De Gids. Jaargang 69

[p. 362]

Parlementaire kroniek.

25 October.

De begrootingsdebatten komen in het gezicht en daarmede de beschouwingen, die door de onderscheidene partijen aan de algemeene politiek zullen worden gewijd. Het loont de moeite, zonder nu bepaald de horoscoop te trekken, een oogenblik voor de vraag te gaan staan, langs welke lijnen vermoedelijk zich de discussie zal bewegen.

Of men het al van zekere zijde zou willen ontkennen of niet, er is overal een ontspanning merkbaar wegens het verdwijnen van het kabinet-Kuyper. De beste weerlegging die de linkerzijde kan geven van het beweren aan den overkant: ‘gij hebt in de verkiezingsdagen schromelijk en schandelijk overdreven’ ligt in den toestand van rust en gerustheid, die overal valt waar te nemen. Links is men tevreden, en rechts? Het zou niet grootmoedig zijn die vraag op den man af aan de bondgenooten der zuiver Kuyperiaansche anti-revolutionairen të stellen. Het behoeft ook niet; ook zonder te hooren spreken kan men iemands gemoedsstemming onderkennen, en zelfs een politieke partij ontkomt aan die waarheid niet.

De regeering zal ondervraagd worden naar haar oorsprong en naar haar koers. Wat geeft u recht hier te zitten? - zoo zal de

[p. 363]

rechterzijde willen weten; misschien zullen ook de sociaal-democraten eens poolshoogte willen nemen omtrent de opvatting der vrijzinnigen over een meerderheid links, die alleen aanwezig is, indien men mr. Troelstra's geestverwanten meetelt. Bij het onderzoek naar het vaderschap van de regeering - een onderzoek dat al bijzonder gemakkelijk valt, nu die vader bij een ieder bekend is - zal dan tevens naar alle waarschijnlijkheid terugkomen de vraag die mr. Heemskerk bij het adres-debat deed, in hoeverre andere pogingen tot oplossing der crisis zijn beproefd.

De regeering mag dan gerust eenigszins dieper op de constitutioneele vraag ingaan dan zij het in September deed; zij is verantwoordelijk voor haar zitten achter de groene tafel, daarover is twijfel uitgesloten, maar zij neemt tevens voor haar verantwoording het aannemen van de regeering uit handen van den heer Borgesius en het aanvaarden van de opdracht tot formatie door dien staatsman.

Was het zoeken van de oplossing van de crisis in deze richting inconstitutioneel en is de bewering juist, dat thans een regeering is opgetreden, die slechts de uitdrukking is van een minderheid der Kamer, immers van slechts 35 stemmen?

Zij die zoo oordeelen, zijn hulpbehoevend doctrinair, en zij die de 48 mannen der rechterzijde eerder tot regeering gerechtigd rekenden dan het kabinet-De Meester, in hooge mate sofistisch. Wat tot het optreden van een regeering een niet gering te schatten factor is, het is de moreele beteekenis van den uitslag der verkiezingen. De Juni-verkiezingen deden niet minder dan tien zetels van rechts overgaan naar links, voor het grootste gedeelte naar unie-liberalen en vrijzinnig-democraten. Indien na dezen uitslag het ministerie-Kuyper ware bestendigd, ja zelfs indien het door persoonswisseling ware getemperd, zou het Nederlandsche kiezersvolk zich niet terecht hebben afgevraagd: Qui diable est donc ici la dupe? Plechtanker voor de bewering, dat men rechts aanspraak kon maken op de regeering, moet zijn het ‘wilde’ karakter der zeven sociaal-democraten in de Kamer, die zich tot geen prijs bij de linkerzijde als partij willen laten indeelen. Maar dit argument is niet bestand tegen de waarheid dat de sociaal-democraten in Juni bij de herstemmingen ‘links’ hebben gestemd en dat zij toch nader staan bij de linkerzijde dan bij de christelijke

[p. 364]

partijen. Zooveel is zeker, een regeering uit de 48 zou de 52 voortdurend tegenover zich hebben gehad, het kabinet-De Meester zal in tal van opzichten op de 52 mogen rekenen, misschien zelfs op meer.

