De Gids. Jaargang 72

[p. 526]

Zelfverweer van een hollandschen jongen.

Aan hunne vruchten zult gij hen kennen.

Mijnheer de Redacteur!

Ik ben maar een eenvoudige Amsterdamsche jongen, en zoo ik de stoute schoenen aantrek en bij u aanklop, is het alleen omdat ik niet weet, wie anders mij helpen zal. Bij de kranten kan ik niet terecht. Die zullen mij geen gehoor geven. Want die kranten, o die kranten, zijn ons ongeluk! Zij slaan blindelings los op mij en mijn kornuiten. Zij hebben een ware ‘Jugendhetze’ georganiseerd. Zelfs een nieuwe sportrubriek hebben zij daartoe geopend, met het hoofd: ‘Baldadigheid, tuchteloosheid’. - Farizeërs!

In den beginne zagen wij het niet zoo ernstig in. Het was zelfs wel vleiend in de kranten aan onze faits et gestes evenveel ruimte te zien toegekend als aan de Kamerhandelingen of aan de samenkomsten der vreemde mogendheden. Sommige dier verhalen deden zelfs verlangen naar meer! Zoo de beschrijving van den huzarenrit over de Amsterdamsche steenrotsen, alias straatsteenen, in het Handelsblad. In mijn gedachten zie ik nog steeds voorbij mij sjokken die verdedigers des vaderlands, met gezichten als in een begrafenisstoet, gevolgd door een wielrijdend reporter en achtervolgd door mijne geachte confrères, onder den welwillenden glimlach der heeren onderwijzers.

Jammer - zei mijn oudste broer - dat ons die tocht niet, in 't Grieksch vertaald, op het gymnasium wordt voorgezet in plaats van Xenephon's terugtocht der tienduizenden. Zóó iets zouden wij met vrij wat meer pleizier in het Nederlandsch overbrengen! Alleen

[p. 527]

speet het mijn broer dat de reporter niet had opgeteekend met welken uitroep onze landsverdedigers weder de kazerne - de behouden haven - bij hunne terugkomst begroetten. Want met zoo iets als Thalassa, Thalassa! moet de tocht eindigen, anders wordt ze nooit klassiek.

Doch, Mijnheer de Redacteur! ik wil u niet te lang ophouden, en val dus met de deur in huis. Wij willen geen zoete jongens worden, geen wijlen jongens van wijlen Hildebrand. Wij willen geen zakjes gaan plakken thuis, of netjes in speeltuinen ronddraaien als aapjes. Wij willen niet en wij mogen niet! Wij zijn het aan ons, aan onze ouders verschuldigd om te blijven wat wij zijn. Want het is een vraag van: zijn of niet zijn! Die raadgevers zijn vreemdelingen in modern Jeruzalem, dat zij niet weten hoe enkel bandelooze en tuchtelooze jongens zich later de hun toekomende plaats veroveren kunnen in de groote maatschappij! ‘Ieder voor zich, en niemand voor ons allen’; dat is het devies van den tegenwoordigen tijd! En wie niet met voeten en vuisten zich een weg weet te trappen en te stompen, die wordt zelf vertrapt.

Letterlijk zelfs! Want hebt u, Mijnheer de Redacteur! aan een onzer groote stations wel eens een Zondagstrein zien bestormen? Of op een drukken dag een stadstram? Hebt u ooit Nederlanders behoorlijk in een file zien wachten? (Ik gebruik het fransche woord, omdat ik er geen Nederlandsche vertaling voor weet. Het woord hebben wij trouwens niet noodig, want wij hebben de zaak toch niet.) In al die gevallen moet men voeten en vuisten hebben, heel stevige ook, want waarlijk, met beleefdheid komt men er niet.

En gooi nu niet de schuld op het Janhagel! De deftiger Jans en Jannetjes zijn geen haar beter. Hebt u wel eens de plantsoenen bezichtigd van Artis, na het Zondagsbezoek van onze Koningin? En moet men daar niet het publiek - ik vergis mij: de heeren en dames-leden, evenals de andere wilde beesten, door rasters binnen de perken houden?

Niet meer eerbied dan voor onze Koningin, heeft men voor het nog Hoogere op dien dag der dagen. Ik doel maar liever niet op het halzengerek en oogengestaar in de Nieuwe Kerk, doch toen onlangs Generaal Booth hier predikte, wat was dat een dringen en duwen! Heilsbegeerte zal er wel niet de drijfveer van geweest zijn.

Waar de volwassenen zóó bandeloos blijken, waarom zouden wij

[p. 528]

anders moeten zijn? Integendeel, er is alle reden om als goud te bewaren de Amerikaansche raadgeving: Wat een ander u wil aandoen, doe hem dat aan. Doch wees hem voor!

En dat materieele gevecht is nog maar een kleinigheid, een oefenschool voor het grootere, moreele gevecht. Welnu, Mijnheer de Redacteur! eerlijk opgebiecht: hoe denkt u dat het ons vergaan zoude in het wolvenhok onzer ouders, als wij toestonden dat ons een schapenopvoeding werd gegeven?

Ik spreek nu niet eens van de hoogere moraliteit, doch blijf heel laag bij den grond, op het peil van verreweg de meeste volwassenen. Kent u een ander land, waar men zoo in het openbaar, zonder blikken en blozen durft stelen, zonder dat iemand er zich warm over maakt?

Natuurlijk ontgelden het in de eerste plaats de buitenlanders. Onze reputatie als rooversland is zóó goed gevestigd, dat toen het vorige jaar hier een tentoonstelling van ambachtswerktuigen werd gehouden, men in Duitschland ernstig waarschuwde niets in te zenden, omdat de Nederlanders van zulke gelegenheden gebruik maken om copieën te nemen, en de namaak zóó slecht uit te voeren, dat zelfs de naam van het oorspronkelijke buitenlandsche voortbrengsel er schade door lijdt!

't Is zeker uit dankbaarheid voor de geboden gelegenheid om binnenslands te stelen, dat wij naar het buitenland ontroomde vette kaas en margarineerde boter zenden!

Doch onze eigen landgenooten worden niet beter behandeld. Waarom gaat bijv. Jan Eisenloeffel weg, een onzer beste sierkunstenaars? Niemand heeft het tegengesproken: hij gaat heen omdat men zoo klakkeloos zijn scheppingen hier te lande namaakt, dat hij er geen droog brood aan verdienen kan.

Dat onze uitgevers buitenlandsche geestesvoortbrengselen tot goeden prijs verklaren, weten wij allemaal en wij genieten dubbel van de zoo goedkoop geplukte vruchten. Maar dat onlangs een Nederlandsch uitgever een Nederlandschen herdruk liet verschijnen onder den naam van een Nederlander, die er niets van wist: dat doet er den deksel op!

Mijnheer de Redacteur! waar onze ouderen zoo weinig eerbied bezitten voor den eigendom van anderen, waarom zouden wij dan bijv. de Justus-van-Maurik-bank met rust moeten laten?

[p. 529]

En om nu van het doode tot het levende over te gaan: waarom zouden wij eerbied moeten hebben voor het gestelde gezag? Onze ouderen hebben immers aan alle gezag maling! Ik blijf nu maar in mijn eigen sfeer: hebt u bijvoorbeeld wel eens het weekblad gelezen, dat de afdeeling Amsterdam van den Bond van Nederlandsche Onderwijzers uitgeeft? Pa krijgt het als schoolautoriteit, en ik sla er wel eens een oogje in om te zien hoe de onderwijzers onze belangen daarin behandelen. Nu, heel veel staat er over onze belangen niet in; het zijn hoofdzakelijk hun eigen belangen, welke er in besproken worden, - wat ik hun natuurlijk niet kwalijk neem: het hemd is nader dan de rok. Maar wat wordt er in dat blad op de schoolhoofden losgetrokken! Ik wist niet dat die zulke nietsdoeners en nullen waren.

Er is zelfs door de redactie een ‘ouder-nummer’ uitgegeven om onze Pa's en Ma's goed in te lichten over die sta-in-de-wegs. Dat nummer werd volgens den arrondissements-schoolopziener, geniepig verspreid. Wat dat zeggen wil, begrijp ik niet goed, maar dat die arrondissements-schoolopziener ook beter deed zijn vingers thuis te houden, dat blijkt zonneklaar uit die onderwijzerskrant. Hij wordt er aardig in op zijn vingers getikt naar aanleiding van een voorval met een schooljufvrouw, die hij met zooveel pleizier ‘betrapte’.

