De Gids. Jaargang 72

[p. 572]

Buitenlandsch overzicht.

Turkije en Cronberg-Ischl.

‘Welke krachten ter ordening der Macedonische zaken levert het Balkan-schiereiland zelf?’ vroeg het overzicht der vorige maand. De Jong-Turksche beweging schijnt het antwoord te willen geven.

Alle kabinetten van Europa zijn door het gebeurde te Konstantinopel verrast. Men rekende algemeen met het voortdurend verval van den Turkschen staat als met een constante grootheid. Wat het Turksche volk over de zaken van het Balkan-schiereiland dacht, werd nergens gevraagd; dat Turkije eindigen moest met het overnemen van elders bedachte maatregelen, alom stilzwijgend aangenomen. De groote moeilijkheid scheen slechts, de wenschen der verschillende Europeesche mogendheden tot éénheid te brengen; maar dat die éénheid, eenmaal verkregen, vanzelf de eindelijke toestemming van Turkije in zich sloot, werd niet betwijfeld.

Wel droeg men kennis van het bestaan eener geheime Jong-Turksche organisatie, maar zij werd vrij algemeen als eene samenzwering zonder toekomst beschouwd. Hoogstens drong uit den roman van Pierre Loti de overtuiging door, dat er iets gistte in de Turksche samenleving: ‘les désenchantées... Maar een zoo plotselinge uitbarsting, en met een zoo verrassend gevolg, had zeker niemand verwacht.

Staan wij aan het begin eener groote herschepping der Turksche maatschappij? Of is alles zeepbelgeblaas en zal de constitutie niet langer leven dan de voorgangster van 1876?

Haar ongewijzigd te handhaveu zal wel niet mogelijk zijn:

[p. 573]

daartoe is zij te westersch van snit voor die oostersche wereld; daartoe rekent zij te veel met gecoördineerde ideëele ‘staatsburgers’, in plaats van met Turken, Slaven, Grieken, Armeniërs, Arabieren van vleesch en bloed.

Zal er iets van de beweging terecht komen, dan moet het Turksche ras zich opnieuw waardig toonen het heerschende ras te zijn in de volkerenchaos van het Osmaansche rijk; waardig niet als vroeger door de scherpte van den kromsabel, maar door superioriteit van inzicht en wil. Een rol eenigermate als die van Nederland in Indië; in ieder geval eene die veel beleid, veel onbaatzuchtigheid, veel geduld vordert. Is de sedert eene eeuw of langer als stervend voorgestelde Turksche natie nog tegen die taak opgewassen?

Het ontbreekt niet aan eenige gunstige voorteekenen. Men dient te erkennen dat de Turksche omwenteling tot dusver niet of nagenoeg niet door de misdaden werd ontsierd, die dergelijke groote staatkundige verschuivingen plegen te bezoedelen. Ook geven de leiders duidelijk blijk in te zien, dat zij een groote verantwoordelijkheid dragen ten opzichte van het wel en wee der niet-Turksche rijksonderdanen. Het merkwaardige verschijnsel doet zich voor, dat de verandering bijzonder goed schijnt te worden opgenomen in het rijksdeel dat aan het wanbeheer van den Sultan door tusschenkomst der mogendheden heette te moeten worden onttrokken: in Macedonië. De rustige bevolking daar van allerhanden stam (want die is er ook nog) is zoo moede van de willekeur van haar eigen of van concurreerende ‘benden’, het leven en werken op het platteland voornamelijk is er zóó moeilijk geworden, dat men reikhalst naar iets bestendigs, wat dan ook, en geneigd is dengene aan te hangen die, met kans op spoedige verwezenlijking, herstel der orde belooft. Het Europeesch concert is vrijwel onmachtig gebleken; waarom thans de nieuwe Turksche regeering, die allen waarborg tegen herhaling der oude onderdrukking door corrupte ambtenaren toezegt, geen crediet gegeven? Een nieuwe Turksche regeering schijnt te verkiezen boven de anarchie der ‘christelijke’ benden, alleen reeds, omdat het eene regeering is. Noch de Serven, noch de Bulgaren, noch de Grieken alleen kunnen het land gelukkig maken, en hun ongebreidelde mededinging is tot dusver op niets dan moord en doodslag

[p. 574]

uitgeloopen. In mindere mate geldt hetzelfde van het geheele nog bestaande Turksche rijk. Indien werkelijk de Turksche natie in staat blijkt te zijn zichzelf te verjongen, heeft zij nog een groote en grootsche taak, en het is niet te zeggen wie haar die met eenigermate voldoend moreel gezag zou kunnen betwisten.

