Logo DBNL
De Gids. Jaargang 73 (1909)

De Gids. Jaargang 73

(1909)– [tijdschrift] Gids, De–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Vacantie-kampen voor jongens en meisjes.

I.

In Alphonse Daudets ‘Sappho’ balt een vrouw van het platteland de vuist tegen den expres-trein naar Parijs en verwenscht deze stad, voor haar het moderne Babylon, dat de jonge, frissche krachten uit haar omgeving naar zich toezuigt. En inderdaad, de groote steden zijn onbescheiden verbruiksters van volkskracht. Wat al liefde, intellect, arbeid en kapitaal zijn noodig, om het proces, dat in deze mensch-opeenhooping voortwoekert, binnen zekere perken te houden!

Van dit standpunt beschouwd, zijn zoovele onzer grootestads-instellingen palliatieven, die voor een deel overbodig zouden worden, indien het gelukte, deze opeenhooping te beperken, al was het maar door in de wijken der ‘étage’-woningen de twee of drie bovenste lagen er af te lichten en deze op rustiger plaatsen met meer lucht, meer licht en minder onafgebroken, prikkelende wrijving, neer te zetten.

Indien men er eens in slagen kon, in de nabijheid der groote steden, als 't ware ‘dépendances,’ kolonies of tuinsteden te stichten van intellectueelen- en arbeiders-forensen! Onze snelle (electrische), gemeentelijke middelen van vervoer zouden ons daartoe in staat stellen, en zelfs Amsterdam zou er wellicht op geringen afstand terreinen voor kunnen vinden. Zouden b.v. de Gooische heide en de Breesaap bij IJmuiden niet door electrische snelbanen binnen het half uur te bereiken zijn? De hoofdzaak echter is, dat een deel van

hen, die er in de eerste plaats behoefte aan hebben, n.l. de bewoners van zooveel en zooveel hoog, voor of achter, eenvoudig voor de aanbieding zou bedanken. De stad met haar schittering van licht en winkel-‘étalages’, van bierpaleizen en goedkoope zoogenaamde ‘variété’-ontspanningen, trekt velen met de kracht, die de kaarsvlam op de mug uitoefent; desnoods liever werkloos of armlastig binnen Amsterdam, zonder behoorlijke gelegenheid tot rustigen slaap en frissche speelgelegenheid voor hunne kinderen, dan in ‘zoo'n dooie boere-negerij’.

Die ‘gemeente-dépendances’ zijn dan ook toekomst-idealen in ver verschiet en zoo zullen de vele instellingen, welke de schade aan de groote-stads-menschheid trachten te herstellen of haar binnen zekere perken willen houden, haar zegenenden arbeid voorloopig moeten voortzetten. Zij blijven de volle aandacht waard.

Ook op dit gebied zal men bij zijn pogingen in de eerste plaats kracht moeten zoeken in het voorkómen, wat ons als vanzelve er toe brengt het aangrijpingspunt bij de jeugd te blijven zoeken.

Het is daarom niet twijfelachtig, dat onder vele andere het vraagstuk der vacantie- en gezondheidskolonies aan de orde blijft. Natuurlijk geldt dit in de eerste plaats de talrijke groep der zooeven genoemde onbemiddelde volksklassen. Maar men vergete niet, dat ook voor een ander deel der groote-stadsbevolking, niet behoorende tot die breede schare, de behoefte aan instellingen, om kinderen en jonge menschen gedurende de vacantie door een verblijf buiten geestelijk en lichamelijk te verfrisschen en te versterken, blijft bestaan. Voor hen, die het geheele jaar werken en studeeren, is een verblijf in een rustige omgeving, onder gunstige hygiënische omstandigheden in een goede lucht, even noodzakelijk als voor de andere klassen. Zij dragen geen gering deel bij aan de volkskracht, niet minder dan de arbeider. Dit rustig verblijf op de heide of aan het strand geeft hun, als 't ware, een nieuw reservefonds aan moreele en physieke spankracht voor den hen wachtenden winter in de rumoerige prikkelende stadsomgeving.

Zijn hun ouders gefortuneerd, dan is dit vraagstuk gemakkelijk op te lossen. Doch hoe, wanneer de beurzen,

zooals bij de overgroote meerderheid het geval is, niet zoo ruim voorzien zijn?

Terwijl voor de kleine schoolkinderen de vacantie-kolonies gelden, krijgen in dit kader voor de ouderen, wier leeftijd hen hiervoor niet meer in aanmerking doet komen, de vacantie-kampen bestaansrecht niet alleen, doch zijn zij zelfs een onmisbaar onderdeel van een behoorlijke volksopvoeding en een even onmisbaar middel tot het herkrijgen van geestelijke en lichamelijke arbeidskracht te achten.

