De Gids. Jaargang 73

[p. 549]

Parlementaire kroniek.

25 Mei 1909.

De Kamer van 1905 heeft haar werkzaamheden geëindigd. Haar leden zijn in handen der kiezers, het wetgevingswerk staat tot het najaar stil. En onder welk régime het dan zal worden hervat, zal de stembns leeren.

De laatste weken van het scheidende parlement waren vol afwisseling van stemming. De Kamer heeft met het geheele niet-sociaaldemocratische Nederland gejubeld over de geboorte van het Koningskind, die ons nationaal gevoel en onze volkseenheid versterkt; zij heeft tal van kleine wetjes, maar ook de voor het handelsverkeer beteekenisvolle schepenwet behandeld met een lusteloosheid, waarvan de weerga moeilijk is te vinden; zij heeft oogenblikken gehad van toorn en rumoer, zoowel bij de interpellatie van den heer Troelstra over de wet op het arbeidscontract als bij de behandeling van het verzoek om rechtsherstel van den Indischen majoor Posno; zij heeft zonder hoofdelijke stemming den heer Nelissen tegenover de Eerste Kamer de voldoening gegeven zich op haar als bondgenoote in zijn wijze van bestrijding van den rechterlijken achterstand te kunnen beroepen; ja zelfs, zij heeft de hand gestoken in eigen boezem: zij heeft op voorstel van den heer De Savornin Lohman in haar reglement van orde belangrijke wijzigingen gebracht. Dat laatste zal misschien voor de toekomst de meest ingrijpende beslissing blijken, die zij in de laatste maand van haar bestaan heeft genomen.

Om met het voorstel-Lohman te beginnen: De Kamer voelde zelf,

[p. 550]

dat het met haar werkwijze zóó niet langer gaat. Jaar op jaar wordt het aantal vellen druks der ‘Handelingen’ grooter, zonder dat er eenige evenredigheid bestaat tusschen het aantal redevoeringen en het aantal tot stand gekomen wetten van ingrijpenden of beteekenisvollen aard. Jaar op jaar ook blijkt, dat velen eerst bij de openbare behandeling der wetsontwerpen zich tot gezette studie van den inhoud aangrijpen. Tot in den treure is het herhaald, dat de afdeelingsverslagen der Kamer met hun ‘sommige’, ‘vele’, ‘andere’ en ‘enkele’ leden geen houvast geven voor de kennis van de meening van het geheel. De heer Lohman verdient hulde voor zijn pogen. Bij wijze van proef - want de reglementswijziging is zóo opgezet, dat men ten allen tijde weer tot het oude stelsel kan terugkeeren - zullen voor bepaalden tijd en voor bepaalde onderwerpen vaste commissiën uit de Kamer kunnen worden aangesteld. Zij zullen zich meer verantwoordelijk hebben te gevoelen voor den gang van een wetsontwerp dan de tegenwoordige commissiën van rapporteurs, nu ook bepaald is, dat de amendementen aan die commissiën tevoren kunnen worden ingediend en dat iedere groep van Kamerleden een lid uit de groep kan aanwijzen om de zittingen dier commissiën bij te wonen. Aan het werpen van plotselinge amendementen in de openbare vergadering is paal en perk gesteld door het aantal leden, voor ondersteuning van een amendement vereischt, te vergrooten. Zoo zal misschien - want wie zal zeggen, wat het praktische gevolg zal zijn van deze reglementsherziening - de Kamer van 1905 aan haar opvolgster een werk hebben nagelaten van groote waarde, waarvoor zij dankbaarheid heeft verdiend. Er is niemand, die het oog gesloten heeft voor de schaduwzijden van het nieuwe stelsel; niemand, die niet toegeeft, dat de individualiteit van de jongere leden, althans bij de groote partijen, in haar ontwikkeling wordt belemmerd. Doch niet licht is een offer te noemen, dat te groot is tegenover de zoo hoog noodzakelijke verbetering in het parlementair mechanisme.

Op den 1^sten Februari van dit jaar werd de wet op het arbeidscontract ingevoerd en een tweetal weken later diende de heer Troelstra reeds een interpellatie in naar aanleiding van die invoering. Een nooit vertoonde handelwijze! Wel werd de interpellatie eerst in de afgeloopen maand behandeld, maar ook toen was de tijd daarvoor niet rijp. Want de sociaal-democratische woord-

[p. 551]

voerder vroeg den minister niet meer of minder dan wijziging van dit met zooveel moeite tot stand gekomen stuk werk! Er was al gebleken - aldus de heer Troelstra -, dat wijziging der wet in het belang van den arbeider dringend noodzakelijk was; was de minister tot overweging daarvan bereid?

Het materiaal dat de Amsterdamsche afgevaardigde als grondstof voor zijn meening aandroeg, scheen op het eerste gezicht van beteekenis. Voor wie waarlijk de nieuwe wet kende, was het dit niet. Zeker, de invoering der wet had tot conflicten tusschen werkgevers en arbeiders aanleiding gegeven, genoodzaakt als de eersten waren verschillende bepalingen schriftelijk vast te stellen, op straffe van verval. Dikwerf hadden de arbeiders, die zich tegen dergelijke arbeidscontracten wilden verzetten, het onderspit moeten delven, maar lag dit aan de nieuwe wet? Was die wet dan een tooverstaf, die slechts de economische verhoudingen van arbeiders en patroon had aan te raken om plotseling overal den eerste te maken tot den gelijke in kracht van den laatste? Ook na 1 Februari 1909 zal in Nederland menig patroon zijn arbeider arbeidsvoorwaarden kunnen opleggen, die dezen te onvoordeelig voorkomen; maar zou dit zonder de nieuwe wet anders zijn geweest?