Europa heeft dit gevoeld, en laat voor het oogenblik den Jong-Turken ruim baan. Reval is ongedaan gemaakt, en dit heeft in de verhouding tusschen verschillende mogendheden een oogenblikkelijke ontspanning ten gevolge gehad. Een rede van Sir Edward Grey gaf het sein; later is de Russische ‘hervormings’-nota nog verschenen, maar als een stuk ter opberging in de archieven. Voor het oogenblik wenscht men de terugwerking der gebeurtenissen te Konstantinopel op de Macedonische zaken af te wachten. Het veld der mogelijkheden was zoo onbegrensd, de houding die andere mogendheden ten opzichte van Jong-Turkije zouden kunnen aannemen zoo gevaarlijk wellicht voor het welslagen der Engelsch-Russische pogingen, dat men beter deed, thuis te blijven. Zoo is thans op eenmaal een eenstemmigheid der groote mogendheden in zake de Balkanpolitiek bereikt, die sedert jaren op zich wachten liet, maar het is de eenstemmigheid der oogenblikkelijke onthouding en niets meer. De verscheidenheid van belangen en inzichten duurt onverminderd voort, en zal tot nieuwe wrijving moeten leiden, zoodra de Turksche zaken eenige vastheid van teekening zullen hebben verkregen.

De reis van koning Eduard naar Ischl veranderde nu geheel van karakter. Van alle pressie op Oostenrijk tot onderschrijving der Engelsch-Russische voorstellen, pressie die ongetwijfeld in de bedoeling heeft gelegen, werd natuurlijkerwijze afgezien, nu die voorstellen zelve voor onbepaalden tijd moesten worden opgeborgen. Aan Oostenrijk is een moeilijk oogenblik bespaard geworden. Men heeft echter niet verzuimd er met alle duidelijkheid en met opmerkelijken nadruk op te wijzen, dat het antwoord, ware de vraag gesteld geworden, weigerend zou zijn geweest; dat het drievoudig verbond voor en na de vaste grondslag der Oostenrijksche Staatkunde blijft uitmaken. Ironisch werd er aan toegevoegd, dat men zich hartelijk verheugde 's konings badkuur thans zooveel ongestoorder te zullen zien verloopen, dan anders het geval zou hebben kunnen zijn.

[p. 575]

Nu eenmaal de noodzaak verviel, in Duitschland ontstemming te verwekken, heeft koning Eduard wijselijk van de gelegenheid gebruik gemaakt, de persoonlijke verhouding tot zijn keizerlijken neef te verbeteren. Was eerst met eenige ostentatie in het onzekere gelaten, of de koning den weg naar Oostenrijk wel over Duitsch gebied nemen zou, thans werd eene ontmoeting, tot tweemaal achtereen, aangevraagd door koning Eduard zelven, en werd het te lang uitgestelde officieel bezoek der Groot-Britannische majesteiten aan de Duitsche rijkshoofdstad eindelijk voor het begin van het volgend jaar aangekondigd. Voor ieder die het wel meent met den vrede van Europa een heugelijk bericht. Het belang van goede persoonlijke betrekkingen tusschen de vorstelijke vertegenwoordigers der Engelsche en Duitsche natiën is in een tijd als dezen niet te onderschatten. Zakelijke aanleidingen tot geschil kunnen er niet door worden weggenomen, maar toch verzacht, en althans de mogelijkheid van misverstand aanmerkelijk beperkt. Op kleinere schaal moet elk ongedwongen verkeer tusschen uitnemende Engelschen en uitnemende Duitschers tot hetzelfde doel leiden. Derhalve valt aanteekening te houden van de verschijning en het gunstig onthaal van den Engelschen minister Lloyd George te Berlijn.

Nederland geniet thans bij uitzondering de eer van een vaste plaats in de rubriek ‘buitenland’ der groote Europeesche bladen. Het dankt die niet aan eigen wil of lust, doch aan president Castro, die op de wereld schijnt, om met de vreedzaamsten ongenoegen te krijgen. Zoolang wij Curaçao bezitten hebben wij tegenover de Nederlandsche onderdanen daar verplichtingen, wier verwaarloozing niet alleen verkorting der nationale eer en benadeeling van het nationaal belang, maar ook schending van het absolute recht zou beteekenen. Minister van Swinderen sloeg den goeden toon aan, toen hij te kennen gaf dat het voorbijzien dezer elementaire waarheid niet van Nederland mocht worden verwacht. Het Nederlandsche volk heeft die uitspraak beaamd. Even duidelijk heeft het getoond te verlangen, dat de maat der loyale poging tot minnelijke bijlegging van geschil ook aan president Castro zal worden volgemeten. Geen andere houding past een volk, dat tweemaal de groote, wellicht niet altijd ten volle begrepen en gewaardeerde eer had, eene wereld-vredesconferentie te herbergen.

[p. 576]

De regeering, rekening houdend met beide deze sterke overtuigingen van het Nederlandsche volk: dat het zijn rechten niet geschonden wil zien, noch iets tot zijn schuld wil laten komen ten opzichte van de handhaving van den vrede, indien die nog bestaanbaar was met eer en recht, heeft omgekeerd aanspraak op ons aller steun, geduld en vertrouwen. Zij lichte ons in zoodra zij het, op hare verantwoordelijkheid, oirbaar acht, en dan ook met die onbeschroomdheid welke tegenover eene zelfbesturende natie past.

C.