwart en wit weer te geven, is de starre lens van den camera niet voldoende, - daarvoor moet men Rembrandts oog en Rembrandts etsnaald bezitten. Maar toch, die plaatjes doen genieten, of juister: her-genieten. Wat is ons eigen land toch mooi! Die woorden ontsnappen onwillekeurig telkens als men een bladzijde omslaat van dit album.

En nu neemt de ‘Gids’ het woord; de ‘Gids’ die natuurlijk zelf nooit enthousiast is, maar terwijl hij anderen rondleidt, altijd een oog heeft voor ‘business’. En deze vraagt; waarom zulk een werk alleen in het Nederlandsch uitgegeven? Waarom ook niet buitenlanders er van doen genieten?

Natuurlijk niet enkel uit menschenliefde!

Oòk pecuniae causa, ten bate van het vreemdelingenverkeer. Maar eigenlijk 't meest om het beste wat die vreemdelingenvloed ons kan brengen: de belangstelling in ons land; belangstelling die over kan gaan in sympathie, en beter dan ons kleine leger en nog kleiner vloot ons land tegen booze lusten zal beschermen.

Doch dan is het niet voldoende zulk een werk te vertalen, maar is het ook aan te vullen. Genoeg, zeker genoeg is dit album voor ons, Nederlanders, bij wie reeds één enkele afbeelding van ons dierbaar vaderland een heele reeks van gewaarwordingen oproept. Maar een vreemdeling moet ons land uit vele oogpunten bezien, vóór hij het naar waarde kan schatten.

[p. 508]

Nu ligt voor mij een statig groot-octaaf, en dit brengt mij op een denkbeeld. Het geeft een uitvoerige beschrijving van een land, welks inwonertal ongeveer even groot is als het onze: Zweden. Van rijkswege is die beschrijving opgesteld; oorspronkelijk bestemd om te worden verspreid ter gelegenheid van de jongste Parijsche wereldtentoonstelling, doch zóó in den smaak gevallen en steeds gevraagd, dat zij opnieuw is uitgegeven. En warme vaderlanders - in dat koude Noorden gloeit het patriotisme - voegden bij de dertig duizend kronen, welke de Kamers beschikbaar stelden, er een en twintig duizend ten einde het werk rijk te verluchten en naast de duitsche, fransche en engelsche uitgaven ook eene in de landstaal mogelijk te maken.

Het is een waar standaardwerk! In meer dan duizend bladzijden geeft het een beeld van ligging en gesteldheid, van landbouw, nijverheid en handel, van de staatsinstellingen, van het geldelijk beheer, het onderwijs en de letterkunde; in één woord: het is een ideaal Baedeker, een Baedeker van het geestes- en van het stoffelijk leven der Zweden. Ja maar - zullen mij toegrommen, die al angstig naar hun beurs voelen - zoo iets is goed voor landen, die eigenlijk buiten het verkeer liggen, maar wij?...

Wacht even: er ligt nog een ander boek voor mij. Niet minder statig, niet minder lijvig en niet minder fraai verlucht: ‘La Belgique; institutions, industrie, commerce’, ter gelegenheid van de Luiksche wereldtentoonstelling in 1905, uitgegeven door den Minister van Nijverheid en Arbeid Francotte, een staatsman die zoo veel deed om zijn land beter bekend te maken en aan wien wij ook in 1907 de zoo krachtige Belgische medewerking aan de Ambachtstentoonstelling te Amsterdam te danken hadden.

Waarom zouden wij na deze dubbele vingerwijzing achterblijven? Wij zijn reeds te veel ten achter: wij hebben een eenige gelegenheid verzuimd om Nederland in alle hoeken der wereld bekend te maken! Ik bedoel het Haagsche vredescongres. Ja, ik weet wel, er zijn diners gegeven en toasten geslagen en zeer hooge rekeningen te betalen geweest, maar diplomatische magen, hoofden en beurzen zijn voor dergelijke ‘blasé’. Die afgevaardigden hebben zich dan ook koninklijk verveeld in het vorstelijk 's-Gravenhage, dat ons een Dorado is, omdat wij er meer voor voelen en meer van weten dan zoo'n vreemdeling. Zij hebben zich zelfs zóó verveeld -

[p. 509]

en staken het niet onder stoelen of banken - dat zij verklaarden een oorlog een mindere calamiteit te vinden dan een derde vredescongres in Den Haag!

In plaats van tot een vogelverschrikker, hadden wij dat congres tot een lokvink kunnen maken, indien wij de vreemde afgevaardigden hadden doen kennen niet onze fransche menu's, maar ons eigen hollandsch land. Er is storm geloopen op de eenige in 't fransch uitgegeven beschrijving van Nederland. Dat werk was in weinig tijds uitverkocht, niettegenstaande het in alle opzichten ‘taai’ was en verre van fraai. Want men doet de tegenwoordige diplomaten onrecht aan, door ze als modepoppen aan te zien, etende, drinkende, flirtende en barstende van de geheimen, die ze niet weten - zooals ergens Joseph le Maistre zegt. Integendeel, ze werken even hard als ieder ander, en niets frischt hen zoo op als een nieuwen kijk op een nieuw land. En voor bijna al die diplomaten was Nederland een onontgonnen bodem, en er ware zeker geen beter middel geweest om de verveling te verdrijven, dan hun ons land te doen kennen, en niet enkel ons land, maar ook en vooral: onze instellingen.

Dat alles is schitterend verzuimd, en moeten wij nu de eenige gelegenheid voorbij laten gaan, welke in staat stelt dit verzuim, ten deele althans, in te halen? Ik bedoel de Belgische wereldtentoonstelling, welke het volgend jaar te Brussel zal gehouden worden. Brussel is de beste plaats, en die tentoonstelling is de beste gelegenheid om kennis omtrent ons land te verspreiden. En een boek als de Zweedsche regeering over Zweden, de Belgische over België gaf, is voor de Nederlandsche regeering zéér zeker bereikbaar. Aan zulk een bron van gegevens zullen niet enkel de vreemdelingen zich laven, doch vóóral - en daarom is 't mij nog het meest te doen - onze Belgische broeders. Een kennismaking met ons land op deze wijze zoude - om met de woorden van het Wielrijdersbondsbestuur te spreken - zeer zeker talloos velen prikkelen tot een kruistocht op onzen bodem. En dat is in de eerste plaats noodig, zal het ooit komen tot werkelijke waardeering en daardoor tot werkelijke verbroedering. Want het mooie Nederland en het mooie België vullen elkander aan, zoowel de menschen als de natuur, maar er zijn nog te weinigen, die dat weten.

R.T.N.