De Gids. Jaargang 72

[p. 390]

Bibliographie.

Lettres et Documents pour servir à l'histoire de Joachim Murat, publiés par S.A. le Prince Murat, avec une introduction et des notes par Paul le Brethon, archiviste-paléographe. bibliothécaire à la Bibliothèque Nationale. - I. Lettres de Jeunesse, Campagnes d'Italie et d'Egypte, Corps et Armée d'Observations du Midi. - Paris, Plon-Nourrit, 1908.

De tijd voor groote bronnenpublicatiën betreffende het Napoleontisch tijdperk gaat langzamerhand voorbij: de stof raakt uitgeput, ten minste de nog belangwekkende. Toch is het begrijpelijk, dat men de uitgave der papieren van Murat nog onderneemt. Zij zijn lang verstrooid geweest, en eerst in 1904 alle weder in het bezit van den tegenwoordigen Prins Murat vereenigd. Aan den heer Le Brethon, die er eerst een inventaris van maakte, is thans ook de publicatie toevertrouwd. Hij begint met een uitvoerige geschiedenis der papieren, waarvan een belangrijk gedeelte door den ex-koning van Napels zelven aan een vertrouweling, graaf de Mosbourg, werden in handen gesteld, met de opdracht, er zijne verdediging uit te schrijven (die in de pen is gebleven). Tot dit gedeelte behooren meer dan 350 origineele brieven van Napoleon aan Murat, benevens de brieven van zijn gemalin, Caroline. De verzameling moet vooral van gewicht zijn voor de kennis van de houding van Murat in het jaar 1814, toen hij de zijde der geallieerden hield. De heer Le Brethon geeft te verstaan, dat blijken zal, dat vooral Caroline hierin gewerkt heeft, om den koninklijken rang te behouden voor haar kinderen. Voorts zal men moeten zien, voorspelt hij, dat Murat veel te eenzijdig als sabreur is voorgesteld, en dat hij wel degelijk belangstelling had voor zaken van civiele regeering.

Het tegenwoordig (eerste) deel loopt nog maar tot Juni 1801, en bevat meest brieven naar copieboeken door Murat gehouden in zijn officieele militaire functiën. De documenten van meer persoonlijken aard zijn in dit eerste deel zeldzaam; over twee jaren, 1795 en 1796, ontbreken zij zelfs geheel; het zijn ongelukkig juist de jaren, waarin Murat voor het eerst met Bonaparte in aanraking is gekomen. Uit enkele brieven van de jaren 1791 tot 1794 leeren wij hem kennen als een enthousiast jong soldaat, vol vuur voor de Revolutie, en op beter voet met de meisjes dan met de orthographie. Uit de jaren 1796 tot 1798 is er niet veel bijzonders; alleen blijkt de intieme verhouding tot Bonaparte en vooral ook tot Joséphine. De groote fortuin begint met Brumaire; hij wordt

[p. 391]

commandant van de consulaire garde, en huwt in Januari 1800 's Consuls zuster Caroline.

De stukken worden eerst overvloedig wanneer Murat tegen het eind van het jaar naar Italië vertrekt. Hij komt er in uit als goed zoon voor zijn oude, op haar dorp gebleven moeder; galant voor de dames; vergelijkenderwijs fatsoenlijk tegen de overwonnenen; vrijmoedig, hoewel met eerbied, tegenover zijn zwager. De inhaligheid der Fransche generaals en ambtenaren spaart hij in zijn rapporten niet. ‘La Toscane, ce pays que vous avez vu si beau et si fertile, est aujourd'hui sans ressources; Florence est devenue déserte’ (aan Bonaparte, 24 Jan. 1801). ‘Cessez de me traiter comme un enfant; je suis sûr que je ne le suis plus. Vous seul me rendez timide; je n'ose vous parler quand je suis près de vous’ (aan Bonaparte, 15 April 1801; maar op een afstand, wil hij zeggen, herwint hij zijn zelfvertrouwen). ‘Votre silence me rend ici mannequin absolument inutile. Ce rôle n'est pas et ne doit pas être le mien’ (aan Bonaparte, 25 April 1801). ‘On voulait me persuader un jour que le général Bonaparte oubliait ses camarades, quand une fois il les avait perdus de vue; que c'était un besoin pour lui de les voir souvent, et que sans cela, ceux-mêmes qui vivaient ou qui avaient vécu avec lui dans la plus grande intimité, couraient le danger d'en être oubliés Je regardai ce récit comme une insulte, j'im posai silence; faudrait-il malheureusement qu'on eût dit vrai?’ (aan Bonaparte, 23 Mei 1801).