Men heeft moeite aan den ernst van den interpellant te gelooven, wanneer men iemand, die zoo weinig vreemdeling is in het arbeiders-Jerusalem als de heer Troelstra, conflicten over het bedrag van het loon of den arbeidsduur hoort aanhalen als bewijs, dat de nieuwe wet nu reeds te kort schiet. Maar weldadig moet het hen aandoen, die voor de wet in haar tegenwoordige gedaante hebben gestemd, wanneer zij hem hooren verklaren, dat het niets zou hebben gebaat, of men al de bepaling, die bij ziekte den arbeider recht geeft op loon gedurende ‘een betrekkelijk korten tijd’, tot dwingend recht had verheven, zooals dat indertijd door den heer Troelstra en zijn vrienden was voorgesteld.

De heeren Drucker en Van Nispen hebben op keurige wijze den interpellant doen gevoelen, hoe hol zijn geheele interpellatie bij grondig onderzoek was, en hoe zij slechts moest dienen om het voteeren der sociaal-democraten tegen de wet te verdedigen. Zij vonden tevens gelegenheid den heer Troelstra en zijn vrienden duchtig de waarheid te zeggen wegens het voortdurend in minachting brengen van de wet

[p. 552]

door op haar voor den arbeider gunstige bepalingen te smalen. Dat was toch allerminst de weg - aldus de vader van de wet - om voor den arbeider nog zooveel mogelijk uit de wet te halen! Dat was allerminst de methode, die den rechter er van zou doordringen, dat in tal van artikelen meer ‘arbeiterfreundliche’ gedachten verscholen lagen dan men er bij oogopslag in ontwaarde. De geheele Kamer gevoelde het: toen de heeren Drucker en Van Nispen hadden gesproken, had de heer Troelstra het pleit voor goed verloren. De interpellatie was dood geloopen. Wat den minister betreft, de heer Nelissen had haar zeer diplomatisch beantwoord. Hij was - zoo sprak hij - voor de wet niet aansprakelijk. Hij stond geheel vrij en zou het materiaal dat de heer Troelstra hem had verschaft, dankbaar aanvaarden en ernstig bestudeeren.

En thans een woord over de zaak van den gepensionneerden Indischen majoor Posno, die waarlijk niet te roemen heeft over den rechtvaardigheidszin van de rechterzijde, al maakte de heer Van Idsinga, man van waarheid en recht in merg en been, een loffelijke uitzondering. De heer Posno was tweemaal voor bevordering gepasseerd, hoewel het gebleken was dat de grieven tegen hem ongegrond waren. Terwijl de Indische bevorderingswet den officier het recht geeft te toonen, dat hij geschikt is voor den hoogeren rang, had men den majoor Posno de gelegenheid daartoe willens en wetens ontnomen, door hem, majoor der cavalerie, over te plaatsen van Salatiga naar Willem I, .....waar geen cavalerie ligt. In de conduite-staten van den majoor waren bijna alle ongunstige aanteekeningen van zijn wapenchef door den leger-commandant geschrapt. Desniettemin had deze autoriteit zich met de conclusie: ‘ongeschikt voor bevordering’ vereenigd.

Behalve dat den heer Posno in strijd met de wet de gelegenheid was onthouden zijn geschiktheid te bewijzen, had men hem ook belet zich te verantwoorden op de bezwaren tegen zijn beleid, bezwaren die geleid hadden tot zijn overplaatsing naar Willem I. In dit alles zag de meerderheid der Commissie uit de Kamer, in wier handen het adres van den heer Posno gesteld was, een grove krenking van recht. Deze meerderheid bestond uit drie leden der linkerzijde. Was het toeval, dat de minderheid der Commissie, de heeren De Waal Malefijt en Van Vlijmen tot dezelfde slotsom

[p. 553]

kwam als de minister Idenburg, die kool en geit willende sparen, wel aan wilde nemen dat met den heer Posno niet in alle opzichten correct gehandeld was, maar dat hem formeel geen onrecht was aangedaan. Het vermoeden ligt voor de hand, dat de minderheid der Commissie den minister niet hinderlijk wilde zijn en dat deze op zijn beurt den hoogsten Indischen autoriteiten de hand boven het hoofd wilde houden. En zoo geschiedde het, dat na een vinnig debat, waarin de heeren Van Deventer en Van Idsinga de handelingen der militaire overheden op de scherpste wijze laakten en de minister de zwakheid zijner argumenten niet kon bedekken onder een kordate houding, de meerderheid der Commissie haar verzoek aan den minister ‘dat het aan adressant overkomen onrecht zooveel mogelijk worde hersteld’, verworpen zag door de geheele rechterzijde - de heer Van Idsinga uitgegezonderd - versterkt met enkele stemmen van links. En dat geschiedde ondanks het schitterend militaire verleden van den verongelijkten officier. De heer Posno is de zooveelste, die ondervindt, hoe moeilijk het is de materieele rechtvaardigheid te doen zegevieren tegen een gezondigd hebbende overheid.

En thans is het stil op het Binnenhof. Uit de oude danszaal van Prins Willem V is thans de politiek tijdelijk verhuisd naar die talrijke bedompte en warme vergaderlokalen, die overal in het land den weetgierigen kiezer herbergen om het woord te hooren van candidaat en tegen-candidaat. De publieke zaak publiek behandeld. Dat is immers de ware methode om de kiezers tot een juiste keuze te bewegen?