Wie de regeering haar steunpunt alleen wil laten vinden in de 35 gealliëerden van Unie en Bond, beschouwt de oud-liberalen als tegenstanders van het kabinet. En toch, wie durft zeggen, dat dezen, behoudens de Grondwetsherziening, de regeering geen steun zullen bieden? Niet allen en niet in alles, maar toch de meesten en op vele punten. Zelfs ten opzichte van het blanco-artikel 80 is hun laatste woord niet gesproken. Het kon wel eens blijken, dat uit de rede van den heer Van Karnebeek bij het adres-debat een zeer weinig krachtig isolement sprak!

‘Wat is uw koers, waar stevent ge heen?’ zoo zal vermoedelijk de tweede vraag luiden, die de algemeene politieke beschouwingen zal beheerschen. Op een voornaam punt heeft de regeering het antwoord in September reeds gegeven. Klaar en zonder omwegen luidde het: wij stevenen rustig maar zeker naar het blanco-artikel 80 in de Grrond wet en wij zullen ons daarvan zelfs niet laten terughouden door de onverhoopte traagheid eener Staatcommissie.

Op die vraag behoeft men in December dus niet terug te komen. Maar wèl is het te hopen dat de regeering voor haar financiëele plannen thans zoóveel gegevens heeft verzameld, dat zij die in groote lijnen aan de vertegenwoordiging kan meedeelen. Gelukt haar dit, dan kan er zekerheid komen èn omtrent de draagwijdte van haar voornemens voor sociale wetgeving èn omtrent de nieuwe lasten, of de betere verdeeling van lasten, die de burgerij zullen worden opgelegd.

Ziedaar de groote politiek. Voor het overige zullen de voorgestelde 10 opcenten op vermogens- en bedrijfsbelasting het hard te verantwoorden hebben; zóo hard zelfs, dat het de vraag is of zij niet nog in de kiem zullen worden gesmoord. Dit is een vraag van financiëele ‘real-politik’. Het is die politiek, die bij deze begrooting luide haar stem zal doen hooren. Groote, tot hartstochtelijke discussie voerende vragen zullen waarschijnlijk bij geen der hoofdstukken worden aangevoerd. Maar wel zal de kreet naar bezuiniging zóo herhaaldelijk weerklinken, dat menige post onder die kreet zal bezwijken. Zoowel de zes ton voor de konink-

[p. 365]

lijke stallen, als de onderwijs-gebouwen op de begrooting van Binnenlandsche Zaken, loopen, en terecht, groot gevaar.

Een hartig woord zal ongetwijfeld worden gesproken bij de behandeling van het oorlogsbudget. De toestanden in ons leger roepen luide om grondige, algeheele herziening. Komt die niet spoedig tot stand dan zal ieder jaar het aantal tegenstemmers tegen dit budget toenemen. Men zal den nieuwen minister duchtig aan den tand voelen èn omtrent zijn bezuinigingsplannen èn omtrent zijn herzienings-ideeën. Dat te doen is een onafwijsbare plicht.