Maar waarom nu juist daarvoor vacantie-kampen? zal men vragen. Omdat daarbij in de eerste plaats met de minste kosten - die bijna binnen ieders bereik vallen - resultaten verkregen worden en zich bovendien nog andere voordeelen van waarde aan zulke verblijven vastknoopen. De jongelui (jongens en meisjes), die er aan deelnemen, worden uitteraard verplicht in de groote huishouding van zulk een kamp mede te helpen, zelf de handen uit de mouwen te steken, zich, spelenderwijs, kleine ontberingen te leeren getroosten en ongemerkt practisch hun gemeenschapsgevoel te ontwikkelen.

Vooral in onze samenleving, ook in die op school, waar van jongs af, als 't ware, ieder kind voor zich zelf leert zorgen en het resultaat daarvan ziet in het klasse-nummer en het rapportboekje, mag dit laatste voor sommige kringen van groot belang worden geacht.

Wanneer wij op de volgende bladzijden enkele bijzonderheden van de Nederlandsche vacantie-kampen mededeelen, zullen wij op deze quaestie terugkomen.

Eerst zij een en ander verteld van hetgeen op dit gebied in het buitenland bestaat.

 

Een kleine toelichting ga hier vooraf. Wanneer wij zullen spreken over vacantie-kampen, heeft dit woord volstrekt niet als van zelf een militaire beteekenis. Vacantie-kampen kùnnen dienstbaar gemaakt worden aan militaire oefeningen, maar een noodzakelijke eisch is dit allerminst. Een militaire regeling der kamp-huishouding worde slechts dan toegepast, indien zij in verband met het aantal en den leeftijd der kampeerenden noodzakelijk of wenschelijk wordt geacht. Voor kleine kampen of voor verblijven van jonge kinderen verdient ze geen aanbeveling. In de tweede plaats denke men bij het

woord ‘kamp’ niet uitsluitend of in de eerste plaats aan een verblijf in tenten. Men maakt in het algemeen die onderscheiding niet. In het buitenland wordt ook als vacantiekamp betiteld, wat wij vacantie-kolonie zouden noemen. Vacantie- en schoolkampen worden daar zoowel in tenten als in houten of ijzeren barakken en zelfs in huizen onder gebracht. Het is betrekkelijk een quaestie van ondergeschikt belang, behalve van den leeftijd der kampeerenden afhankelijk van beurs en klimaat. Uit den aard der zaak is het niet wenschelijk kleine kinderen, die nu onze vacantie-kolonies bevolken, op eene wijze te legeren, zooals dit met tenten noodzakelijk en, waar het ouderen betreft, ook wenschelijk is. Het doel toch van het vacantie-kamp is, zooals wij zullen zien, een deel der verantwoordelijkheid op de kampeerenden zelf te doen rusten, hierdoor komt men tot ouderen als deelnemers. Van dit standpunt is het verblijf in tenten of in barakken, waar een klein aantal, bijv. zes à acht, samenwoont, zelfs wenschelijk te achten. Deze omstandigheden bepalen dus, wàt vacantie-kamp, wàt vacantie-kolonie moet heeten, niet het onderdak. Toch zouden wij, op grond van onze ervaring met een der eerste vacantie-kampen, hier te lande een verblijf in barakken verkiezen boven dat in tenten. Tenten echter zijn gemakkelijker vervoerbaar en op te slaan, terwijl er voor Nederland nog een belangrijke factor bij komt, namelijk, dat ons Legerbestuur steeds een groote mate van hulpvaardigheid en vlotheid heeft betoond, waar het gold voor onze vacantie-kampen ruimschoots tent-materieel en zelfs uitnemende nachtligging, kookgerei enz. beschikbaar te stellen.

II.

Wanneer wij nu een oogenblik bij Engelands vacantiekampen zullen stilstaan, doen wij dit, omdat in dat land het eigenlijke vacantie-kamp het eerst en het meest tot ontwikkeling is gekomen.

Sedert 1869 begon ‘the Ragged School Union’ zwakke en zieke kinderen gedurende de vacantie naar buiten te zenden. The Young Men's Christian Association, the Young Women's Christian Association, the Children's Country Holiday Fund,

Homes for Working Boys en andere volgden, doch richtten ook vacantie-kampen in.

