Bibliographie.
Uit P.L. Muller's Verspreide Geschriften. - Uitgegeven door Dr. P.J. Blok en Mr. S. Muller Fz. - Leiden, Sijthoff, 1906.
Deze bundel herdrukken van werk van een historicus, die grooter was in kennis dan in kunst, zal geen groot gerucht maken, maar het toch lang kunnen uithouden. Twee dingen die dikwijls - moeten wij zeggen veelal? - samengaan. In het fraaie levensbericht door zijn naamgenoot, dat hier terecht herdrukt is, wordt Muller de geleerdste historicus van Nederland genoemd (na Fruin's dood, is bedoeld), en dat was hij ook. Om opstellen te schrijven als ‘Middeleeuwsch Nederland’, ‘Nederland en Zwitserland’, ‘De uitbreiding der Europeesche beschaving over de aarde’, ‘De Zwitsersche Alpenpassen en het wereldverkeer’, was een verbazingwekkende kennis noodig, die zich nergens opdringt, maar waarop niettemin ieder woord steunt. Het groote publiek zal deze bundel nimmer veroveren, maar als waardemeter, den individueelen lezer aan te leggen, mag men hem in gedachte houden.
Die het bizondere dezer puriteinsch-eenvoudige opstellen weet te waardeeren is zelf reeds in het bezit van eenige bezonken kennis, en toont een begin van onafhankelijk oordeel. Muller's gedachten vliegen nimmer: zij schrijden, maar al schrijdende komen zij ver. Het loont altijd de moeite, hem op zijde te blijven. Wat hem ontbreekt, zal ieder dadelijk opvallen; wat hij bezit kan licht worden geminacht; echter wordt het zeer vast bezeten, en is van waarde juist omdat zooveel anderen er te weinig van hebben. Als voorbeeld van eenige eigenschappen die in den historicus niet mogen ontbreken, blijft Muller van beteekenis, ook voor hen, die in den idealen geschiedschrijver stouter gedachtensprong en meer kunstvaardigheid verlangen.
Muller's werk is te vergelijken bij een meubel van zeer degelijke makelij uit een stijlloozen tijd. In veel staat het bij onze ‘gebruikskunst’ achter, maar men kan er zich op nedervlijen zonder dat het zich begeeft.
C.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd