De Gids. Jaargang 72

[p. 500]

Twee inedita van Potgieter.

I.

Op verzoek der redactie deel ik twee nog onuitgegeven stukken, in mijn bezit, mede.

Het eerste - een schrijven door mij te laat gevonden om nog in de uitgave der Brieven te worden gedrukt - is zeker in de Gids niet misplaatst. Het is voor een goed deel gewijd aan één der schoonste en meest bekende gedichten door Potgieter in dit tijdschrift gepubliceerd: Ter Gedachtenisse, gevoegd bij het nummer van November 1863. In den zomer van 1867 werkte Potgieter aan de uitgave van het eerste deel zijner Poëzy, waarin ook dat gedicht werd opgenomen en mijn vader las een proef. In den thans door mij medegedeelden brief verdedigt Potgieter sommige uitdrukkingen of licht die nader toe, zoodat wat hij schrijft een gedeeltelijke commentaar is van den dichter op zijn eigen werk.

De heer Fischer, in den brief genoemd, een van Potgieter's goede vrienden, was consul van Nederland te Genua; Potgieter was, met mijn vader, zijn gast geweest te Genua in Mei 1865.¹⁾ Het overige behoeft geen toelichting.

1) De heer Fischer was de ‘gastheer,’ bedoeld in Van Napels naar Amsterdam, hoofdst. XVII, aanhef.

[p. 501]

Lieve Vrienden!

C'est Madame qui invite, c'est Madame qui reçoit, en als onderdanige secretaris heb ik de eer, Mevrouw Huet kennis te geven dat Sophie de vriendelijke invitatie voor aanst. Zondag, dankbaar aanneemt, voor haarzelve en voor mij.
Gaarne heb ik mij bij vriend Fischer van uwen lieven last gekweten, en als hij, die morgen naar den Haag gaat, zich aan de sirenen der Hofstad kan ontrukken, zult Gij hem Zondag op Sorghvliet zien. Ik vlei mij dat hij de verzoekingen der diplomatie zal weten te weerstaan.
Maar, trève de badinage, Uw woord over Gideon heeft ons inderdaad ontrust. De doctor - kina - vous qui causez avec le médecin et ne prenez pas ce qu'il prescrit! Hoe hartelijk hoop ik hem geheel hersteld aan te treffen!
Hierbij weder een paar proeven. De meeste volken zijn gracieus genoeg geweest zich door vrouwen te laten represensenteeren, daarom heb ik haar laten staan.¹⁾ Ik wenschte dat ik het duidelijker make dat Holland aan zee zittende van verre den glans der vrijheid op de Britsche kust gewaar werd en benijdde!
Het is niet Hogendorp die tot Holland zegt:
Herrijs;
als zij eenig figuur zal maken dient zij het zich zelve toe te roepen.
Willem I dacht ons niet meer vrijheid toe, dan in staat zou zijn zekerheid aan zijn troon te geven tegen de oude patriotten, Hogendorp enz.²⁾ Wij waren in 1863 verder dan hij in 1813 geloofde dat wij 't brengen zouden.
La vile prose zegt die dingen anders dan het rijm.
Voor de verbetering aan 't slot van coupl. 5 mijn dank³⁾ -

1) Ter Gedachtenisse, coupl. I, v. 3-4.

Verstootene uit de rij der volken,
Schoon ge eens haar regterstoel besteegt.

2) Vgl. Ter Gedachtenisse, slot van het 4^e en aanhef van het 5^e couplet.

3) In coupl. 5, r. 7 v.o. las de 1^e druk (in de Gids): U, dien het niet vernoege in 't Oosten, De donkre treurende te troosten, de 2^e (Poëzy I 175) Gij dien het niet volsta in 't Oosten, De donkre enz.

[p. 502]

en kunt Gij U een uurtje van 't zoet gezelschap van Lidewyde speenen, ontferm U over bl. 7, 9 en 10.
Drie dagen feesten wij voor Vondel - de deelneming zal vrees ik niet groot zijn, te minder daar v. Lennep in den aanhef van Deel XII¹⁾ verre beneden den feesttoon blijft. Maar A. Thijm beweert dat alles wat hij beproeft gelukt, op het gebied der populariteit altoos.

Nous verrons.

Maar wat zou ik er aan twijfelen? Viert heden avond trots al onze leelijke huizen en scholen, trots onze onbeschrijfbare monumenten, die bewijzen hoe men niet bouwen moet, de Maatschappij van Bouwkunst niet haar Zilveren feest? En zal het morgen niet in onze dagbladen worden verkondigd dat v. Westhreene haar welsprekende lofredenaar was?
Beterschap, niet met die dingen, want daaraan is 't Hopfen und Malz verlohren, maar met Gideon, en weest hartelijk gegroet van Sophie en uwen

E.J.P.

7 Aug. '67.

1) Ven zijn Vondel-uitgaaf.

II.

Het tweede ineditum - op een afzonderlijk blad gevoegd bij de Speelgoed-Phantasie van December 1866, bekend door het gezegde in mijns vaders studie over Potgieter in dl. XIII der Litter. Fantasien en Kritieken - is slechts een kleinigheid, maar eene die, als ik het wèl heb, op nieuw bewijst dat Potgieter, als Mevr. de Sévigné en Voltaire, de gaaf had geestig en bevallig te zijn, ook in kleinigheden.

Mijn ouders hadden op Bloemendaal een hondje, een smousje, dat weldra op het dorp lastig bleek,²⁾ zoodat zij niet rouwig waren toen de arme Smous, denkelijk door bemiddeling van Potgieter, een nieuw tehuis had gevonden te Amsterdam, bij een paar stemmige, strenggeloovige dames. Voor den ondergeteekende, toen

2) Potgieter schrijft hij, maar het dier behoorde tot het schoone geslacht. Vgl. Brieven van Cd. Busken Huet. I, 152.

[p. 503]

tusschen de zes en zeven jaar, moet - hoewel hij het zich op dit oogenblik niet juist herinnert - het heengaan van zijn speelkameraad een groot verdriet zijn geweest; en Potgieter zal, met zijn onuitputtelijke bereidwilligheid, wel beloofd hebben, om mij te troosten, verslag te zenden van Smous' wedervaren in de hoofdstad. Tevens wekte de tegenstelling tusschen het ultra-‘moderne’ Sorghvliet en de orthodoxe omgeving, waarin het hondje te Amsterdam was geplaatst, zijn humor; hij gaf dus aan zijn bericht den volgenden vorm:

bulletin van Smous.

Droevige gevolgen der opvoeding in een modern huishouden. De regtzinnigheid van verre ruikende, was hij in de sabbathstille woning eerst verdrietig, somber, duf - maar bemerkte alras dat in de keuken geen vroomheid te vreezen viel - de Friezin praat bij wijlen. Daar gaat het dus goed, maar in de salon, bij de dames, beeft hij als een juffertjes hondje, en is blijde als hij zijn hielen kan laten zien.

Modern Smousje!

Voor copij-conform:

G. Busken Huet.

Parijs.