De Gids. Jaargang 72

[p. 373]

Parlementaire kroniek.

27 April 1908.

De weken, die de Tweede Kamer na de politieke bespiegelingen, waartoe het nieuwe ministerie aanleiding had gegeven, nog vóór de Paaschvacantie over had, werden besteed aan verschillende kleinere wetsontwerpen. Eerst kwam de scherpere contrôle op boter en margarine. Daarop volgde de na jaren tobbens eindelijk op nieuw ter hand genomen instelling eener consiguatiekas, een ontwerp evenals de boterwet nog afkomstig van het ministerie. De Meester. De noordelijke provinciën zagen een reeds lijdende spoorweg-maatschappij nieuwe kracht toevoegen in den vorm van een rijkssubsidie, waarmede ook de sociaal-democratische afgevaardigden zich vereenigden. En eindelijk werd zelfs de buitenlandsche politiek niet vergeten in zooverre als nog een paar tractaten werden goedgekeurd. Het was bij die gelegenheid, dat de heer De Beaufort het stellig zal hebben betreurd, dat hij bij de Grondwetsherziening van 1887 zijn stem niet had gegeven aan het voorstel om de goedkeuring door de wetgevende macht als vereischte voor alle tractaten te stellen. Immers het bleek dat de regeering den grondwettelijken eisch: goedkeuring door de Staten-Generaal zoodra het tractaat aan het rijk geldelijke verplichtingen oplegt, niet zoo nauw nam, of zij wilde de inmenging van de Kamer buitensluiten, zoodra de geldelijke verplichting niet rechtstreeks en onmiddellijk uit het tractaat voortsproot.

Te midden van al deze wetsontwerpen wijdde de Kamer een halven dag aan de interpellatie van den heer Drucker over den achterstand bij sommige rechterlijke colleges. De Groningsche af-

[p. 374]

gevaardigde raakte hier aan de wonde plek in het Nederlandsche rechtsleven. Wat Goethe zei van het recht en de wetgeving in het algemeen, geldt ten onzent in dubbele mate van ons burgerlijk procesrecht: als een eeuwige ziekte sleept het zich voort. Geschoeid op fransche leest, maar zonder de lenigheid, die de Fransche rechter aan het geduldige papier van de wet weet te verleenen, gemaakt in een periode waarin diligence en trekschuit de vervoermiddelen waren, ook voor hem die geen oogenblik had te verliezen, moet het Nederlandsche procesrecht nog bijna onveranderd dienst doen in den tijd van telefoon, telegraaf en automobielen.

Dit verwijt treft de wet, niet haar uitvoering. Doch hoever is het er van af, dat uit de wet de volle kracht gehaald wordt, die er aan is te verleenen. De wet maakt ondanks haar feilen een vrij spoedigen loop van een proces mogelijk, de praktijk is het die van den procesgang maar al te vaak een caricatuur heeft gemaakt. Ge procedeert tegen een spoorwegmaatschappij - het voorbeeld werd door den interpellant gegeven - omdat een uwer naaste verwanten uit den trein gevallen en omgekomen is en gij schadevergoeding eischt, wijl ge het ongeval aan de schuld der maatschappij toeschrijft, en ge zijt vijf jaar na het ongeval pas genaderd tot het bewijs door getuigen hoe op den bewusten avond van het ongeluk het portier van den spoorwegcoupé was gesloten! Welk herinneringsvermogen van een medepassagier is tegen die stille maar zekere kracht van den tijd bestand? Of wel, er is een procedure tot echtscheiding, waarin volgens de wet gedurende de procedure de kinderen, uit het huwelijk gesproten, aan één der beide echtgenooten worden toegewezen, en tot aan de uitspraak, die eerst na een paar jaar plaats heeft, is de andere echtgenoot, die ten slotte het proces wint, van zijn kinderen verstoken geweest!

Vraagt men - de fouten der wet ter zijde gelaten - wat de oorzaak is van dezen ongehoorden toestand, die een schande is voor een beschaafden staat, dan is het antwoord, dat de rechtscolleges met werk zijn overladen; de zaken stapelen zich zoozeer op, dat soms eerst na een jaar een proces kan bepleit worden en eerst na twee jaar een dag kan gevonden worden voor een getuigenverhoor.

Ook tot den vorigen minister waren vertoogen gericht door

[p. 375]

verschillende leden der Kamer die, het kostte wat het wilde, het einde van dezen toestand eischten; in 1905 had de heer Limburg versterking van het personeel der Haagsche rechtbank dringend noodzakelijk geacht; in 1906 had de heer Smidt zelfs gedreigd met een afkeurende stem over de begrooting van Justitie, indien er geen maatregelen werden genomen; tevergeefs, de minister Van Raalte wilde door noodwetten niet ingrijpen. Ook niet toen de heer Drucker in November 1907 nogmaals op de zaak terug kwam. Hij kondigde vóór Kerstmis zijn interpellatie aan; de politiek was oorzaak dat het beantwoorden daarvan voor den heer Nelissen was weggelegd.

En deze kweet zich daarvan voortreffelijk. Men kan twijfelen of de maatregelen, die deze bewindsman in uitzicht stelde, afdoende hulp zullen aanbrengen, zijn poging tot oplossing verdient reeds waardeering. Hij zal de rechtbanken, waar de overlading het sterkst is, met behulp van wetswijziging versterken; hij zal ook door een gemakkelijk aan te brengen verandering in de procedure een snellere berechting mogelijk trachten te maken. Voorloopig kan de heer Drucker dus tevreden zijn. Ook deze degelijke kenner van het Nederlandsch procesrecht zal beseffen - hij zeide het trouwens zelf - dat slechts een algeheele proces-hervorming volledige hulp kan brengen.

Toen de Kamer vacantie nam was zij juist het belangrijke ontwerp-Visscherijwet binnengestevend. Maar daarin bleef zij steken; de vragen, die de gemoederen van al wie vischt of belang heeft bij de visscherij het meest opwinden: vóór of tegen het visschen met de wonderkuil, vóór of tegen de hengelaars, zullen eerst na het Paaschreces worden opgelost. Dat zal nog veel vreedzamen strijd geven!

De Eerste Kamer nam in éen zittingsdag, waarin nog wel een comité-generaal gehouden werd, de noodwet van generaal Sabron aan. Belangwekkend was alleen het debat tusschen den minister en den man, die de vraag van het blijvend gedeelte aan de orde had gesteld, den oud-minister Staal. Met bewonderenswaardig talent heeft deze veel-geprikkelde, om niet te zeggen veel-gesmade, zich weten te beheerschen. Zakelijk was zijn kritiek, zakelijk en tegelijk afdoende. De 2200 man, die generaal Sabron vroeg, waren, zoo toonde zijn voorganger aan, niet noodig voor de doeleinden waar-

[p. 376]

voor het wetsontwerp ze wilde gebruiken. Ook het verhandelde in comité-generaal, zoo constateerde de heer Staal daarna uitdrukkelijk, had hem in geen enkel opzicht van zijn meening teruggebracht. Dat de geheele rechterzijde de regeering steunde zal voor den oud-minister uit het kabinet-De Meester geen teleurstelling zijn geweest. Dat echter van de vijftien aanwezige vrijzinnige Eerste Kamer-leden nog vier het advies van den tegenwoordigen minister stelden boven dat van den met hen politiek verwanten oud-minister, zal hem hebben gehinderd. En terecht.

Middelerwijl heeft de regeering haar belofte gehouden en een besluit uitgelokt, waarbij een Raad van Defensie wordt ingesteld. De samenstelling van dien raad voorspelt echter voor de aanhangers der nieuwere militaire denkbeelden niet veel goeds. Integendeel: de generaals en admiraals die ook thans de adviseurs zijn van de ministers van oorlog en marine, hebben daarin een plaats. Wel is waar zullen ook vier niet-militairen in het college zitting hebben, maar wat zullen zij vermogen tegen de militaire overmacht? Zóó had toch niemand den Raad van Defensie, toen deze door de kamerleden Talma en Heemskerk was aanbevolen, opgevat! Er komt een Raad van Defensie, ja, maar zoo onschadelijk en gevaarloos als een minister van Oorlog dien maar kan wenschen.

Het was een geestige Engelschman, die het begrip: ‘flirt’ definieerde als het hebben van ‘attentions without intentions’. De samenstelling van den defensie-raad, zooals de regeering dien ontwierp, roept de herinnering aan deze definitie wakker.