Karakteristiek is de verhouding tot den Paus; men is in het jaar van onderhandeling over het Concordaat. ‘Le Pape est un bon homme; s'il nous en faut un, je vous assure que c'est celui qui convient... Le Saint-Père m'a accablé d'amitiés, de cadeaux, il m'a donné son portrait que je vous envoie. Veuillez l'accepter, avec une boîte de rouge antique qu'il m'a donnée, et une camée antique que vous pourrez mettre à une plaque de sabre’ (aan Bonaparte, 1 Maart 1801). Om hem gunstig te stemmen staat hem de Paus een Heilige Familie van Rafaël af, die zijn weduwe later, in haar armoede, voor grof geld aan een Engelschen lord zal verkoopen; maar geheel tevreden is hij pas wanneer hij aan zijn moeder kan schrijven: ‘Le Saint-Père vient de m'envoyer pour vous une paire de chapelets bénits de sa propre main. Quel plaisir j'éprouve à vous transmettre cette marque d'attention de la part du chef de l'Eglise!’ En dan, vergoelijkend, aan zijn vriend-vrijdenker, den notaris op zijn moeders dorp: ‘C'est le cadeau le plus agréable que je puisse lui faire’.

Zoo ontbreekt het in dit werk, dat een groote hoeveelheid dor materiaal uit de copieboeken van een legercommandant bevat, niet aan verspreide schilderachtige partijtjes. De volgende deelen zullen, in aanmerking genomen Murat's latere lotgevallen, in dit opzicht ongetwijfeld nog belangrijker zijn.

C.

Het Gulden Boek voor de tuberculose kinderen. Uitgegeven door de Vereeniging tot bestrijding der tuberculose, te Rotterdam bij W.L. en J. Brusse.

Deze aankondiging zal, hopen wij, te laat komen, - als aanbeveling van een uitverkocht boek. Dat hebben de samenstellers en de uitgever zeker verdiend. Na ‘Holland-Krakatau’ zijn er meer dergelijke boeken verschenen, maar het wil ons voorkomen dat dit, door de belangrijkheid van den inhoud en de smaakvolle uit-

[p. 392]

voering, al zijn voorgangers overtreft.

Als Voorste vinden we hier onze Vorstin, nog wel met een Latijnsche spreuk: ‘Tandem fit surculus arbor,’ die den besten wensch in zich sluit voor de nieuwe Stichting te Katwijk. Aan het slot staat een bijdrage van een Vorstin in het rijk der Nederlandsche letteren, Augusta de Wit: een mooie schets, waaraan, als wij ons niet bedriegen, vroeger de onderscheiding eener Duitsche vertaling in de ‘Zukunft’ te beurt viel. En tusschen die beiden vinden wij staatslieden, geleerden, beeldende kunstenaars (met Jozef Israëls aan het hoofd), componisten, dichters en prozaschrijvers, de meesten niet maar met een afgedwongen aalmoes, maar met een milde gift van hun geest. Bovendien is de reproductie van de bijdragen der beeldende kunstenaars zóó goed geslaagd, dat men hier, voor enkele guldens een werk van weldadigheid steunend, zijn bibliotheek met iets waardevols verrijkt.