Toen deze philantropische vereenigingen den eersten stoot hadden gegeven, sloten Public en Private Schools zich spoedig daarbij aan. Clayesmore School, onder haar energieken headmaster Mr. Alexander Devine, gaf het voorbeeld. In 1895 deed hij zijn leerlingen gedurende de vacantie niet alleen kampeeren, maar vond bovendien tijd en gelegenheid tot het maken van een vacantie-reis onder zijn leiding.1) Deze reizen hadden ook de volgende jaren plaats. Eén er van was een tocht van meer dan 500 mijl. Een andere school - Trent College - ondernam met haar leerlingen een tocht van Derby naar Land's End in Cornwallis; het jaar daarop reisde men van Derby naar John o'Groats.

‘The University's Camp for Public Schoolboys’, dat in 1902 werd opgericht, heeft zich ontwikkeld tot eene machtige organisatie, waar jongens van bijna alle Public Schools heengaan.

In 1906 betrokken 600 jongens van Public Schools een kamp onder leiding van ‘the National Rifle Association’ te Bisley in Surrey. Behalve deze groote vereeniging noemen wij nog ‘the Lewishan School Rifle Association.’ Van de 43 lagere scholen in Lewishan zijn er 40 daarbij aangesloten, zoodat alleen daar 2600 jongens, d.i. 70 pCt., in hun vrije uren geregeld bijeen komen voor de voorbereidende oefeningen. Deze getallen zijn sedert sterk gestegen en over meerdere kampen verdeeld geworden. Zooals men reeds uit den naam kan opmaken, wordt het kamp der ‘National Rifle Association’ tevens dienstbaar gemaakt aan de militaire weerbaarheid. Dit is met vele andere het geval en deze beweging heeft zulk een vlucht genomen na den oorlog in Zuid-Afrika. In Londen zijn tallooze vereenigingen werkzaam, om jonge menschen uit allerlei klassen gedurende hun vrijen tijd te doen bezig zijn en het verdient onze aandacht, dat zoovele daarvan vooral na dien oorlog het schieten beoefenen, ook in de kampen, die sommige jaarlijks betrekken, hoewel zij in het algemeen,

zooals wij reeds zeiden, ten doel hebben den vrijen tijd der jeugd op nuttige, aangename wijze te doen besteden, de kinderen van de straat te houden, ze aan orde en tucht te gewennen en o.a. hun smaak in lichaamsoefeningen op te wekken. En het is tevens van beteekenis, dat het sportlievende Engelsche volk zich na den oorlog in Zuid-Afrika ongerust maakt over den achteruitgang van de lichamelijke vaardigheid en het lichamelijk weerstandsvermogen.

In 1897 beval de Postmeester-Generaal, dat de jongenstelegrambestellers in Londen en andere voorname plaatsen cursussen in lichaamsoefeningen zouden bijwonen, om hun lichaamskracht en hun ordezin te ontwikkelen. Daar deze jongens omstreeks 14 jaar oud zijn, verwachtte men, dat velen door die oefeningen lust zouden krijgen zich ook in later jaren gedurende een deel van hun vrijen tijd daarmede bezig te houden. Men heeft juist gezien: ongeveer 44.000 jongens blijven, georganiseerd in vereenigingen, aan de oefeningen deelnemen.

‘The Boys Messenger Company’ te Londen heeft 800-900 jongens van 14-19 jaar in dienst. Deze jongens hebben hun ‘head-quarters’, waar o.a. tweemaal 's weeks gymnastiek wordt gedaan en op flobert-banen geschoten wordt. Jaarlijks betrekken zij, door de zorgen der directie, in hun vacantie een kamp aan de kust (seaside-camp).

Wij zouden zoo nog kunnen vermelden ‘the Boys' Brigade’, ‘the Church Lads' Brigade’, ‘the Jewish Lads' Brigade’, ‘the Catholic Lads' Brigade’ enz. Het aantal jongens, dat na het verlaten van de lagere school in de groote steden onder den heilzamen invloed van dergelijke vrijwillige vereenigingen komt, bedraagt ongeveer 350.000 jaarlijks, d.i. een derde van het aantal jongens, dat de lagere school verlaten heeft.

Van de vacantie-kampen, welke door een deel van deze jongens jaarlijks betrokken worden, zullen wij, bij wijze van voorbeeld, er één meer in bijzonderheden bespreken: het kamp te Bisley der ‘National Rifle Association’.

Om tot de voorbereidende winteroefeningen, die aan het kampeeren in den zomer voorafgaan, te worden toegelaten, behoort iedere jongen een schriftelijke toestemming van zijn vader of voogd over te leggen.

Dit bewijs behelst o.a. eenige nuttige wenken, b.v. den raad van te voren zijn tanden te laten nazien, om daardoor in het kamp kies- en tandpijn te voorkomen. Ik weet bij ondervinding van hoeveel belang een dergelijke schijnbare kleinigheid is; bijna jaarlijks waren er te Laren jongens, wier kamptijd door kiespijn vergald werd. Ook komt op dit formulier de verplichting voor om het hoofdhaar en de nagels van handen en voeten kort geknipt te hebben en den avond voor het vertrek terdege Zaterdag te houden (‘a hot bath and be well soaped all over’).

De kosten van het kampeeren bedragen wekelijks per hoofd ongeveer f 9.60. Zoo mogelijk worden deze door de ouders betaald; de minimum bijdrage is, enkele uitzonderingen daargelaten, per week op f 3. - per hoofd gesteld. Wat er op die wijze aan het geheel der kampkosten te kort komt, wordt bestreden uit de fondsen der Association, daartoe in staat gesteld door particuliere giften.

De kleeding is een uiterst eenvoudig ‘sportpak’ van blauw serge, met korte broek, wollen windselen (putneys) om kuit en enkel, rijgschoenen, een waterdichte ‘cape’, een slappe hoed, linnen ransel, waarin een stel onderkleeding enz. Deze zak dient in het kamp tevens als hoofdkussen.

Na aankomst op het kampterrein, is het eerste werk het opslaan der tenten en het in gereedheid brengen van het kamp. Hier wordt reeds dadelijk het beginsel ‘self-help’, in de opvoeding voor onze samenleving zulk een onmisbaar en toch zoo vaak verwaarloosd element, in toepassing gebracht. In het kamp-gedeelte, dat wij te Bisley bezochten, waren een tweehonderd jongens gekampeerd en als personeel had men een vijftal volwassenen. De hoofdleider was een arts, verder had men drie leiders voor gymnastiek, spel, wandelingen, zwemmen, zingen, enz., en ten slotte een kok. Voor het overige moesten de kampeerende jongens medehelpen. Toch was het leidend personeel voldoende, omdat het zich geheel, met liefde, met hart en ziel, aan zijn taak wijdde, niet als duivelstoejager optrad, geen bakerdiensten verrichtte, doch, de jongens schijnbaar hun eigen leiders en onder hun eigen leiders latende, zorg droeg steeds bij de hand te zijn, onmiddellijk te kunnen ingrijpen en hen met voorbeeld en raad ter zijde te staan. De jongens leerden niet in de eerste

plaats op hun leiders, doch op zich zelven te rekenen.1)

III.

Wij behoeven in Nederland geen lans meer te breken voor vacantie- en gezondheids-kolonies in het algemeen. Zij worden gelukkig ook hier erkend als een onderdeel van de opvoeding, beter gezegd als een van de noodzakelijke middelen eenerzijds om de nadeelige gevolgen van de opeenhooping in groote steden zoo gering mogelijk te maken, aan den anderen kant als onmisbaar voor de groote middenklasse om onze intensieve, hoofdzakelijk intellectueele school-opvoeding aan te vullen en een tegenwicht te geven. Met de vacantie-kampen zijn wij nog zoover niet. Tot heden kent Nederland er twee, die zich op eigenaardige wijze ontwikkeld hebben.

Een twintig jaar geleden ontstond er onder de leerlingen van het gemeentelijke gymnasium te Amsterdam een beweging om zich gedurende hun vrijen tijd in den wapenhandel te oefenen. Het Legerbestuur stelde daarvoor personeel, wapenen, enz., beschikbaar. Niet lang daarna werd een vereeniging

van deelnemers aan die oefeningen opgericht - de latere Koninklijke Nederlandsche Weerbaarheids Vereeniging - en als proef in de zomervacantie een veertiental dagen gekampeerd. Het eerste kamp, door hen betrokken, was een succès. Het werd jaarlijks herhaald, en daarmede was feitelijk in ons land de grondslag gelegd voor het eerste vacantie-kamp.

Eenige jaren later werd door het Legerbestuur een premie gesteld op het bijwonen van militaire oefeningen door jongelieden vóór hun dienstplichtigen leeftijd, en wel door degenen, die aan deze oefeningen hadden deelgenomen, onder zekere voorwaarden verkorting of een vervulling bij gedeelten van hun dienstplicht te veroorloven. Voor hen, die dienst wenschten te nemen bij het Reservekader, werd het voldoen aan een examen in militaire en lichamelijke geoefendheid zelfs verplichtend gesteld. Toen door het Legerbestuur werd toegestaan, dat de zooeven genoemde geoefendheid voor dat examen ook kon verkregen worden door in de groote vacantie een kamp te betrekken, ontstond naast dat der Koninklijke Nederlandsche Weerbaarheids Vereeniging een tweede vacantiekamp van nagenoeg uitsluitend leerlingen der derde en hoogere klassen van Hoogere Burgerschool en Gymnasium.