In welke opzichten echter ook in een nieuwen koers gestuurd of terugkeer tot een ouden verwacht mag worden, op éen gebied schijnt continuiteit het wachtwoord: op het koloniale gebied. Zoó althans is de aanvankelijke indruk, gewekt door de indische begrooting, die niet alleen blijkbaar geen andere voorstellen bevat dan waaromtrent reeds tusschen den vorigen minister en den Buitenzorgschen landvoogd werd overeengekomen, maar die ook in haar toelichting geen vooruitzicht opent, dat van den ingeslagen weg afgeweken of in het tempo der beweging verandering gebracht zal worden. Dat de richting gehandhaafd blijft, weinigen die het zullen laken. Minder gunstig zal worden geoordeeld over de bestendiging van den àl te langzamen spoed, waarmede naar het groote doel: de opheffing der inlandsche bevolking, gestreefd werd en in 1906 weder gestreefd zal worden. Wil Indië, Java in het bijzonder, over het doode punt heen, komen in een toestand van voortschrijdende economische ontwikkeling, dan zullen allereerst in den kortst mogelijken tijd de grondpijlers der maatschappelijke welvaart gereed moeten zijn. Alle te dézen aanzien, in naam der zuinigheid, goedgepraat uitstel moet, in naam ook dier zelfde zuinigheid, krachtig gewraakt worden. Van die averechtsche zuinigheid nu vertoont de indische begrooting voor 1906 te veel sporen. Stilstand in zake het onderwijs voor Inlanders, achteruitgang in zake irrigatie - meer behoeft niet gezegd om aan te toonen, hoe de zucht om tot evenwicht tusschen uitgaven en inkomsten te naderen de wijsheid dreigt te bedriegen en de toekomst in de waagschaal stelt. Het is de noodlottige consequentie van minister Idenburg's verklaring, dat Nederland in geen geval verder zou behoeven te gaan dan de

[p. 366]

veertig millioen, ten vorigen jare aan de indische geldmiddelen toegevoegd. De waarheid laat zich na eenmaal niet dwingen en in dit geval luidde de waarheid, dat Indië tot aanvulling van het door Nederlands toedoen ontstaan economisch tekort aanzienlijk meer dan veertig millioen behoefde. Dat minister Idenburg, geketend als hij was aan tal van behoudende elementen en aan ambtgenooten niet of weinig met Indië bekend, niet verder gaan kón, was verklaarbaar, maar van een liberale regeering, waaraan nevens den schrijver over de middelen tot verbetering van den economischen toestand der inlandsche bevolking van Java en Madoera, een uitnemend kenner van de indische financiën en een voortreffelijk waterbouwkundige, die zich met eigen oogen vergewissen kon van Java's bevloeiings- en afwateringsnooden, deel nemen, - van zulk een regeering mocht en mag beter verwacht worden. De hoop zij dan ook nog niet prijs gegeven dat, bij het aanstaand begrootingsdebat, minister Fock, geruggesteund door zijn ambtgenooten De Meester en Kraus, doen zal wat hij bij de toelichting tot zijn eerste begrooting achterwege liet: de middelen aangeven, waarmede hij tot een spoedige en afdoende oplossing van de indische quaestie denkt te geraken, - en dat hij, bij de keuze dier middelen, zich niet zal laten leiden door de eischen eener ten slotte op geldverspilling uitloopende zuinigheid, maar enkel en alleen door de zorg voor Indië's belang en Nederlands eer.

De Staatscourant brengt zooeven een bericht waaruit de ernst der regeering blijkt: de Staatscommissie tot herziening der Grondwet is benoemd! Het besluit van benoeming stelt voorop, dat de regeering de bepalingen omtrent het kiesrecht wil herzien; juist zooals de Premier in zijn gemoedelijk, maar bondig antwoord aan den heer Troelstra verzekerde.

De samenstelling der Commissie is, politiek gesproken, gemengd: zij bestaat uit zeven mannen van verschillende partijen, alleen de Kuyperianen en de sociaal-democraten, hetgeen te betreuren is zijn niet vertegenwoordigd.

De zwaarste taak rust op den voorzitter. Al behoort de heer De Beaufort tot de oud-liberalen, uit den aard der zaak geen vurige kampvechters voor Grondwetsherziening, waardiger en ernstiger

[p. 367]

man had de regeering moeilijk voor deze taak kunnen vinden. Zijn ‘Staatkundige Opstellen’ bewijzen, hoe torenhoog deze staatsman staat boven het alledaagsche, het kleine in de politiek. Zijn houding bij de Grondwetsherziening in 1887 bewijst, dat hij diep wil ingrijpen in de bestaande wijze van samenstelling van de Eerste Kamer. Zullen zijn conservatieve neigingen hem ten slotte te sterk zijn? Zullen de behoudende elementen, die de Commissie, in ruimere mate dan wenschelijk is, in haar midden heeft, de democratie teleurstellen? Aan de toekomst het antwoord.