Nog gekker is, blijkens die krant, de districts-schoolopziener; ik dacht nog wel in mijne onnoozelheid, dat die zich de sloffen uitliep ten bate van het onderwijs! Ik heb natuurlijk, na die krant gelezen te hebben, maling aan alle onderwijs-autoriteiten. En zooals van zelve spreekt, nog meer aan onze gewone onderwijzers. Want als de Hoofden, die uit deze worden uitgepikt, zoo weinig zaaks zijn, wat moet dan wel de waarde wezen van het overschot?

Met de politiek bemoei ik mij natuurlijk nog niet. Ik ben nog te klein om in een club van jonge dit's of dat's te worden opgenomen. Maar dat de gemeentelijke autoriteiten ook al niet frisch zijn, bemerkte onlangs mijn oom zeer tot zijn nadeel. En daar hij mijn erfoom is, zal het ook mij heugen. Oom heeft een mooi huis in de Vijzelstraat - een pand, zooals ze zeggen. En nu weet u wel, die straat is veel te smal voor den tegenwoordigen tijd. De Reguliersgracht te dempen of ergens een doorgang door te

[p. 530]

breken, zou de gemeente geld kosten. Weet u nu wat de gemeenteraad gedaan heeft? Hij heeft eenvoudig een lijn getrokken achter de Vijzelstraat en alles verbeurd verklaard wat vóór die lijn ligt. Nu kan men de straat kosteloos verbreeden - dat wil zeggen op oom's en mijn kosten. U begrijpt, waarom zou ik voor zulke huizendieven de pet afnemen?

Mijnheer de Redacteur! behoef ik nog langer te pleiten? De Spartaansche jongens - zoo vertelt mijn gymnasiumbroer - werden voor het altaar gesteld en daar halfdood geranseld zonder dat ze een kik mochten geven. Zoo hardde men die jongens, zoodat ze naderhand de beroemdste gauwdieven werden waarop Griekenland trotsch ging. Dàt waren barbaarsche tijden. Onze beschaving stelt andere eischen: Het gaat niet meer om het lichaam, doch om den geest. Het laatste sikkepitje zedelijksgevoel moet men er bij ons uitranselen, zullen wij onze ouders waardig worden. Zoude er trouwens iets stuitenders denkbaar zijn, dan kinderen die zich voor hunne ouders moesten schamen? En dat zouden wij moeten doen, als ons een opvoeding werd gegeven gelijk de zedeleeraars wenschen. Neen, Mijnheer de Redakteur! willen die zedeleeraars absoluut hunne handen niet thuis houden, verzoek hen dan te beginnen met onze ouders. Hervorm die! Dan volgen wij van zelf. Wie toch kan van distelen vijgen lezen?

Mijnheer, u moet die zedeleeraars daarbij duidelijk maken, dat zij zich danig vergissen, indien zij denken dat de zoogenaamde baldadigheid en tuchteloosheid alleen gevonden wordt onder jongens uit de volksklasse, en enkel in groote steden. Ik kom hierop, omdat men altijd maar de speeltuinen als remedie aanprijst. Heusch niet; in de kleine plaatsjes en op de dorpen, waar voldoende speelterrein wordt gevonden, is het geen haar beter. Vraag maar eens aan de vreemdelingen, die ons land doorreizen! En 't is niet eens noodig vreemdelingen te ondervragen: rijwielende Nederlanders kennen de lieve dorpsjeugd ook wel. En dat wèlopgevoede kinderen geen zier beter zijn, zal u het bestuur van Artis wel willen leeren, dat steen en been klaagt over de vernielzucht van de zonen en dochteren der leden.

Allen zijn wij uit één deeg gebakken; de christelijken trouwens

[p. 531]

even goed als de paganisten. Leest u maar wat mevrouw Pijnappel - van de Velde van eerstgenoemden schrijft in het ‘Handelsblad’. Hoe kan het ook anders, waar wat hierboven omtrent de ouderen werd gezegd, niet voor een bepaalde soort of klasse geldt!

Nogmaals, Mijnheer de Redacteur! bewerk toch door uwen invloed dat men ons met rust late. En zoo men desniettemin den bijl wil aanleggen en het kwaad uitroeien, laat men dan dáár aanvangen waar men beginnen moet: aan den wortel, en niet aan den tak.

Met groete

(naam onleesbaar).

Medegedeeld door R.P.J. Tutein Nolthenius.