Dit kamp van leerlingen van het hooger en middelbaar onderwijs had zijn bloeitijd gedurende de jaren 1897-1904, daarna daalde de deelneming snel en bleven de leden der Koninklijke Nederlandsche Weerbaarheids Vereeniging, dank zij de doorzettingskracht en het organiseerend talent hunner voormannen, de oude traditie getrouw in het kamp te Laren een deel der groote vacantie doorbrengen.

Wij willen hier niet uitweiden over de oorzaken van dit min of meer plotseling optredend gebrek aan belangstelling in het kamp te Laren van de zijde van onze jongens, slechts moeten wij er op wijzen, dat het niet mag gesteld worden op rekening van die jongens zelven.

En wij kunnen daarvoor twee krachtige bewijzen aanvoeren, in hetzelfde tijdperk geleverd.

In de eerste plaats dat kamp der Koninklijke Nederlandsche Weerbaarheid, waar van verminderde belangstelling niet slechts geen sprake was, doch integendeel het aantal deelnemers geleidelijk, maar stelselmatig, bleef stijgen. In de tweede plaats uit het jongens- (en welhaast meisjes-) kamp onder

leiding der Nederlandsche Christelijke Studenten-Vereeniging te Hattem, dat eveneens in bloei bleef toenemen. Ook dit kamp kan spoedig zijn koperen feest vieren en mag dan daarbij met voldoening op de verkregen resultaten terugzien. Het is weinig algemeen bekend, men heeft er geen reclame in het groot voor gemaakt, het werkt, om het zoo eens uit te drukken, in meer beperkten kring; een militair streven is er vreemd aan, materieelen steun van hoogerhand geniet het niet, de leiding gaat uit van de oudere studenten zelven, het kampterrein wordt van particuliere zijde verstrekt en toch kampeerden in 1908 een honderd-twintig-tal jongelieden.

Toen ik omstreeks 1900 voor het eerst de aandacht vestigde op onze schromelijk verwaarloosde lichamelijke opvoeding, wees ik er met nadruk op, dat hetgeen op dit gebied hier te lande toenmaals bestond, als 't ware tegen de verdrukking in had moeten groeien. Op soms onstuimige, maatlooze wijze had de drang naar beweging en buitelen in de gezonde jeugd zich een weg gebaand, zich niet storend aan lauwheid en onverschilligheid van hen, die als van nature waren aangewezen om de leiding te nemen. Het ging hier langs den, uit paedagogisch oogpunt vreemdsoortigen, weg, dat niet de leiders een nuttige, heilzame beweging uitlokten en zich aan het hoofd daarvan stelden, maar dat integendeel zij, die de leiding behoefden, zelven het initiatief namen, met de goede, maar ook met de kwade gevolgen van dien. Door hun daden werden wij gedwongen ons te herinneren, dat bij het kind niet alleen hersenen te ontwikkelen zijn, de toekomst-mensch niet uitsluitend intellect is, en dat het hoog tijd werd zich ook op het gebied van gemoeds-, lichaams- en karakter-vorming aan hem gelegen te laten liggen en zorg te gaan wijden aan gymnastiek en spel.

Van hetzelfde verschijnsel waren feitelijk de vacantie-kampen hier te lande een uiting. Een tiental jaren minstens hebben de jongens van bovengenoemde kampen het in hoofdzaak zelf moeten opknappen. Ook daar is het initiatief hoofdzakelijk van gymnasium-jongens uitgegaan, die, toevallig, het geluk hadden, een man als de latere Professor Van den Es tot rector te hebben. En vooral ook om deze reden komt het kamp der Christelijke Studenten-Vereeniging ons zoo merkwaardig voor. Het heeft, zooals wij reeds mededeelden, op eigen beenen

gestaan, zich vrij, zoekend en tastend moeten ontwikkelen, onder leiding van studenten-bestuursleden, waarbij een bepaald practisch doel, zooals in het kamp te Laren: militaire weerbaarheid, gemist werd.

Laat ons daarom betreffende dit kamp den leidenden jongelui daar een oogenblik zelven het woord geven. Men zal, ook tusschen de regels, genoeg kunnen lezen, om elken jongen, elk meisje van middelbaar of hooger onderwijs van harte toe te wenschen eens een dergelijk kamp mede te maken.

‘Wij wenschen u met een enkel woord te vertellen, wat het doel van ons kamp is. Wij wonen tien dagen met elkaar in de vrije natuur, genieten van het heerlijke kampleven, terwijl wij niet vergeten, dat dit alles ons door God gegeven wordt en dat wij Hem er voor moeten danken. 's Morgens en 's avonds lezen wij Zijn Woord en bespreken het gelezene kort met elkaar. Op Zondagmorgen houdt onze veldprediker een korte godsdienstoefening voor ons in de groote tent.

Ook dit jaar hebben onze woontenten eene vormverandering ondergaan1), zij zijn grooter van afmeting en in iedere tent komt een houten vloer, waarop het stroo wordt gespreid, om op te slapen. Dekens behoeven wij niet mede te brengen. Wie voor zich een laken mee wil nemen, kan dat doen, maar bedenke, dat zulk een “luxe”-artikel in het kamp veel te lijden heeft.

Evenals het vorige jaar zullen telkens twee tenten de corvée hebben waar te nemen (d.i. voor de huishouding enz. hebben te zorgen); wat beteekent, dat zij, zoolang haar corvée duurt, niet naar beneden kunnen gaan spelen.

Voor ieder van de kampen is het aantal deelnemers bepaald op zestig. Het eerste kamp duurt van 22 Juli-1 Augustus, het tweede van 5-15 Augustus.2)

Fraaiigheden moeten liefst worden thuisgelaten. Onze kleeding moet practisch en eenvoudig zijn. Hooge boorden en mooie dassen kunnen veilig thuis blijven; pracht-vesten en verdere “nouveautés” eveneens; sporthemden, truien en korte broeken daarentegen zijn onmisbare dingen in ons kamp.

Heeft men een fiets, dat men die toch vooral medebrenge; wij hebben er een uitstekende bergplaats voor; vooraf de nikkelen deelen met vaseline in te smeren. Ook op het medebrengen van muziekinstrumenten, photografietoestellen, schermgereedschap, voetpompen, kortom op alles, wat ons samenzijn kan veraangenamen, wordt aangedrongen.’

 

De regeling van het kamp te Laren was in hoofdzaken als volgt:

Het Rijk stelde het leidend personeel beschikbaar, n.l. een luitenant der Infanterie als commandant en leider der oefeningen, een officier van gezondheid voor den geneeskundigen en hygiënischen dienst en verder een twintigtal militairen: onderofficieren, koks, soldaten, enz. Ook gaf het Rijk de beschikking over het kampterrein met de zich daarop bevindende schietbanen, keukens, cantines, enz.; verder over de noodige tenten, dekens, medicijnen, verbandmiddelen, keuken-benoodigdheden, wapens, munitie, enz.

De onkosten van voeding, servies, ligging, het vervoer van Rijksgoederen naar en van het kamp, bleven voor rekening der deelnemende jongelui. Voor een kamptijd van 27 dagen bleek op den duur een contributie van f 22 per hoofd voldoende.

In het kamp werd uitgegaan van het standpunt, dit door de deelnemers te doen beschouwen als een groot gezin, waar men in de eerste plaats verplicht is elkaar onderling bij te staan, zoowel van boven naar onderen, als van onderen naar boven. Goede kameraadschap werd er een eerste deugd geacht. De goederen, door het Rijk in gebruik gegeven, moesten behandeld worden, als waren zij eigendom van iederen jongen in het bijzonder. Hoe dat beginsel slaagde, kan daaruit worden opgemaakt, dat b.v. gedurende zes jaren elken zomer een kleine honderd moderne snelvuur-geweren met bijbehoorend ledergoed aan deze aanvankelijk totaal ongeoefende jongelui werden uitgereikt; dat zij daarmede den kamptijd oefenden, er in weer en wind mede

uitrukten en schoten en dat, niettegenstaande de geweren, zooals ieder militair bij ondervinding weet, in een kamp op zich zelf veel te lijden hebben, bij het inleveren ervan aan de Rijksmagazijnen nimmer op eenig gebied een aanmerking van beteekenis voorkwam. Zoo was het ook gesteld met de overige Rijksgoederen, door het Legerbestuur in bruikleen afgestaan. Men vergete niet, dat deze jongelui den leeftijd hadden, welken men ‘zonder zorgen’ zou kunnen noemen.

Gedurende den kamptijd waren de kampeerenden, als zijnde onder geen militair verband, niet aan de militaire wetten onderworpen; een bepaald dwingend militair tucht- en strafrecht, het onderteekenen der krijgsartikelen, zooals dat b.v. in het leger wordt aangetroffen, bestond dus niet. Bij aankomst werden de kampbepalingen hun voorgelezen, de noodzakelijkheid hun daarvan aangetoond, hun vooral ingeprent elkaar bij het naleven der bepalingen te steunen. Steeds bleken de jongelui zich zonder moeite vrijwillig aan de militaire voorschriften en reglementen, op kampeerende troepen van toepassing, te onderwerpen, zich als om strijd daaraan te houden.

Toch behoorden de kampeerenden uit den aard der zaak tot de levenslustigste hooger burgerscholieren en gymnasiasten, de meesten met het weeldegevoel van een zoo juist gunstig gedaan examen. De levenswijze en dag-indeeling, het gevoel van mede-verantwoordelijkheid vooral, voor den goeden gang van het geheele kamp, schenen een veiligheidsklep, waardoor de al te groote spankracht van jeugdige speelschheid regelmatig kon ontsnappen.

 

Dit brengt ons als vanzelf aan het slot van mijn onderwerp, n.l. de beantwoording der vraag, hoe men in Nederland, op grooter schaal dan thans geschiedt, een dergelijk kampeeren dienstbaar zou kunnen maken aan het op aangename, nuttige en gezonde wijze doorbrengen van de geheele of een deel der zomervacantie.

Zij, die dienstplichtig zijn of prijsstellen op een zuiver militaire inrichting en hoofdzakelijk militaire oefeningen, zullen, mits zij zich tijdig aanmelden, in het hierboven vermelde kamp der Koninklijke Nederlandsche Weerbaarheids-Vereeniging gastvrij ontvangen worden. Anders is het, wanneer men het kampleven beschouwt buiten een bepaald

militair doel. Dan ontleent het, zooals wij aanstipten, zijn waarde in de eerste plaats aan het verblijf in de buitenlucht, onder leiding en toezicht, aan de gelegenheid, die het spelenderwijs biedt voor stelselmatige ontwikkeling van het gemeenschaps- en verantwoordelijkheids-gevoel, van de kunst zich te leeren redden en behelpen, van de opmerkingsgave, enz., alle zoo noodzakelijke en toch verwaarloosde deelen der opvoeding.

Voor de militaire oefeningen, die in een militair kamp den beschikbaren tijd in beslag nemen, moet dan echter iets anders gevonden worden. En dit is ongetwijfeld mogelijk, als men de kampeerenden bij alles, wat het kampleven betreft, mede laat helpen, geen werk, dat noodzakelijk is, te gering voor hen acht, en verder indien, om een voorbeeld uit meerdere te noemen, enkelen van ons korps leeraren hun medewerking verleenen, door om beurten voor eenige dagen mede te kampeeren. Deze leeraren treden dan als leiders op, ook bij wandelingen, marschen en excursies. Vooral bij de laatste ligt op het gebied van natuurlijke historie, aardkennis en natuurkundige aardrijkskunde een ruim en dankbaar arbeidsveld open. Het is toch in het kamp te Laren gebleken, dat, niettegenstaande een betrekkelijk vrij uitgebreide kennis van dier- en plantkunde, van natuurkundige aardrijkskunde, de practische kennis op dit gebied gering is. Weinig jongens kenden b.v. de meest voorkomende boomen, struiken en planten bij naam, evenmin de landbouwgewassen en elke vogel was gewoonlijk, bij wijze van spreken, het bekende Amsterdamsche ‘finkie’. Hoe weinigen wisten de Poolster te vinden? Het oriënteerings-vermogen, het aanwijzen der hemelstreken op het terrein, hielden daarmede gelijken tred. Ja, men wist het in theorie, had er examen in gedaan, maar in de practijk...? De opmerkingsgave was eveneens, niettegenstaande een dikwijls ontwikkelden critischen geest, gering. Als men dus begint in een dergelijk kamp niet alleen aan lichaams-oefening, maar ook aan wandeltochten en, om het zoo eens uit te drukken, aan natuurhistorische excursies een ruime plaats toe te kennen, heeft men reeds een deel van den tijd nuttig en aangenaam bezet.

Vervolgens gymnastiek en de georganiseerde spelen onder leiding. Zoo mogelijk houdt de aanwezige arts een cursus in de beginselen der gezondheidsleer en in het verleenen van eerste hulp bij ongelukken, onderwerpen, die zich steeds in een dank-

baar gehoor mogen verheugen. Bovendien kan men in een kamp, wat de hygiëne betreft, onafgebroken de theorie aan de practijk doen toetsen.

De bewakings-, inwendige en huishoudelijke diensten moeten, gelijk ik aanstipte, zoowel administratief als practisch, in beginsel, alle door de kampeerenden verricht worden, ook het opslaan van het kamp en het reinhouden daarvan. Dagelijks betrekt een deel de wacht om het kamp te beveiligen tegen brand e.d. Allen moeten 's morgens het kamp en de tenten helpen reinigen en in orde brengen. Er wordt water gehaald, groenten worden schoongemaakt, aardappelen geschild. Een zeker aantal gaat levensmiddelen voor den volgenden dag inkoopen, enkelen helpen bij het koken van de spijzen, het opdienen en verdeelen der porties. Dit alles natuurlijk bij toerbeurt.

Ik beperk mij hier tot de hoofdzaken, om aan te geven hoe ook, zonder militaire exercitiën, in het kamp de beschikbare tijd nuttig en aangenaam besteed kan worden. Al is het weer een paar dagen ongunstig, welnu, dan zijn er, o.a. naar aanleiding van de gehouden excursies, onderwerpen genoeg om een voordracht of een bespreking over te houden, terwijl alle oogenblikken van droogte onmiddellijk gebruikt kunnen worden. Het ligt voor de hand, dat een dergelijk kamp, met wijzigingen op punten van ondergeschikt belang, zoowel voor jongens als voor meisjes, wenschelijk en mogelijk is.

Ten slotte de vraag hoe men tot de oprichting van dergelijke vacantie-kampen zou kunnen geraken.

Eén zeer groot kamp verdient geen aanbeveling, daarom ook kan het wenschelijk worden geacht dat in schoone streken van het vaderland op een of meer droge punten, hetzij in het duin of op de heide, van te voren gunstige terreinen worden opgezocht en de hoedanigheid van het daar aanwezige drinkwater wordt nagegaan. In die kampen komen groepen van leerlingen, van overeenkomstige leeftijden, van een zeker aantal middelbare scholen en gymnasia, jongens en meisjes afzonderlijk, (niet jonger dan ongeveer 14 jaar) achtereenvolgens gedurende 10 à 14 dagen, onder leiding van eenige hunner leeraren of leeraressen, die elkaar kunnen afwisselen. Men make zich van het daarvoor gewenschte aantal geen verkeerde voorstelling. Voor elk kamp zou één leeraar of leerares voor de natuur-historische onderwerpen en één voor de lichaams-oefe-

ningen voldoende geacht kunnen worden. Het is waar, ook voor de leeraren is het groote vacantie, maar wij gelooven niet, dat voor eenige van dergelijke kampen in dit uitgebreide korps niet enkelen te vinden zouden zijn, die, als gast, eenige dagen met hun leerlingen zouden willen mede-kampeeren; er staat voor die leerlingen zulk een groot belang op het spel.

Het kampeeren geschiedt liefst niet bij de plaats der inwoning. De scholen uit het Zuiden des lands gaan naar het Noorden en omgekeerd. De eerste groep vertrekt onmiddellijk bij het begin der zomervacantie naar het bestemd terrein. Daar zijn b.v. door de medewerking van het Legerbestuur of van vereenigingen op wier weg dit ligt, de noodige (niet geplaatste) tenten of uitneembare barakken aanwezig, alsmede eenig deskundig personeel. Van de ervaring van dit personeel wordt gebruik gemaakt om het kamp te doen opslaan door de jongelui zelven. Het zooeven genoemd deskundig personeel dient dus hoofdzakelijk slechts om hier door zijn ondervinding met voorlichting te dienen. Hebben de kampeerenden op dit gebied het eerste jaar de noodige ervaring verkregen, dan kan het voor het vervolg gemist worden.

De jongelui verdeelen zich klassegewijze in groepen. De klassen kiezen zich haar leiders of leidsters, hoofd van de klasse, uit haar midden. Ook in elke tent wordt door de bewoners een commandant(e) gekozen. Overigens is de inwendige en huishoudelijke dienst, in verband met het te verwachten aantal, op militaire leest geschoeid, met weglating van alle bepalingen, die geen practisch doel hebben en die den toets van het gezond verstand niet kunnen doorstaan. Men moet de jongelui verder in dit vacantie-verblijf niet vervelen met schoolsche vormen. Het gevoel moet levendig blijven, dat het kamp ontspanning is, zooals de gezondheids- en vacantie-kolonies dit zijn voor jongere kinderen, waar men er, dank zij den leidsters en leiders, op zoo uitnemende wijze in geslaagd is, het nuttige ervan te versterken door een bondgenootschap met het aangename.

 

G. Polvliet.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs