Logo DBNL
De Gids. Jaargang 69 (1905)

De Gids. Jaargang 69

(1905)– [tijdschrift] Gids, De–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Kunstenaarsleven.

Eerste hoofdstuk.

I.

- Weg d'r mee, weg, wèg... weg d'r mee, kerel! Nièt dichterbij!

Ze gilde als 'n dolle in hallucinatie-stuip, de oude weduwe Hoenders. - Ontsteld duwde ze zich achteruit in haar leunstoel, en, de armen naar voren gestoken, graaiden haar magere, doorpeesde handen in gruwbaren angst en afschuw rond d'r heen.

Haar zoon Ko stond kalm vóór d'r. Naast de in den raamhoek geschoven tafel, z'n sarrend-leuk gezicht plooiloos-rustig, gebaarde hij komiekerig, telkens tartend-zacht 't egeltje op z'n hand verwiegelend. -

Wat beduusd van haar lawaai, struikelde hij 'n eindje achteruit, al schuwer en bedremmelder door haar aansterkend gekrijsch.

- Stil toch lieve mins, schreeuw soo niet... de bure salle denke, dat 'k m'n wijfje van jetje geef! Kijk 'reis an, 't is maar 'n onnoosel stekelmannetje... niks meer as 'n groote tandeborstel...

Maurice Fleury, de buur-van-drie-hoog, stapte nèt de trap op, hoorde 't gegil en gekrijsch van de onde vrouw, kwam ontsteld, zonder kloppen de kamer inloopen, met bangen kijk vragend, wat er gebeurde.

- Niks an 't handje, amise! Aldegaar larie en apekool van m'n moesie, m'n liefe moesie, lachte Ko ironiseerend... 't is een doodnuchter, kaal beesie met 'n harretje van goud en hij heb beloofd m'n belasting te betale... en 't is d'r 'n beesie, 'n schuinsmesjeerder die selfs mit geen vlieg hommeles maakt... Sòo! Sòo!

- Nou maar kerel, als je moeder d'r nou zoo bang van is, smak 't ding dan weer wèg, zei goeiig Maurice, blij, dat 't zoo'n onbeduidend redentje was, waarvoor moeder Hoenders 't huis bij elkaar geschreeuwd had. Maar Ko bleef staan wiegelen 't dierke op z'n groote bloedlooze handen en schuw keek Fleury naar de wegkrimpende angsthouding van de oude vrouw op d'r leunstoel in den hoek. Bévend hield ze d'r handen tegen 't gezicht gekneld, loerde ze telkens éven tusschen d'r krampig-verstuipte vingers naar iedere beweging van den joligen zoon, of dook haar hoofd heelemaal weg in d'r school overhuiverd door àl sterkeren afschuw.

Maar toch keek ze, weer en wèer.

Dat voelde Ko half als 'n verzoening, 'n klein stapje deed-ie dichter naar z'n moeder, zoete woordjes van fijne streeling over haar afwerende angstgebaren heenstrooiend, doend, alsof z'n bleeke handen heengleden lángs de stekels, als over fluweelen stof.

Nòg 'n stapje naderde ie, maar toèn plots krijschte de oude vrouw weer in doodsangst.

- Weg, wèg, niet dichterbij! meneer Meries, meneer Meries! trek die vent van me àf, sleur 'em mee na bofe... ik krijg 'n beroerte van angst!

- Beroerte van àngst?... Hei je nou ooit zoo'n schreeuw-mormel gesien as me moesie?... Dat seit t'r amise, dat se van beesies houdt.... God sal me 'n schaap geve! Hei je nou ooit zoo'n merakel hoore blerre!.... Wat 'n suurkoolvat!.... Moesie! moesie! Sie 't liefe beesie nou es in se bakkesie. 't Is d'r toch ook 'n loeresie, 'n poelepetanekie, 'n hartedief, 'n kokkelidikie, 'n lappedepirikie... Kom, penneprikker, laat d'r je lijfie ereis beefe! Soo! Soo! maar geen slàbek van kuresou!

Maurice kreeg al meér meelij met de dolle angstoogen van de moeder, trok Ko met 'n woesten ruk terug, dat ie over de kachelplaat struikelde.

- Verroest amise! Siene hou je stok vast... wie doet je wat?

- Kom geef dat dier nou maar hier kerel, je moeder sterft van benauwdigheid, zie-je dat dan niet? Kom, leg 't maar weer in z'n bakje.

Ko bromde wat verstoord, z'n naderig-geschonden pokdalig gezicht, waarin de putjes gaterig schemerden als in 'n verstopte zeef, bejeukend.-

- Kijk... kijk... as je nou mit 't beest heelemaal na de deur gaat... heelemaal achter de kachel....

- Achterde kachel, soo, soo, herhaalde ironiseerend leukjes Ko, die àl verder wegschoof, 't beestje meewiegelend op z'n hand.-

- Dan,... dan, haperde weduwe Hoenders gejaagd en angstig, dan sal ik... Wacht... sien... waar.. m'n bril leit... sie je... en dan sal ik... ikke... sal ikke van heel uit de verte... sie je... sie je... dat is 'n saak, die seker is... kijke... wa f'r beest 't nou eigentlijk is...

Verhaspelend nog wat heesche schrikwoorden, grabbelde ze rónd haar heen op de tafel, op de vensterbank, als 'n blinde, zonder naar d'r handen te zien, geen oog àf van haar zoon en z'n stekelbeest. - Ko lachte en joolde, tikte met vinnige slagjes 't beestje op z'n schommelend snoetje, en z'n moeder duwde zich zenuwachtig-snel de blind-gegrepen bril op den neus, onder 't òpdoen vooruit al krijschend, dat ie geen stap mocht naderen, geen vin verroeren.

- Weg, wèg, niet dichterbij! zonder te zien, òf Ko wel naar voren schoof.-

Ze wou haar afschuw verdringen, ze wóu zien, zièn, omdat ze toch ook erg nieuwsgierig was. Ze worstelde met 'r angst. Haar hoofd schuw vooruitgestoken, de bril vlak op d'r oogen gedrukt, begon ze van uit de verte te monsteren met 'n huivertrek van afschuw en angst om den tandeloozen, scheeven ouderdomsmond.

D'r zoon, als 'n klown, tikte 't nerveus-trillende dierke weer op z'n neus, wonderspreukjes verratelend, gezwollen als 'n degenslikkersspeech, streelde in schijn weer langs de steeksels en rakette poeszoete vleinaampjes om haar heen. Hij wachtte, wachtte, tot z'n moeder zou zeggen, dat ie naderen kon.

Plots kreeg ze heel duidelijk 't wiegelend, zwart snuitje in de gaten, deed 'r weer zóó schrikken, dat ze 't sterker uitgilde dan te voren. Woest krijschte ze, dat 't wèg moest, wèg, dadelijk. Ze had zich de bril van d'r oogen gerukt, was weer achteruit gekrompen in d'r armstoel, de beenen wegtrampelend in angst van d'r stinkende aschstoof. Ze gruwde, huiverde.

Ko was weggehold, lei 't beest in z'n bakje op den overloop en kwam weer met leege handen de kamer in, alsof er niets gebeurd was.

- Potdorie, koud, koud, zei-ie, rillig zich de handen op elkaar heet wrijvend, kom, nog 'n paar scheppe op de kachel, dat s'n gortpens an 't gloeie gaat! Hè, Meries, gaan 'm nog nie smeere... kerel, wat sie-je d'r belabberd uit, soo stil, soo afgetrokke... soo... ik wee nie! alsof je 'n meleier mèt suurtjes hep motte opschranse...Soo! Wat bi je slappies, hè? Adieu mignon, kourage! morege heb ik twee stalles Carré feur je... wil je of wil je nie?...

Zonder antwoord af te wachten, draaide ie zich dadelijk naar z'n moeder:
- Nou moes, heb je weer rust in je pensie, hé? nou is de meneer mit s'n smoking en s'n opgepoetste neus fùt! Hou nou je asem in! Angenaam kennes make hep ie geseid, enne de komplimente, maar je moeder, seit-ie, je moes is d'r niet snik... Die sien se vliege! kom Meries, set je d'r je eige neer, 'n mins is geen kattestaart, wat? god sal mijn 'n vrachie gefe!...

Z'n stem klonk hard en joolde schel, en telkens schoot ie kleine, stuiperige lachjes tusschen z'n woorden, alsof ie door iemand in z'n rug gekriebeld werd. Z'n moeder bleef hem begluren, keek wantrouwend naar z'n goochelaars-vlug gebarende handen; keek naar z'n zakken, alsof ie 't beestje ergens verborgen hield, maar wachtte op de gelegenheid om 't plots voor den dag te halen, vlak voor d'r neus, dat ze gillen zou van schrikrazernij.

- Nee, siet u, meneer Meries, ik ben dol, letterlijk dol op beeste... dat is 'n saak, die seker is, siet u... kijk, daar heb ik m'n loerepoesie, m'n kneutje, om te knuffele, te knuffele, siet u.. in se kooitje... En dan, dán heb ik m'n hondjes; die binne m'n siel en m'n leve, siet u... dat is 'n uitgemaakte saak, maar soo'n merakel as d'r Ko nou mee an komp seile... dat mot 'k nie... dat is geen beest... dat is 'n...

- Maar kijk u nou ereis heel kalm moesie... wat 'n pra...

In ééns de oogen fel dichtknijpend, gilde ze 't uit van den schrik, gooide ze zich weer achterover den leunstoel in, de handen in griezeligen angst, mager en krampig doorpeesd, vóóruit.

Ze had 't wel gedacht, dat de drommelsche kerel er inééns mee zou opdansen! Maar Ko's zwaar-zwaaiend gebaar naar z'n achterzak gold alleen z'n zakdoek, dien hij op z'n hand wiegelde, alsof 't het levende egeltje was.

- Hei je me ooit, god sal me 'n schaap gefe, giechellachte ie weer stuiperig... 'n lefendig schepsel, bang voor 'n sà-doek! de wereld gaat d'r vooruit! dá gaat bofe me prik!

Luid barstte ie nu uit, schel van lach, en Maurice schaterde mee om de guitige komedie en de schijnbewegingen van Ko's bleeke handen, die den angst van 't oudje konden òp-of wegtooveren, àl naar d'r zoon zelf wilde. Weduwe Hoenders schaamde zich 'n beetje voor Maurice, dat ze zich zoo had aangesteld. Ze krabbelde bij, wreef zich met de vuist verlegen over den uitgezakten mummelmond en bepruttelde, dat ze d'r eigenlijk niet bang, maar wèl viès van was: zoo'n vuile snuit, die overal inwroet!... En ze vertelde Maurice weer, met haar grollige stem, jolig soms als van een opgewonden student, dat ze zelf ook wel van 'n grap hield.'n Mensch was geen kattestaart. En ze lachte als 'n wijsgeer in glans van bewijsvoering; praatte druk en gul, verbergend àchter die opgewondenheid schuw wantrouwen, nòg vreezend weer door d'r zoon ‘genomen’ te worden. In spijtige, gejaagde verlegenheid befrommelde ze haar chenielje muts, strikte de eindlussen vast, maar trok ze dadelijk weer los, nerveus, wild, en vermummelde wat goeiigs naar ‘meneer Meries.’ - Plots, alsof ze 'n inval kreeg, klonk zwaarder haar stem òp, richtte ze zich strak naar Ko.

- Enne nóu, enne nou, potdorie... is 't uit! uit! He-je firstaan? dat is 'n saak die seker is, wat?... Nou is 't perdoes uit, dat lijkt d'r soo waar 'n kemedie, meneer Meries! En nou is 't uit, hè? Ze keek heel streng, en heftig sloeg ze met d'r peesstrakke knokels op 't tafelblad, dat 't kneutje wipperde op z'n stokje in de kooi. Uit d'r leunstoel was ze, half gebukt, overeind gestramd, stond ze scheefgezakt op d'r aschversmeulend stoofje. Aan 'n nijdigen rimpel, vlak onder 't kroontje van d'r kapselig hoog mutsje, zag Ko dat 't meenes werd, z'n moeder geen scherts meer verdragen wou.

- God sal me 'n schaap gefe, dat is mijn ook 'n druif! stuiperig lachte ie, wat 'n gesicht... 'n gesicht van 'n geschrokke spiering... Hou je asem in! nou wordt 't meenis... ga toch sitte Meries! Hier... soo op 't bed... mo-je niet uitvlakke!... soo... op de troon van moesie... fis-e-fie de kachel... kijk z'n gortpéns d'r al deurgloeie... kom d'r nou òp mit je perlage!

Maurice, duizelig van Ko's schelle joolstem, 't luidruchtig geklank en gezing erin, ging traag zitten, op 't gore, vlooierige bed, dat voos naar vuil zeegras rook en waarop slonzig her en der lakens en dekens slierden. - Lekker gloeide 't kachelvuur tegen 'm op. Hij voelde zich nog zielig, doorsnerpt van straatkou, doorweekt van verkleumden regen. 't Drensde in 'm. Hij verlangde naar boven te gaan, te zien wat z'n vrouw deed. Maar hij durfde niet goed. Vier uur nu; om drie uur was ie van z'n krantebureau gehold, dadelijk hier heen. - Nou draalde ie bij z'n buur, voelde ie zich lekker dommelig door de jeukende kachelhitte, al rammelde z'n maag van leege weeheid. Hoe lang achtereen at ie nu al niet dat vervloekte gore papbrood, dat niet voedde en 'm ellendig maakte! Brood, brood en weer brood. - Hij durfde niet naar boven gaan. 't Zou er koud, kil, akelig-leeg en hongerig zijn. Ze zouën 'm vragen, de jongens, z'n vrouw, of ie nou nóg niks buiten z'n krantebureau gevonden had. Z'n vrouw zou 't minst zeggen. Die kon zoo stil droevig kijken, met zooveel meelij voor hém nog, maar de brutale honger-oogen van de zwagertjes zouden uitdagen, verwijten en venijnen, fel, fel! -

Even bleef er stilte zoemen door 't duffe, kleine krot van Hoenders. Ko plots rommelde de kachel vol, boorde een druischend gat in de stilte, schoof 't haarddeksel open en dicht, rumoerig, dat Maurice's gezicht ògloeide en wegduisterde in 't schemerlicht van 't kamertje. Ineens hield Ko 't haarddeksel òp en Maurice, vlak er voor, in gloei-rood, voelde de hitte pijn-schroeien op z'n beenen, z'n gezicht, brandend, zonder dat ie wijken wou. Er was iets lekkerkwellends in de pijnhitte, juist nu z'n leege maag zoo hongerig rammelde. Zoo, zoo, vlak-eròp-blijven staren, nèt den gloeibek in, heerlijk dat vuur... dat goddelijk-felle vuur... Maar langer kon ie 't niet uithouden... Z'n broek smeulde, 't bed... Spijtig schoof ie naar achteren.

Ko, naast den haard staand in de zijlingsche vuur-uitstraling, smakte woest den vuurbek dicht, dat 't plots sterker duisterde, en de vieze, kolige armelui's-lucht dikker opwalmde in't hok. Maurice huiverde. De verweerde rommelzooi leek niet eens zóó erg als bij hèm, maar hier was nog bovendien armoestank, vervuilings-lucht, precies als bij den kunstschilder Graafstein in 't huis. Trager schoof ie nog wat achter uit

op 't bed, toen ie plots van onder de dekens een nijdig gegrom hoorde. Hij schrok, sprong haastig òp. Vlak naast de plek, waar ie op bed gezeten had, gingen spokerig-gek en uit-zich-zelf, 't laken en de rooie deken overeind, kromde puntig van vóór en van achter, een gestalte onder 't dek. En 't gromde donker en gesmoord.

Moeder Hoenders schaterde fel, sloeg zich slap de handen voor den buik, om Maurice's schrik.

- Dag m'n Bebie, dag m'n hartediefie, vleide ze van haar zitplaats zoetjes, zoo, hebt meneer Meries je wakker gemaakt?.. dag m'n zwartoog, m'n snollebolletje, m'n hoeniepoenie... m'n engelierekie...

Maurice lachte nu om 't gesmoorde hondegebrom. Rechtop, onder de dekens, stroef bleef Bebie staan grommen, zonder zich aan de vleiende verkneuteringetjes van d' oude vrouw te storen.

- Kom maar hier, teemde ze door, in àl weeker teederheid, sprekend met klein-getrokken mondje, alsof ze 'n zuigeling op de wang tikte om 'm zoet te krijgen, - kom maar hier,... dat is d'r heel slecht van meneer Meries, dat ie je maffie gestoord heb... hij zal 't nooit nie weer doen... dat is 'n uitgemaakte saak... stil maar... soet maar!

Ko, dwars tegen z'n moeders teederheid in, stootte opjaagsisjes naar 't bed, dat sterker weer gegrom dreigde àchter de zoetigheidjes van d' aangedane oude vrouw, verward en rumoerig.

Maar z'n moeder werd weer nijdig, grolde met heftige stem, dat ie 't beest niet méér zou sarren! Traag sukkelde ze van d'r leunstoel naar 't bed, strooide ze lieverig haar woordjes over de nog spokig-opgerichte dekens, waaronder hondvorm nu duidelijker uitlijnde. Plots begon aan 't voetenend 'n nieuw gegrom, nog sterker dan van Bebie, en zóó onverwacht, dat d' oude vrouw weer inééns stuipte van 't lachen, haar knokels den schoot inborend, telkens opziend naar Maurice's verbazingstronie.

- Kijk, kijk, lachte ze buiten adem,... meneer Meries, die rakker daar an 't voete-end is d'r jaloersch... dat is d'r 'n saak die seker is, siet U! die hoort nou mijn stem, siet U... en die kin d'r nou nie hebbe, dat 'k Bebie liefkoos... siet U!

- Soo, geinigde droogjes Ko er tusschen, bejeukend z'n mottigen, krommen Munchhausen neus,... amise, dat is d'r om je 'n veesiekte te lache... god sal d'r mijn 'n vrachie gefe!

- Siet U, ging sentimenteeltjes-streelend d'r liefdewoordjes, de weduwe voort, - Ziet U, nou brommert-tie, en as tie nou maar effetjes hoort, dat 'k...

- Maar lieve jesus, legge die beeste maar zoo onder de dekens te snurken? onderbrak Maurice. Ook Stella, aan't voete-eind was nu opgerezen, hoog-spokerig boven Bebie uit, vreemd en plooigrillig omlijnd door de dekens, die mee opsleepten. En sterker vergromde haar jaloersche drift, gesmoord en woest toch.

Snauwend was de oude vrouw tegen Maurice uitgevallen.

- Snurreke?, snurreke?! die beeste, die beeste, potdorie, binne d'r bestiger as menig mins!... dat is d'r 'n saak die seker is... Snurreke?... Nee, m'n goeie meneer Meries... mit sukke nietigheidjes mot je bij mijn nie ankomme... Heb u d'r vlooie van? nee...dat is 'n saak die seker is... watte?... Se hebbe d'r sachs sooveul gevoel as... as minse!

De hond-grommers stonden nog overeind, als bepleisterde standbeeldjes, met rommel overdekt, in schoonmaaktijd. Vrouw Hoenders bukte zich tusschen haar beesten in en terwijl ze sprak, haar stem verdoffend in stram gebuk, graaiden haar handen gretig dekens en rommel-kleeren wèg, bleef ze doordodderen, in heviger liefdes-passie, haar naampjes zoet naar Bebie en Stella. D'r beverige, uitgepeesde handen konden niet gauw genoeg 't warme nest losplooien, de dieren òpgraven uit hun broeiende diepte. Eindelijk had ze den kop van Bebie bloot. Hij gromde nog zacht, maar, nu ie de vrouw rook, gezellig-knorrig. Weer streelde ie zich neer, terwijl moeder Hoenders' peesknokelige handen, strammig en moeilijk naar 't voeteneind grabbelden om Stella te verlossen uit 'r standbeelden-spokerij.

- Kom jelie maar hier, m'n schatjes, daar is de vrouw, geef jelui d'r maar soentjes! Lui kwispelde Bebie, terwijl z'n staart stuitte tegen den dekenrommel en Stella, losgewurmd en naar d'r toegewaggeld, begon met d'r spitse tong dwars over haar neus, oogen en tandlooze mummelmond heen te slobberen.

Ze genoot, de oude vrouw, ze vond 't heerlijk, en met dichtgeknepen oogen liet ze zich in den blinde belikken, half bezwijmd van hun vriendschap. Ook Bebie was òpge-

waggeld en verlebberde z'n lik-zoenen. Op d'r gezicht kwastte z'n tong, en in d'r ooren en neus. Ze vervleide àl inniger naampjes met lievigheid. Duizelig van genot, zei ze allerlei malligheidjes tegen de vertroetelde beesten en als één even z'n streeling afbrak, bedelde ze om nòg 'n zoentje en nòg 'n likje, smeekte haar grollige stem.

Bebie, 't terriërtje, met z'n zwarte vlek op de linkerwang, keek nu en dan verbaasd en dreigend naar Maurice en Ko, die bij de kachel 't heele tafreeltje stonden aan te gapen. Vooral Maurice! Zoo iets dol-grappigs en zoo iets liefdevol-mals had ie nog nooit 'n mensch met beesten zien doen. - En telkens schoot in 'm 't innig-komisch oprijzen van de dieren, zoo plotseling onder de dekens, zonder dat ie wist, wat er gebeurde. Stella keek sneu en verlegen, alsof ze 't gegeneerd vond, dat de vrouw zich zoo intiem gaf, in tegenwoordigheid van dien vreemden snaak. Zij begon koeler te worden, likte niet meer mee, keek hooghartig òver den naar haar toe gebukten kop van moeder Hoenders heen, alsof al d'r vertroetelingen en besmeekingen háár niet golden.

De weduwe hijgde naar adem, zij kon bijna niet meer, maar toch hield ze vol, half zakkend op 'r knieën naar steun. - Zij vergat alles in haar passie en Maurice stond versteld van zooveel vurigheid nog.

- Och, meneer Meries, ik hou toch soo dol, dòl veel van m'n beesis, m'e engele, m'n hartediefies... As ik haarluu nie had... had ik niks!... dat is 'n saak die seker is... wat?... haarluu en me kneutje! nie, tjonge?... nie... m'n kleine poete... och meneer Meries... kijk ereis, nee kijk nou ereis.... dat is kasuweel... nou bukt die d'r s'n eige nek...kijk U d'r nou ereis da vlekkie daar op se nek... achter s'n oortje... en... kijk U nou ereis da stomme beest me ankijke... sou je 'm nie... sou je 'm nie f'rkneutere... 't spreke mekeert 'm,... siet U... 't spreke... dat is 'n saak die seker is... siet U.

- Sòo... sòo... spotte Ko weer middenin en toen, fijn treiterend,... en as 'k d'r nou es heel netjes me varreekeloeresie tussche lèg... heel netjes... mìjn hartediefle!

- Vent, pas op, gilde de weduwe woest, in wilde verontwaardiging oprijzend uit 'r knieïgverzakte houding, ik sla je perdoes in je snuit.

Dreigend balde ze d'r magere knokel voor z'n mottigen, krommen neus, en z'n wijd-uitstaande oogenlachten onverschillig en schrikloos. Moeder Hoenders' zwarte rok slobberde langs d'r lijf en d'r jak lei open tot aan d'r mager-kuilerige borst.

- Dat is 'n saak die seker is, spotte Ko na, lachend met kleine ironie-stuipjes, alsof ie weer gekitteld werd in z'n rug.

Zonder meer op d'r zoon te letten, ging de oude vrouw weer voort tot Maurice:
- Siet U nou, meneer Meries, dat is d'r nou me lust en meleve!... siet U... de beesies!... as onse lieve Heer bestaan hep, dan is dátte... die beesies... 't mooiste, dat ie uitgevonde heef...
- En me stekeltje dan? sarde Ko er tegen in.
- Hou je bek, snauwde haar grollige stem, dat is d'r geen beest... dat is d'r 'n dufelstoejager, 'n uitvinsel van de dufel, daar!...
- 'n Uitvinsel van de duufel, haha, gierde Ko, lollig dat ie 'r geraakt had, god sal me 'n schaap gefe! daar schiet wat in me pet! Hou nou je asem in amise! - He-je nie èffe 'n ouwe gulde teleen?

Vrouw Hoenders' driftwoorden verrochelden in 'n slijmige hoestbui. Maar zoodra haar stem uit de slijm losgewerkt was, ratelde ze weer door, vurig-jong, jolig en opgewonden, tegen Maurice. Ze vertelde, wat eigenlijk wel haar ideaal was... Dat zou d'r zijn... 'n heel groot huis met 'n heel grooten tuin, en 'n heel grooten kippeloop! en 'n heel groote duiventil! En dan allerlei vogeltjes enkippesoorten en vliegertjes, in hokken en folières... en konijntjes... en nog 'n hoop meer.

- Siet U, en dan de heele dagin 't sonnetje, uit 't venster maar stiekum sitte koekeloere... watte? Siet U... dat is leve... dat is d'r 'n saak die seker is... siet U! Want de beeste binne effetief veel bestiger as minse! siet U... ikke bin d'r maar 'n dom mins bij uwert fergeleke... maar dàt is 'n uitgemaakte saak... siet U...

Ze ratelde weer door, de jolige, levendige, vurige oude vrouw, met 'r stem zwaar en gebarsten van passie en praat-drang. Dan zat, dan stond ze weer òp, streelde ze telkens nerveus de kopjes en lijfjes van d'r beestjes op bed, stond ze buiten adem te hijgen. Haar goeiïge, bruine oogen vonkten, haar uitgezakte mond met zware onderlip vertrok

zenuwschokkend mèe, bij iederen streel van d'r diertjes, en heel haar innig oude-vrouwe-hoofd met 't chenielje mutsje en 't grijze dunne haar bezij uitfladderend, lachte van geestdrift en innig diep genoegen.

Ze vertelde, hoeveel ze genoot 's zomers, van d'r buurmans duifjes, en van d'r eigen lieve kneutje, dat d'r als nuchter te luisteren stond in z'n kooitje op de tafel bij 't raam, en soms mallootig, zonder doel, van z'n stokje naar z'n drinkbakje sprong, telkens heen en terug.

- Och, meneer Meries, as U d'r nou toch es wist, wat 'n poelepetanikie dat kneutje is,... dat lieve, snoezepoezige kneutje. Siet U... Hij is d'r nou nie an 't singe... siet... siet U... hij is d'r 'n beetje verkouë...

- Soo, ironiseerde op den zelfden vertroeteltoon Ko er tusschen in, - ze hep 't op 'r borstrokkepoelie... en d'r pooteloerie is d'r 'n beetje manketielepie... snappelie?

- Hou je bek, d'r wordt je niks gevraagd, snauwde z'n moeder, die niet kon hebben, dat ze den draak met haar beestenliefde staken, en dat Ko d'r vleitoon teederlijk imiteerde.

Ze barstte uit, dat ie liever z'n wijf moest gaan halen bij Graafstein, den schilder in 't huis, dat ze al d'r tijd verleuterde met 'r droomuitleggingen en 't eten weer twee uur te laat zou klaar zijn.

Maurice werd àl stiller in zich zelf, keek rond. O, hij haatte dat armelui's-hok met dat ééne raam, nù schemerend in den hoek. Hij haatte dien zurigen, vunzigen walm van vervuiling. Je ròok de armoe als 'n stank van heete kastenmakerslijm die te smeulen staat op vuur. En 'n koollucht, die zoog van den overloop overal dóór. Alles vunsde hier dooréén, slaapstank, vuil, eetlucht en 't uitzweetsel van het petroleumstel. Hij kon wel braken van benauwing. Bij hem was leege kniezing, maar toch nog frischheid door z'n kraakzindelijke vrouw. Er was geen kool en toch walmde er benauwende koolstank in de woning van Ko. En dan, wat 'n droeve kerel, die piasserige Hoenders en wat 'n voortvretende ellende overal! Alleen de oude vrouw, dat was 'n zonnige heerlijkheid, dat vurige, vroolijke, optimistische mensch met haar gulle overgave en verteedering. Afstooten kon hij ook d'r zoon niet. Hij kwam hier zoo zelden. Ze hadden hem, bij z'n vrouws bevalling, voor 'n vijf maanden zooveel diensten

bewezen, zooveel wel als, - neen, meer nog dan de Graafsteins uit 't huis. Wat 'n type, die Ko, heelemaal drijvend op d'energie van z'n oude moeder, wat 'n leugenaar en lichtzinnig belover, maar wat 'n zonderling. Nooit zag ie den vent eigenlijk iets uitvoeren. Hij wist vaagjes, dat ie met kunstemakers, circuslui en kleine impressario's scharrelde, maar óók, dat Ko zou doodhongeren, mèt z'n bijgeloovige vrouw, als ie z'n goedhartige moeder niet had, die er leefde van haar pensioentje. Vrouw Hoenders had daarvan zèlf rustig kunnen bestaan, maar dat wou ze niet. Ze had twaalf gulden per week. Tusschenhands verdiende Ko d'r nu en dan wat bij, en't ging, wel arm en kaal, maar 't ging. Ze dach taltijd aan 'r goeie man. Hij had 't eerst de litografie in 't land gebracht en zich zoo verdienstelijk gemaakt, dat z'n weduwe de helft van z'n pensioen werd verzekerd. Waar kon ze nou beter zijn dan bij haar eenigen zoon? Zorgeloos en vroolijk in de bangste uren, spottend en lollig in den zwaarsten druk, bleef hij haar vreugde en haar zonlicht. Ze schold 'm wel uit, ze keven wel over de beestjes, ze wist, dat ie loog en opsneed, dat ie iedereen de zaligheid beloofde en nooit wat deed. Maar ook, dat ie één bonk opoffering kon zijn, 'n heel goed hart had, en dat ie, met al z'n lichtzinnigheid, tóch haar en z'n vrouw welletjes verzorgde. Dat had Maurice gehoord van 'r; daarom verzette hij zich ook nu tegen z'n walg, luisterde weer in de loome dommeligheid, die de kachelhitte in 't kamerke over hem liet heenkruipen, naar de verhaaltjes van d' oude vrouw, half in slaap gesoezeld door de pufwarmte en't raamschemeren.

- Enne, siet U, meneer Meries, dat is d'r 'n saak, die seker is, de eigenste vrouw van Ko is d'r sóó dol op beeste, net as ikke... siet U... nou... omdat se geen kindere hep... siet U... dat is d'r 'n uitgemaakte saak... Och, meneer Meries... wil U wel geloove... dat se 'r d'r eige onfetsoenlijk veur anstelt?... dat as je 'n mooi beesie nie krijge ken op straat, as dat se 't dan... 't waar!... fierkant gapt?... ja, siet U... siet U... dat is sterk, hè? en dan kompt se stiekempies...

- Stiekumpies, zei Ko, die altijd de laatste woorden van anderen herhaalde, voor ie zelf iets antwoordde,... maar moeder, da lieg je... ik sel d'r 'n lek in me soole krijge, as 't waar is!... Hou nóu je asem in!

- Hou je bek, je moeder spreekt... en... jou wordt niks-niemendal gevraagd,... meneer Meries... dat is 'n saak die seker is... nee... nee... je houdt je mond, je blijft d'r buite... ikke zeg d'r nie van dat jìj 't doent... en... en... 'n mins van bij de tachtig... as ik... as ik... die liegt d'r nie feur s'n pelsier...

- S'n pelsier... god sal me 'n schaap gefe... dat is wat hamer, apekool! apekool amise! barste op zijn beurt Ko nijdig uit.

- Wat? wat? stotterde moeder Hoenders, voelend dat ze 'n beetje overdreven had en verzwegen, dat ze 'r schoondochter altijd sterkte in d'r diefstalletjes van beesten. En zonder haar verhaal te vervolgen, strompelde ze weer van 't bed naar d'r leuningstoel, smakkelde weer wat suikerzoete woordjes over de maffende hondekoppen.

Ko had gemorreld aan 't lampje, vlak boven de tafel, en 't met nijdige gebaren opgestoken. 't Kamertje dook weg in geligen schemer en vaal geschaduw.

- Och meneer Meries, kijk u nou es naar die oortjes, weest U maar nie bang, se doene niks... lappies sij, kompleet sij! en voelt u nou ereis wat warm, as 'n pelsie... enne voelt u nou ereis haarluu pootjes... enne siet U nou ereis s'n oogies... d'r is geen tweede beesie, met sukke oogies!... soo'n pellesie!... soo'n bakkesie!...

Ze sprak van haar stoel uit naar 't bed, zich half oprichtend en glimlachend naar de hondekoppen.

- Niks te rooke, amise! nee hè? docht ik wel, arm as de miere, rumoerde Ko. - Potdorie, as Graafstein s'n tweede doekie verkoop, die tuin en dat stadsgesicht... en as 'k van de jacht terug kom... ofermorge jaag 'k mit Beron Pallas van Rijswijck... dan gane wullie schranse!... wat 'n nakende boel... Adieu, Mignon kourage!... Wullie sijn nie jong genog om d'r uit te piepe amise!... anders sou 'k segge... ouë... late we onse matte rolle en vrage of onse liefe Heer van óns vleesch nog engeltjes make wil!... Maar we binne te oud... as je je scheert... ken d'r geen engel meer van áf! Kom kerel, koekeloer d'r nie zoo beloorig!... Suurkoolvat!... Twee stalles Carré, seg... oks, hé? Wat 'n dooie vissiesman, wat 'n sufkop bi-je soo! Sing d'r 'n deuntje, je leef d'r maar éénmaal... en d'andre maal... nou,dan la-je

lefe!...Eime fluit d'r een deuntje... ikke heb d'r in Calcutta 'n oom... die hep d'r 'n kenijn... die d'r de marseljeise fluit... nou jij? watte? en lá de wereld d'r maar kewauwe, soo!

Even blies ie uit, maar ratelde er dadelijk overheen:
- Kijk mijn d'r ens mager sijn... se segge, dat ik de tering heb... hou nou je asem in amise!... nou, ik mot tweemaal binne komme, anders siet me vrouw me nie, sóó mager! Dat zal je oferkomme, rechts omkeer in 't lampeglas!...

Maurice lachte, traag, vervelend, uit àlle lolstemming.

- Kom, dans d'r 'n kedrieletje mee... één rondetje! je hoef d'r geen pater te soene as je nie wil... je lijkt d'r ook een van de kouwe aarde!... Bi je bang, da je nie in de saligheid komp?... Wacht, daar schiet me wat in me pet... je gaat vlak achter de begaje van de pestoor de hemel in, dan kom je goed wat hamer!... dat is 'n saak die seker is... nie moe?...

Onder 't spreken begon hij al te dansen, met z'n hakken stampend op den grond. Z'n handen patste ie piasserig tegen z'n achterhoofd en kruiselings bemepte ie z'n ellebogen, alsof ie 'n tamboerijn bespeelde. Z'n pokputtige kop deinde dan in, dan uit st lampjeslicht en z'n zware, uitgebuilde Münehhausenneus leek apart te schateren van lichtzinnigheid en pret.

Maurice voelde zich als in 'n kermistent staan. Hij zou maar gaan. Nog wat zelf-gespot hoorde ie van Ko op diens eigen, gehavende pokkentronie. Maar toen hij daar met brutale scherts z'n moeder weer ging aanblaffen, wou Maurice niet langer hooren, holde ie, haastig groetend, naar boven.

Door de gebroken ruit van de keukendeur zag hij z'n vrouw, over emmers heengebukt, luiers uitspoelen. Haar tenger lichaam groezelde vaag in 't droef-geel vlammetjes-schijnsel van de keukenlamp die hoog hing aan den gorigen muur.

Wat triest, wat triest, voelde ie dat allemaal; van ieder gebroken en verweerd voorwerp driedubbele ellende, en in elk verlamd en verslonsd armoe-meubel, heviger de wanhoop en naarheid van z'n eigen toestand.

Ze had hem niet hooren inkomen, Louise, schròk, toen ze 'm zoo plots in 't kleine, kale keukentje zag staan.

- Dag Man ik kom dadelijk binne, kom niet hier... 't ruikt hier soo vies...

Haar zachte, zwakke stem klonk innig, maar trillend van uitputting.

- Dag kind, maar heb je dan niets voor me te doen, geen boodschap of zoo?

Ze keek rond, aarzelend en bedenkend. Haar groote, droeve oogen, grooter en smartelijker schijnend in de diepe wallen van vermoeienis, monsterde even zijn gezicht Ze zag in 't geel-schuwe licht, hoe vermoeid en down hij was. Nee, ze zou hem niets laten doen.

- Heusch niet vent, ga maar zoolang achter... Ik vind 't naar, dat er geen licht is, maar je moet je maar behelpen, wil-je? En vóór is de kachel uit... d'r waren geen kolen meer... Zacht-loom trok ie de keukendeur achter zich dicht. Hij had haar een zoen willen geven, maar daar, tusschen die spoelemmers, kòn 't niet. En ze zei alles zoo zachtzinnig met dat zwakke, fijne stemmetje. 't Was altijd zoo stil, als ze wat gezegd had. Maar die luiers stonken zoo vreeselijk zurig en vies.

Op den zolder hoorde ie Dolf, Dorus en Frans, drie broers van Louise, die bij hem inwoonden, stoeien en vechten, rumoerig en bonkerend. Die beroerlingen. Dachten ze nou heelemaal niet meer om 't kind, dat op dit uur altijd even sliep.

- Hei daar, kerels! lummels, heidaar! kalm wat! schreeuwde ie dol-driftig naar de zoldertrap. Plots werd 't, na wat verschrikt geschuif, muisstil, alsof 't bonkerend lawaai door z'n stemgerucht was weggestormd. Maurice voelde de kleume kilheid in de gang om z'n beenen zuigen. Hij huiverde koortsig, naar, met influenza-achtige rillingen. O! die stank van burenkamers, één en twee hoog, en die stank van z'n eigen keuken, die Louise nu inzoog, in 'r hijgenden mond; waartusschen ze stond met 'r bleekzuchtig, afgetobd kopje, 'r droef-ernstig gezichtje, zoo mager en tenger als van ivoor.

Als ie zich niet heel erg bedwong, kon ie uitsnikken van smart en beroerdigheid. Dat had ie altijd, wanneer ie haar zoo zag tobben in die vaalschemerende avondkeuken, en dat tengere, bijna teringachtig-fijn gezichtje gebukt over die walglijke spoelemmers. En dan telkens 'n droog, schurend kuchje, dat 'm den angst op z'n lijf joeg. Hij wist zelf niet wat 't was, maar als ie die kuchhoest hoorde, voelde ie zich dol-driftig worden, en dadelijk daarna kroop angst in hem

óp, angst en zachtheid, verlangen om 'r heel stil te koesteren zonder een woord verklaring. Z'n eerste drift was dolle angst, die 'n uitweg zocht, zonder dat ie 't bange gevoel begreep.

Hij was door de duistere achterkamer naar 't raam geschuifeld. De alkoofdeuren, waarachter zijn Kareltje sliep, waren dicht. Toch sloop ie als een kat zoo zacht. 't Was er kil, nattig-koud in de kamer. Maar zoo, in 't duister zag ie tenminste de verweerde rommelzooi van z'n paar manke stoelen en 'n vervuilde, kreunende krapeau niet. Hij ging zitten op 'n kraakstoel, voorzichtig, vlak voor 't raam. Diep naar beneden tastten bang z'n oogen de vage, vervloeiende dingen in 't duister, waar òpschemerde de woeste, groote tuin van de bierbrouwerij.

Voor dàt raam zat ie nu, in zijn armoetijd, zoowat iederen avond, moederziel alleen, terwijl z'n vrouw tobde over 't kind en de huishouding. Voor dàt raam verhuilde ie, wrokkend en zenuwschokkend, z'n dag-ellende, doorleefde ie weer z'n geluksroes van vroeger, z'n liefdedroomen, z'n verbijsteringen en z'n vernedering; doorleefde ie de vertrappingen, die hij ondergaan had en nog onderging op z'n bureau. En starend, half gek van knagend verdriet, zag ie vaag den grooten, woesten, donkeren avondtuin in, waar 't boomgeruisch heimvol geruchtte. Dan bedacht ie met schaamte z'n val, z'n armoe; dan vernielde hem 't denkbeeld, 't pijnbewustzijn, dat z'n liefde misschien dood was, z'n liefde verwoest door z'n passie, zijn ijdelheid, z'n blind begeeren van vroeger.

Fijne lichtjes, als goud-dwalende verhaaltjes, tinkelden op den duisteren achterkant van de groote brouwerij. Hij volgde de lichtjes, die dwaalden en stegen, tot ze te loor gingen achter stammen en bochtige hoeken, hij niets meer zien kon. Zóó, z'n handen diep in de broekzakken weggemoffeld, z'n winterjas over de beenen heengetrokken, bleef ie soms uren achtereen mijmeren voor 't raam. 't Gerucht van de jongens hoorde ie nog maar half. Dan bleef ie turen en suffen en stil schreien zonder tranen, tot z'n vrouw 'm eindelijk met haar zwakke, innige stem weglokte van den geheimvollen avondtuin, naar 't trieste, schrale voorkamertje, om wat brood en droge rijst te komen eten.

II.

Maurice Fleury was heel jong getrouwd, éven twintig. Hij had Louise Veldhuis, twee jaar ouder dan hij, met 'n vriend van hem voor 't eerst ontmoet, op een concert. Veel had hij al van haar gehoord, van haar sombere, stille, fijn-ernstige natuur, haar teederen ernst en veel vooral van haar muzikaal voelen. Na zijn eerste ontmoeting met Louise, was ie stapelgek van verrukking en aandoening. Zoo'n elegant schepseltje, zoo beslist en toch zoo lief, had ie nog nooit gezien. Zeker hij was toen nog 'n broekje, 'n groentje van negentien jaar. Maar hij bleek in alles vroegrijp, en hij had heel goed gemerkt, dien avond, dat ze op veel oudere mannen, geroutineerde vrouw-kenners, 'n even overstelpenden indruk maakte; dat zij onbewust zoo ieder fascineerde, die met 'r omging. Was ze goed, slecht, aanhalig, koket of dartel, schijn-melancholiek of somber? Hij wist 't niet, wist 't niet. Alleen zag ie, dat ze 'n goddelijk-mooi meisje was, met 'n figuur rank en slank als 'n vogel. En haar gezicht, dat klein, heel bleek en tenger was, gevat in fijn ovaal, leefde van zoo'n zwaar moedigen ernst en voorname bekoring, dat hij 'r uren van ontroerd bleef. Den eersten avond, vlak naast Louise gezeten, voelde ie toch telkens den vriend en nog allerlei haar ontmoetende kennissen tússchen haar en hem. Ze sprak weinig, en hij in z'n broekjesachtige sloomerigheid voelde zich de handen verlamd, beschroomd, zwaar en log, verlegen en klein, alsof elk gebaar dat hij zelf deed, een karikatuur van hem wrong.

Ze was ruim 'n half hoofd grooter dan hij, waardoor ze, àls ze wat tot 'm zei, zoo fijntjes uit de hoogte op 'm kon neerkijken. Hij vond zich zelf dien avond 'n misselijken dwerg, 'n gnoom, en hij vervloekte z'n kleine, tengere gestalte. Gelukkig dat z'n kop wat was, anders leek ie heelemaal 'n mannetje-van-niks. Maar Louise had z'n angstige beschroomdheid en z'n niet-durven-bewegen dadelijk doorzien, en zacht, met innigen takt, hielp ze 'm op weg. Z'n onbeholpen plakkerig warrelen om 'r heen, bemerkte ze schijnbaar niet en ze deed hartelijk en natuurlijk, alsof ie, als een echt balgentleman, de voorkomendheid en oplettendheid zelve was. Dát voelde ie. Eerst maakte 'm dat nog meer verlegen, maar later zag ie 't toch als heel-fijn van helplust en meeleven.

Hun vriend sprak veel, zij tweeën heel weinig. Nu en dan beet ze fijntjes even op 'r onderlip, wat haar prachtig stond.

Twee avonden later had ie 'r met z'n gloeienden kop, overborrelend van verrukking, een opgewonden brief geschreven. Hij zei er in, hoe hij haar vond, wat ie voor heerlijkheid gevoeld had bij d'r eerste verschijning. Hij verontschuldigde zich honderdmaal om z'n vrijheid, dat alles nu maar te durven schrijven. Hij zei er in, dat ie soms niet spreken kon, erg onthutst was, maar dat ie, eenmaal aan den gang, de diepste en verborgenste schakeering van zijn levensgevoel en vereering voor haar wel kon uitzeggen. Hij had er z'n vriend van verteld, dat ie Louise schreef, zonder goed te zien, hoe verliefd deze zelf op haar was. 'n Week wachtte ie in koorts-spanning op antwoord. Toen kwam 'r eindelijk 'n klein briefje. Dàt moment! Bestond er een wereld buiten hem? Waren er menschen, die ademden als hij? die zagen, voelden, hoorden, leefden? Hij geloofde 't niet! Hìj was 't leven, de wereld en zìj... zìj... Louise! Daar buiten was er niets! Alleen de lucht, de wolken, de avondsterren, de zon, en de boomen! Dàt moment! 't Was al 'n uitregening van bloemen boven z'n hoofd. Ze had 'm geantwoord, heel vriendelijk, kort en niet uit de hoogte, negeerend fijntjes z'n extase en liefde-gloeiing. Ze schreef 'm, dat ie maar eens aan huis moest komen, nu hij toch ook haar broer Frans kende; dat d'r zwakke moeder wel eens kennis met hem wilde maken, en dat ze 'm dan wel van zelf ontmoeten zou. O! 't waren zoo op 't oog doodgewone, vriendelijke zinnetjes, maar Maurice voelde er iets begoochel ends in, iets bedwelmends. Elk woordje zag ie dansen en springen voor z'n bevende oogen, en elk woordje hoorde ie fijn doorklankt van een zacht roepgeluidje: kom, kom, ik wil je zien! Dat briefje, dat eerste, kleine briefje was hem 'n zaligheid, waarzònder ie nooit meer zou zijn, als 'n flakkering van 'n hoogrooden geluksbrand voor z'n geschroeide oogen.

Hij was aangekomen en ze hadden elkaar dikwijls ontmoet. In die ontmoeting, naast de kamer van haar zieke moeder, leerde Louise zien, dat Maurice's extase geen leege opwinding was, maar dat ie haar begeerde in de volle, breede verrukking van 'n jonge, zelfbewuste, hevige liefde. Ze waren dan alleen, op die kamer, en heel haar ernst en zwaarmoedigheid

verzonk in z'n brandende passie en gevoelsuitstorting. Ze was veel stiller, zwijgender, minder hevig dan hij, maar haar zielevuur gloeide diep naar binnen. Ze wondde en schroeide zichzèlf meer. Ze bezag hem als 'n kind nog, maar soms van 'n doorrijptheid, die haar verstomde. Ze begreep 'n mensch met ziel te hebben ontmoet, met groot leven, al ging alles nog woest en met stormvlagen uit hem; al koortste en ziedde 't in die ziel, waarin alles overliep, aan allen kant.

Maurice's karakter was woest, kinderlijk, maar van 'n innige, diepe idealiteit. Z'n jong, nog ongevormd lyrisme, z'n onbewust dichterschap en z'n ontembaar scheppingsbegeeren greep eerst naar de vrouw, de liefde-vrouw; nog niet naar breed leven, maar zocht in hartsdrang alléén liefde, verrukking in d'oogen van een meisje, dat ook hèm begeerde. 't Kon 'm niet schelen, of de menschen 'm voor 'n broekje hielden, en of ie sympathiek was of niet. Hij wou absoluut niet behagen. Hij wou alleen zichzelf zijn, de gelukken van z'n mooi uitzingen, en de smarten van wat ie zag lijden en in zich zèlf leed, uitschreien. Als mensch kwam ie pas, voelde ie zich niets bijzonders. En ook haatte ie al jong elke vlucht van valsche levensverheerlijking; haatte ie elke verheffing van daden-reinheid van één individu boven het zwaar-tragische en bloedende menschenbestaan uit.

Hij was 'n kunstenaar, met 'n ziel ópen voor alles; in staat tot dolzinnige, innig dwaze streken, als ie geprikkeld was, maar even vurig, geweldig met zwaar gebaar van zelfbewustzijn, overzwaaiend grandioze levensvoelingen, als z'n ziel geschokt werd, doorschreid en doorstormd van emotie. Hij was jong, jong, heel jong, in z'n zonnejaren; dat wist ie zelf, maar hij wist ook, dat de groote mengeling van idealistisch- en werkelijkheids-zien in hem van de meest hevige diepte en innigste zuiverheid leefde. Heel jong was ie begonnen te schrijven en zonder te beseffen, of daaruit ooit iets groots zou groeien, wist hij toch wel, dat ie 't met dráng deed, wist hij, dat ie lief kon, neen, mòest hebben. De vrouw was hem iets heiligs, droom-van-schoon, waarmee ie regelrecht 't azuur inging. Geen demonisch-aanstellerig cynisme van Nietzschiaansche studentvrienden, noch pafferig eigen wijs-praatsel van gebroken naturen en geroutineerde blasé-kerels, afgeleefd, verschunnigd en doorlekt van levens-

vuil, kon 'm van die vrouwvereering afbrengen. Zag ie dan den zinnedrang niet onder 't liefdesgekweel? O, sterk, machtig-stuwend als een bloedstroom door 't levende, ademende, trillende mensch-lijf, maar daarin alleen voelde hij toch nooit die duizelend-heerlijke uitzinnigheid; een liefdesgevoel, dat hem de avondlaantjes van goud-laat-licht doorgloried, liet aanbidden als wonderen; een verrukking, die hem 't breede natuurleven liet drenken in een gevoel van weedom en zaligheid, zooals hij daarzonder nooit gekend had.

Dat gevoel was al heel jong over hem uitgestort, als 'n glans van zonnevuur tusschen wolkbanken.

Hij wist 't niet, hoe 't in 'm gekomen was. 't Leefde alleen in 'm, vreemd, woest, ontembaar, suggestief. 't Gaf 'm gouden nachtvisioenen en trok 'm naar de diepste diepte van overpeinzing en verbazing.

Voor zich zelf had ie, tusschen z'n kantoorwerk, altijd veel gestudeerd, had ie veel doorleefd en geleden. Z'n verbeelding in z'n jeugd-eenzaamheid, was naar allen kant uitgezworven, gaf z'n leven en gepeinzen een rijkdom van innerlijke verrukkingen, waarzonder ie niet meer leven kòn. Door 't grootste, 't ontzaglijkste, werd ie altijd dadelijk meegesleurd, dat 't sidderingen en beroeringen bracht in z'n ziel die 'm deden òpstaren in hemelsch ontzag, naar 't leven, als 'n brahmaan naar z'n Vishnoe.

Een leven zonder iets groots te willen of te kunnen, leek 'm 'n miserabele leegte, een vernietigende walg. Want ook hij moest dat grootsche grijpen, dat grootsche doen, al spartelde 't nu nog om 'n uitweg in hem.

Dat grootsch levensvisioen zag ie 't zuiverst voor zich opdoemen, als hij de vrouw ontmoette, die iets had, iets heel fijns van zinnebekoring wél, maar toch vooral iets zacht-prachtigs en gevoeligs, die hem wel gaf 'n zoeten zinnedrang, een duizel, 'n schok van verrukking om lichaamsmooi; met wie hij zóó, van uit geestelijk kontakt, bòven de hoofden van andere menschen dadelijk een samensmelting van zinnegeluk en aanraking met oogen en begeeren kreeg, terwijl 'n konversatie gewoon gaande was; - maar die, buiten dien oranjebrand van zuiveren wellust, tegenover 't verdere leven stond als hij zelf. 't Moest zijn 'n vrouw, die als hij, 't wolkenspel volgde met stille ontroering; die

de groote droom-tragedie in de luchtwerkingen bestaande, een vrouw, die de zomeravonden niet zuchteloos doorwandelde, niet zonder dien heimvollen huiver te voelen van 't nachtzwijgende en groot-stille natuurleven. Zij moest voelen als hij, de zachte kleuren der late tinten, 't ruischleven van boomen, en hooren den jubelklank van 't vogelenlied. Zij moest doorleven als hij, 't kleurgetoover van de zonnedagen op daken en straten, op weien en zeespiegels. En ze moest meespieden met hem naar den geheimsten levensdrang der menschen. Die vrouw, ze zou z'n ontleden, z'n felle bestudeering van ziel en passies, met hem moeten volgen, op den voet. Moest hij haar zeggen, dat hij eens de ridderromantiek, de groote, rustelooze rooftochten, en de vrouwaanbidding in gouden zwijmel had doorleefd? En dat nu nòg, overal waar ie 'n ruïne zag, een visioen van dat stoute, koene, sterke en gevaarlijke machtsleven weer voor 'm òpgloeide als 'n bloeiend geluk?

Híj wou haar zeggen, dat ie 't leven zag, dàn als een verre, goudroode avondlucht over een immense stratenstad, als een schemer en diepe geheimenis van ver, kleurig-wisselend gebeuren; soms als 'n verweerde ruïne, in z'n zinrijken stilteweemoed, symbool van vernietiging, - dàn weer als 'n abattoir, waar 't hakmes hamerde, de menschendriften bloed verspatten, alle oorden uit. Hij wou haar zeggen dat ie de witte vlinder van zijn droomen en zoet ijlen, zwaardronken van bloedstank, zag fladderen tusschen rood van rauw vleesch en verdwaald van bloemen-akker naar dreunende slachterij. Nee, nee, vooral moest hij geen vrouw, die met burgermans-theorietjes verheffing van zieleleven wou. Die verheffing was 'm 'n walg. Hij begreep niet, wat verheffing moest zijn. Hij voelde zich verheven, als ie de laagste drijfveeren van schunnige wellustdieren, van geldschrapers en roofschepsels tot in de fijnste vezels doorschouwde en blootlei, een spin-fijn geweven net van leven. Als ie diep doordrong in 't karakter van veinzerij en valschheid, van sluw zinnesluipen en innerlijke vervoozing. Dàn was ie verheven, zoo verheven als de hoogste idealist. Hij voelde zich verheven in z'n liefdes-verrukking, die de demonische bedwelming van zìjn natuur, zìjn mooiheidsverlangen was. Dàt vond hij nu 't heerlijkste, 't verhevenste op aarde: 'n vrouw liefhebben, en in die liefdessfeer je

groote, allergrootste werk doen. Er was 'n sterke idealiteit in hem, maar niet 'n idealisme dat persoonlijke verhevenheid zocht. Een schimper op en verminker van idealen, een in de modder sleurder van wat de menschen fatsoen en eerbaarheid noemden, stond bij hem als levensschepsel geen streepje ònder allerlei zedelijke hoogvliegers. Hij wou beelden 't bloeden der hartstochten in alle menschelijke levenssferen en alle veroordeelingen van bestaansvormen zèlf verdoemen.

En zou ie liefhebben en ontmoeten de vrouw, die 'm zóó begreep, in wie hij het zalige leven van z'n eigen ziel zag overvloeien, diep in haar leven, dan zou ie zich geven met z'n innigste begeeren, zou hij z'n vriendschap, z'n goedheid en z'n eerbied steeds onbaatzuchtiger en zuiverder zien worden.

Als hij die vrouw ontmoette, vrouw, die ook hem heelemaal in zich opnam, dan zou ie zoo z'n idealiteit heffen op 'n plan van onbewogenheid; zou ie niets verdoemen, niets meer haten, zou ie de vreeselijkste levensgedrochten door den zachten handstreel van z'n alles-meevoelend besef betasten.

Voor hem zouden er geen slechte, vervalschte menschen meer zijn, hij zou ze allen goed of allen slecht vinden, door ragfijn de drijfveeren van 't goede of van 't slechte te ontvezelen.

Maurice's droomleven gloeide tóen al 't hevigste vuur van minnepassie af. Al z'n begeeren, z'n snakken, ging uit naar de ontmoeting met een vrouw, in wier oogen hij z'n gouden droomen zag spiegelen, gloedrood omschenen, en varen door 't azuur van haar innerlijk verlangen-licht. In wier figuur hij z'n eigen verrukkingen zag gaan als lèvende hartstochten en in wier heele wezen trilden 't allerdiepst-ontroerde en 't hevig-aangedane voor de levens-schoonheid; wier handjes biddend vouwden, wier ziel snakte naar die groote ontroeringen. Hij moest een vrouw ontmoeten, die hem dadelijk teruggaf de verrukkingen en stille peinzingen van z'n jeugdbestaan. Ze moest 'n stemmetje verklanken, zèlf 'n minnelied, waar de vurige lust van 'n troubadour doorheen brandde als 'n getemperde verheerlijking van 't minneleven.

Die liefdesstem, die vurige pracht van zinnebedwelming had ie al heel jong met z'n Shakespeare doorleefd, die hem alles zei van dat mingenot. Zóó, in díe toov'ring van zomernachtdroomen, in die zilverende sfeer van nachtgeheimenis, met àl 't leed en den weemoed van 't wereldleven er doorheen geweven, wou ie

minnen, wou ie de vrouw van z'n droomen tot zich zien zweven.

Hij zou met haar gaan, en luisteren in sidder van genot naar de zachte snaartokkeling en de bevende stem van z'n gloeduithuiverende minnezangers. 't Zou de lichte stap van een dansliedje zijn; of de wijkende en smeltende weemoed van een serena; of 'n zang-van droefnis, of de blijde naiveteit van een pastoretta, en overal zou meegalmen 't rythmus van 't minnelied, al vuriger en dieper, al snikkender en dringender.

Hij wou er Shakespeare's lust- en liefde-waanzin in hooren, dien tijd, dien god'lijken tijd van verrukking en zachten zwijmel, van heröiek en moordende vernieling; en alles in den grooten, uitlaaienden kleurgloed van 'n woeste, overstelpende, toch werkelijke romantiek.

Maurice bleef droomen, verlangen naar z'n lief meisje. Hij voelde heilig, dat ze er eens zou zijn, in ééns voor 'm staan. Dat zou ie gewaarworden met 'n schok, met 'n smak naar dien tijd terug, toen hij 't eerst Venus en Adonis had gelezen en alles van 't heerlijk-hachelijke ridderleven. Dat zou hij voelen in een òpleving weer van z'n wilde, heimvolle droom-pantheïsme. Hij zou weer luisteren naar 't natuurgeruisch, en hij zou die geheimzinnige zomernachten weer ingaan en hij zou weer waden in die wondersfeer van nachtblauw en van vreemd sterrevuur.

Maar meer eischte ie nog. Ze moest een breed-uitspannenden geest hebben, klaar tot denken en groot verbeelden, maar vooral 'n ziel, teeder en ontroerd als de stem van z'n schoonste minnezangers.

Hoe sterk had hij zich toen gevoeld in dat individualistisch liefde-begeeren, dat schoonheidsverlangen. Wat ie wou ondergaan tòen, was alleen ontroering, machtig en subliem en z'n ziel doorstormend van passie. Hij begreep vaag zijn natuur, zonder nog goed te weten, dat ie in diepste wezen wou een opperste mengeling van idealiteit en realiteit. Toen nog wou ie 't leven in de eenzaamheid naar zich toe trekken, alles ondergaan wèl van het groote bestaan, maar 't verwerken in diepste afzondering, in kloosterstil bepeinzen, of in bijzijn van haar, dè vrouw, die eens komen moest. Telkens keerde ie in tot zich zelf, befluisterde met z'n ziel z'n ongeduld en z'n wachten. Ze kwam niet, nog niet, en al gloeiender schroeide 't binnenin hem, eischte hij meer. Ze moest, dacht hij,

schreien als hij, om een straatorgel, dat 'n gedempte melodie verweent in een regentrieste, donk're armoebuurt.

Dat wou ie en nog duizendmaal meer. Niet alleen moest hij haar blonde vleesch zien beven onder zijn minnaars-adem, maar haar woord moest zijn heele menschenvisie bezielen. 't Schuim van z'n hartstocht moest rillen in 't licht, en al wat er voor teeders uit 't diepste van z'n ziel kon òptrillen moest gaan tot haar, tot háár, in één hemelsche overgave, een zoete vervloeiing van samenzijn. Elke bloemgeur moest haár adem vangen, en iedere kleur moest éérst schitteren, dán sterven in haar oogendroom. 't Kon 'm niet schelen of ze schelden zouden, dat ie alleen zich-zelve en zijn eigen begeeren zocht, dat ie romantiker was, of dat de zelfverheerlijking als 'n ziekte van den vereenzaamden geest hem te doorkankeren begon. Want dàt voelde ie als 'n leugen, 'n felle leugen. Hij aanbad de vrouwelijke teerheid, haar pracht en aanzijn, en de vurige sproken, die 't leven hem vóórtooverden, waren zóó tot in de diepste verrukking echt, dat hij alle verwijt van zelfverblinding afsloeg. Hij beminde z'n passies, onpersoonlijk, als 'n blauwen zomeravondhemel, met wolkpaleizen volgebouwd, en waarachter een brandend luchtlandschap vervloeide.

Niet veel begreep ie van z'n diepe neerslachtigheid, zoo dádelijk uitstroomend na een wilde en woeste gemoedsververrukking, wanneer z'n gedachten hadden rondgezworven rond de komende ontmoeting met haar. Soms kreeg ie door de kleinste gebeurtenis een heftigen schok in dat geluksgedroom. Dan dacht ie 't van zich af te moeten smakken. 't Was 'n wilde, tartende begoocheling. Heel z'n buitensporige natuur, met de inwendige vulkaan-brandingen en de angstige, schuchtere teederheid moest ie vernuchteren, verstillen in sterken realiteitszin. Al de zoele zangstemmen in z'n doorstormd binnenste, die 'm lokten naar 'n bleekstil oversneeuwd woud van peinzen en verrukken, moesten gesmoord, 't Leek niets dan ziekelijkheid en 't verschrikkelijkste ervan was, dat ie rondslingerde met z'n passies en z'n dwalingen door 'n wereld van spot en nuchterheid.

Dan volgden er maanden, dat ie zich zelf klein hamerde, dat ie 't hysterie en weeheid, hol-zwetserig nagesuf noemde, verpesting van slecht-doorwerkte lektuur. Dan lolde ie zelf

met z'n romantieke apekool en doofde ie iederen passievlam, dat z'n hart zwart duisterde, en z'n gedachten in wanhoop ronddwaalden. Hij haatte, vervloekte zich zelf. Hij vond zich klein, nietig, en van laffen zoetigheidsdrang. Hij wou 'n kèrel, 'n sterke, ruwe, hevige kerel worden en niets anders, niets, niets anders. Al dat zoete gevrij in gedachten was vuns en voos. Dat vonkend geknetter in hem moest dood, dood. Z'n oogen moesten klaar 't licht om 'm heen terugkaatsen, niet opvangen en tot fijne mist vernevelen.

Maar na maanden van zelftucht begon z'n wrevel te ontkorsten en begon 't weer in 'm, nog veel heviger en dringender te snikken. Dan zag ie weer fel, duidelijk, dien zoeten Maria-dienst van kruisridders tegen 't schitter-fond van z'n verbeelden. Nou had ie zichzelf gekastijd, gerost, gestriemd en gloeiender, feller dan ooit brandde z'n heimvol verlangen naar de vrouwliefde óp.

 

Neen, nou zag ie de kiem van dien hartstocht duidelijk. 't Was altijd geweest, een allerdiepst ingegroeide behoefte, een idealiseering en toch weer 'n demonische realiseering van 't leven in zijn natuur, ingegroeid met alles, wat er in hem stormde en weende en jubelde van ontroering. Niets, niemand zou hem meer van dàt verlangen af brengen, geen hoon, geen schimp, noch zelfspot. - Shakespearsche Romeoen-Julia-teederheid was geen klankendroom alléén, geen begoochelend zang-gedein van sentimentaliteit. Die vrouwverrukking bracht avondzonne-goud in z'n ziel. Als hij haar zag en ze zou die teederheid in d'r fijne gebaren meedragen, dién drang, en haar stem zou zóó zoet van klankval zijn te midden van andere menschen, dat ie opkeek en zocht als naar een luidend klokje in avondtuin - dan zou hij haar móeten liefhebben. En herkennen zou hij dat meisje onder allen. Als hij haar zag, zou ze sidderen van stomme ontroering en hij zou voor haar staan, bevend als voor een kerkaltaar. Onder haar oogenschijn en haar gebaren, onder haar huivering en bescherming zou hij leven. - Zoo als een leeggeworpen net met roodgloeiende vlinders, dwars door zonnegolven, over groene weien, een krans van zomerkleuren flonkert, lijk een wemel van vliegende bloempjes, al wijder uit, wijder uit verfladderend, zoo zwirrelden z'n droomen op de lichtgolf van

z'n geluksverbeelden, al verder de lucht en de wolken in.

Jaren waren voorbijgegaan en veel mooie meisjes had ie ontmoet en gesproken, met allen gedarteld en gestoeid. Maar nooit was met hem gebeurd, wat ie verwachtte. Nooit, bij zoo'n ontmoeting werd ie teruggeworpen met z'n herinneren naar 't verrukkings-verleden, naar z'n droomjeugd, toen ie opging in de ridder-romantiek, in het woest-heroïsche en 't avontuurlijke, met diep in zich, het bewustzijn van die leefpoëzie. Hij wou zelf een gezang zijn, een brok dichtend leven. Zoo'n schok had ie verwacht, als ie met een of meer van die meisjes in zomeravondmist langs d'Amsteloever wandelde. Dan beluisterde hij den fijnsten en gedemptsten klank van haar lachende of fluisterende stemmen, bekeek ie ieder gebaartje van hoofd en handen, bekeek ie ieder trekje van mond en oogen, verlangend dat 't nu plots over 'm zou uitstorten, dat dichtende wonder van liefhebben en zalig-zijn. Het schokgevoel dat ie had gekregen bij z'n inlevende lektuur, over den zang der reizende minnaars, bleef weg, en z'n begeeren hunkerde, z'n stem heeschte van dorstig verlangen. - Hij hoorde niets dan 't kuischelijke gekir van bakvischjesverliefderigheid, waaronder bedekt al brandden zinnelust en fijne zwijmeltjes. Die zoetige vrijagetjes sloegen 'm plat, hem en z'n denken. Van de Burgerschool, op z'n achttiende, teruggetrokken en dwaas-ernstig voor z'n jaren, was ie in den boekhandel aangeland. Hij moest veel werken en hij gloeide van genot, dat al wat verscheen dadelijk in z'n gretige handen viel. Maar lezen mocht ie nooit wat! Toch voelde ie 't als 'n troost, zoo veel in aanraking te komen met allerlei menschen, vooral vrouwen. Wat zag ie al niet den winkel indwarrelen! En hij wachtte, wachtte, stil, met gesmoord verlangen, op z'n ontmoeting met hèt meisje. Maar alles ging langs hem. Hij was klein, tenger. Z'n fijn gezicht leek zelf van 'n meisje met kort haar. En toch, in ééns soms, als ie keek en sprak, met gloed, week 't vrouwelijke in z'n trekken, stramde er kracht en passie doorheen. - Maar dáár negeerden hem de bezoekers. Moest ie nu en dan een dame te woord staan, en was ze mooi, dan werd ie onhandig, schutterig, hoorde niet goed wat ze zei, en bestaarde hij haar oogen, tot ie inééns tot herinnering kwam, en zich uitsloofde in voorkomende hulpvaardigheid. Zag ie dan lachjes van min-

achting schamperen op de lieve gezichten om z'n broekjesgedoe, z'n jongens-groenheid, dan werd ie kort af, korrekt, voelde ie zich daarna dood-ongelukkig. Kalverenliefde, jeugd-passie en flauwe kul! Maar niemand, die besefte, hoe allerdiepst 't in 'm leefde en doorwortelde, hoe 't z'n ziel ombloesemde en z'n geest aangloeide.

Weer zag ie 't romantische zijner verbeeldingen langzamerhand van z'n innigste aandacht afzwerven en koel vernuchteren. Tot ie ook z'n betrekking begon te haten. - Steeds stroomden er nieuwe boeken in, die hij dolgraag lezen wou; maar niet een ervan kon ie bemachtigen. Hij moest voort, voort, zonder omkijken, boeken-facturen schrijven, etaleeren. Op de Burgerschool had ie z'n dollen leeshartstocht kunnen uitwoeden, greep ie links en rechts, overal waar wat te pakken viel. Nou werd 't 'n kwelling, zàg ie alles en moest toch van ieder werk afblijven. Daarom schreef ie maar zelf weer, 's nachts tot twee, drie uur, op z'n gezellig werkhokje thuis. - Door den plotselingen dood van z'n vader was er een verandering in z'n toestand ontstaan. - 'n Erfenisje van tienduizend gulden mocht ie deelen met z'n broer Arnold. Met z'n moeder en voogd overlegde ie, dat ie nou zelf 'n zaak moest gaan beginnen. Dan was ie uit die hatelijke slaafschheid van bediende-zijn verlost en z'n verdiensten werden grooter. Z'n moeder zou er zelf, als de zaak goed ging, ook 'n gedeelte van 't geldje, waarvan ze nu bestond, bijstorten. Ze wisten wel, dat ie met al z'n vurigheid en droomrige speelschheid toch ook 'n heel goed zakenman kon zijn en Maurice suggereerde zichzelf, dat ie 't er best zou afbrengen. Hij was fiks en niet treuzelig, kloek en scherpzinnig, en vooral, hij had ervaring.

Op 'n mooien, maar duren stand was hij begonnen.

Alles werd al dadelijk veel te weelderig ingericht, maar hij idealiseerde erop los, begoochelde z'n onwetende moeder en z'n sulligen voogd met vurig gepraat, en ze geloofden hem, niets af wetend van boekenzaken. Zijn debiet zou heel groot wezen. Hij had veel kennissen in Amsterdam. Hij zou zich specialiseeren op 't moderne boek en alles moest van huis-uit degelijk en niet bekrompen aangepakt worden. Al dadelijk kwam er geld te kort, dat met veel over en weer gepraat z'n moeder bijstortte.

In zaken scherpziend voor korten tijd, ging Maurice de

boel al gauw de keel uithangen, toen ie zag, hoe vreeslijk hij gebonden werd aan den nietigsten arbeid van boekhouding, administratie, faktuur-schrijven, onderhandeling met uitgeversvertegenwoordigers, katalogiseeren en zoo meer. Hij had zich eerst voorgesteld 'n bediende te kunnen nemen, zoodat ie zelf weer veel lezen, studeeren en schrijven kon. Want dàt was z'n groote, geweldige passie gebleven. Z'n vader had zich met hand en tand verzet tegen z'n studie, omdat dat te lang zou duren en de man 't niet wist uit te zingen. Dat had 'm rampzalig gemaakt. En nu was z'n voornemen geweest, ònder den handel z'n studie in de literatuur weer door te zetten. 't Bleek, dat hij absoluut geen bediende kon aanstellen, die 't zware en toch nietige, luttele deel van den arbeid zou doen. Hij kreeg wel klantjes, maar ook veel wanbetalers, studenten en kredietvragers. Z'n vak eischte doorgaande, blijvende nuchterheid en strakke aandacht. En die aandacht wou hij alleen geven aan wat 't mooist zong in z'n kunstenaarsziel. Hij werd er dol, woest en prikkelbaar onder. Z'n temperament was machtig, z'n geest zwervend en van duizelende fantasie, en z'n ziel vurig, wild en vol van trillend verlangen naar 't mooie. In zijn zaak kòn hij geen beleefdheids-lachjes vergrinneken naar klantjes, die wat degelijks gekocht hadden en hij kon geen praatjes over weer en fatsoen aanlengen met schijnlieve zedelijkheid-speeches. Kwamen er klanten, die hem z'n meening vroegen over 'n modern boek, dan diskusseerde hij, onafhankelijk, scherp, genadeloos, wanneer hij in hun antwoorden dom vooroordeel of stomme spotzucht voelde. Dat gaf botsing en nooit zag ie ze weer in z'n winkel terug. Hij voelde dan zelfverwijt, nam zich voor geen enkel woord meer van z'n innigst denken met hen te wisselen. Den volgenden dag was 't weer precies zoo! Met de week ging ie achteruit. Hij werd baloorig, stil en melancholiek. - Toen juist, op dien koncertavond, had hij Louise Veldhuis ontmoet.

Daar voelde hij den schok, die 'm sidderen deed, beven tot in iederen vezel van zijn lichaam. Hij voelde zich stom, alsof hem z'n tong, de keel was uitgerukt. Daar geurde nu z'n jeugd inééns naar hem toe, zag ie roode pioenen uit tuintjes in z'n straat plots weer voor z'n oogen schemeren en 't bleef geuren rondom hem, of ie over 'n zomerochtendwei liep en langs boekweit-akkers ademde.

God, god, die zaligheid, daar was ze nu tóch over 'm uitgestort. Louise, Louise! Er blakerde koorts in z'n handen. Hij voelde zich verhit, alsof ie tegen 'n gloeikachel opstond. Daar had ie, nu ineens, z'n bedwelrnings-sensatie. Wat kwam er al niet aan geluksleven in z'n uitzwervende verbeelding terug. Daar zag ie weer z'n prairie-velden, hoorde ie Atala en René in fluisterende keuveling samen. Daar zag ie weer z'n riddertijd en hoorde ie de verre weemoeds-muziek van den mid-summer-night-dream. Daar zag ie weer z'n teedre en galante vrijagetjes als jongetje van tien jaar, z'n hoffelijke oplettendheidjes en 't duizelend geluk als er iets lieflijks van die kleine, precieuze schoolnufjes tot 'm kwam. O! 't was 'n getoover om 'm heen van allerlei wonder-fijne dingen, alsof ie door kleine toestelletjes, zonnige vergezichtjes zag, uit z'n verleden, tuinhoekjes en slingerweggetjes en laantjes, waar hij uren van geluk, van speelgenot en van verrukking had doorleefd.

Dat was het meisje nu, het wondre schepseltje, waarop ie gewacht had, dat 'm stom maakte van ontroering. Sprak ze wel? Zei ze wat? God, 't was om uit te snikken geweest, om iemand bij z'n lurven te pakken, om te dansen als 'n krankzinnige. Maar hij bleef roerloos naast 'r, alsof er niets oproerigs in hem gebeurde.

Louise Veldhuis, hij had haar gezien, gesproken, de hand gedrukt. Hij had 'n heelen avond aan haar zij, muziek gehoord, melodie en toonzang, die 'm verbrijzelde, weer opbouwde, dan weer sleepte naar oorden van woeste verrukking en roode zwelgerij, of verteederde in zalig gepeins. Hij had muziek gehoord, die hem zichzelf zoo machtig deed voelen, dat ie zich tot alles in staat achtte. Hij wou opstaan en tusschen den grooten ontzag-vollen, luisterenden menschengroep in de zaal, z'n weenende geluksontroeringen uitsnikken. Hij wou tasten naar z'n visioenen; hij wou alles, alles bovenmenschelijk mooi en heroisch. Die verbijsterende muziek vergloeide en koloriseerde een àl-wijkend tooverland voor z'n oogen. - Er waren momenten, dat hij voelde majestueus te kunnen heerschen over millioenen, maar niet wou; dat ie alle gedrukten zou opheffen, alle woestelingen en schurken 't leed, dat ze de wereld gedaan hadden, zou vergeven. - Hij schreide, rustig, geweldig, in de zoete stilte van zijn binnenste. 't Was 'n

wonderwerking in hem, alsof ie 'n vreemd gif had ingeslurpt, dat hem nu de dingen woest, demonisch-vergroot, vér en vol lichtgeflits en gegloei voor d'oogen tooverde. - Maar toch, hij zei geen stom woord. Want de stilte in hem groeide. Hij keek maar, keek maar, naar dat prachtige meisje; langs 't profiel met 'r subtiel, aangescherpt neusje en 'r donkerbruin haar. Ze leek zóó op Marie Bashkirtsheff, ze had iets Slavisch, iets Boheemsch, en de losse kraag van 'r mantel lei zoo fijn-rustig en zoo lief om 'r blanke halsvel. - Er trilde daar 'n huiver van fijne kieschheid. En de muziek wonderde door! De zaal leek nu 'n amfioenkit, met verdwaasd-zwelgende menschen in lichtende mist, waardoor hèen weeke schittering van avondkleurige toiletten, mantels en japonnen. Opium snoof ie, slurpte ie, dampte ie in. - En de visioen-bedwelming verdofte z'n hersens. Soms ging er iets als 'n tochtgolf over z'n handen en z'n gezicht, of ie 'n avondtuinkoeling voelde. Hij, ellendig klein en nietig was ie naast dat heerlijke, vogelranke, lange meisje. - Hij voelde, dat ie moest opstaan, dat z'n stem door de zaal zou golven als zingende akkoorden uit orgelmond; hij moest zeggen, hoe grootsch ie 't leven voelde, hoe 't in 'm jubelde... Maar hij deed niets, niets. Geen vin verroerde ie. Hij bleef kleintjes en onbeduidend en in een sarrend-weeken schroom naast er zitten, schuw op z'n stoel, in z'n gedachten tastend 't zuivergelijnde profiel, 't fijn gespitste neusje en de heerlijke haargolving.

Toen kwam 'n fragment uit Tristan en Isolde! - Nu rilde er kou in z'n gloei-hersens. In genotshuivering sloop de klankenzang op 'm áán. Al de zangstemmen der geweldige instrumenten verklonken in z'n zingende ziel.

't Was nu 'n zwijmel van hoogste melodie-uitstorting, waarin hij heelemaal verzonk. Hij voelde zich in 'n doodvriezende verdooving. 't Was 'm, alsof ie zág buiten z'n hoofd, en róok buiten z'n neus, alsof ie hóorde buiten z'n lichaam. 't Was 'n sensatie van zoo hevige geluksdiepte, dat ze'm hadden kunnen trappen, zonder dat ie 't gevoeld zou hebben. Was ie krankzinnig, overspannend, ijlend! Stond ie daar niet in 't zenith van alle dingen, en was ie niet heelemaal onlichamelijk, en van 'n goddelijk ragweefsel zijn en haar gezicht, zijn en haar handen? Waar bleven de menschen om hen? Mist, mist, gloeiende hitte, en instrumentenzang, die

weende en snikte, uitbarstte en gloeiende melodieën verstortte over z'n bevende lijf. - Eindelijk snikte 't ook in 'm uit, schroeide en klamde de koorts door z'n poriën. 't Kòn zoo niet langer blijven. 't Schreide en bloedde inwendig zoo in hem. Hij zou wegzinken. Hij moest eruit, eruit. Hij moest donderend gerucht uitstorten met z'n stem, of klagen en fluisteren. Want hoorde ieder in deze tragische uitsnikking, dien doodenzang van Isolde niet, 't demonische geschrei van de stervende ziel? Zag niet iéder de passie als 'n weerlicht door de zaal flitsen en omgloeien d'aangezichten van al de van schrik en ontsteltenis huiverenden? Hij luisterde niet naar 't hemelsch-wiegelend gevlei van de kwijnend-teere vioolstemmen en Louise hoorde ie zacht zuchten. Kwam dan 'n aanzwelling van alle instrument-zielen tegelijk, stemmen van ongeluksvoorspelling en geheimdiepe huivering, van zware droefnisklanken en van godsmart, dan verdofte daar weer om 'm die vreeslijke mist, waardoorheen de liefde-waanzin van Tristan zich dood zong; - een schreitragedie, die zoo uitscheurenddroef alle luisterenden omsidderde, dat de menschengroep één ontzettend wezen werd. Twee zielen, die elkaar gingen verliezen, na eerst nog den demonischen genotsduivel in zich te hebben laten uitrazen als één helschen driften-cycloon.

Niets hoorde hij meer. Eindelijk de rouw-roffels in doffe smart, al verder wèg, al verder.

Láng daarna, meende ie, zag ie Louise weer naast zich. Haar mantelkraagje lei stil, maar er huiverde iets onzeggelijks droefs om 'r mond. Ze weende als hij, stil binnen in, en uiterlijk leek alles gewoon en rustig.

Maar nu wist Maurice dat hij haar toch al heel, heel lang kende!

 

't Was gedaan. Ze stonden op, de menschen, en Maurice begreep zich zelf niet. 't Klonk als een spotseltje, toen ie afscheid nam en beleefd zei: dag juffrouw Veldhuis, en terughoorde: dag meneer Fleury.

Waar en wanneer was ie dan toch zoo heelemaal intiem met haar geweest? In welken tijd? Hij kende haar toch zoo goed, meende ie, en hij wist, wat ze verlangde en voelde. Nou gingen ze gewoontjes van elkaar weg, bracht de huisvriend 't heerlijke meisje naar haar woning.

'n Avond dàarna was de bedwelming weer over 'm losgebroken en had hij Louise geschreven. Wat hij gevoeld had onder de Tristan en Isolde-tragiek, en hoe hij toen, op dat koncert, één ademend schepsel met haar geweest was. Zij had geantwoord; ze waren bij elkaar gekomen en ze hadden elkaar begrepen en herkend.

Na die heele eerste bedwelming, dien allergoddelijksten roes naast 'r zij, was er in hem een leven gewekt van niet wijkende verrukking. 't Scheen hel-goud binnen in z'n ziel, en 't was, alsof overal waar ie liep, hij stapte in zonnigheid, en of alles om 'm heen gloed afschijnselde. Hij voelde zich lichamelijk ook veel sterker; herkulische krachtstroom tintelde weer door z'n handen. Z'n heele jeugd lei weer vóór hem; de wonderdiepe sensatie-tijd van vreemd-geluk en van eigen eenzame verrukking, alsof ie weer staarde naar die bevende, al groeiend-schitterende tooverpoort van peinzen, waardoor heen tòen alles tot 'm kwam.

Precies zoo brandde 't leven in z'n ziel weer òp, als ie even voor 't haardje van z'n moeders huiskamertje zat en in 't vuur tuurde, in geknetter en gerikketik weer sprookjes hoorde en 't stoomende keteltje er op, weer zong wonderlijkfijne wijsjes. - 't Was weer zoo vreemd en aangedaan in 'm, en alles weer voelde zoo jong.

Z'n zaken bestonden nog wèl, maar toch alles leek ver van hem wèg. Soms was 't net, alsof ie heel andere zintuigen had gekregen, en de dingen heel anders zag dan andere menschen. 't Was die heerlijke tooverij van zoet verrukken en gelooven en lieven om hem heen.

Wat men zoo spottend over z'n verliefdheid zei, liet 'm koud.

Ieder woord, iedere zin van Louise deed 'm al sterker voelen, dat zij de vrouw was, dat Ik, waaromheen z'n vurigste verlangens al zoo lang in woeste stoeten hadden rondgejaagd. 't Was toen altijd schim, visioen gebleven, nu had ie z'n droom vóór zich, lévend en werkelijk.

Ze was wel heel ernstig Louise, bijna somber, maar als hij alleen met haar leefde, buiten de ziektesfeer van 'r moeder, spartelde er telkens schalksch vernuft los, fijne guitigheid, kon haar woord plots kruimen tot een teederheid en innigheid, die 'm zoo aangreep, dat ie z'n eigen geluk niet meer op kon!

Hij voelde, dat ze alles doorleefde wat hij doorleefde. Alleen

zij was veel ernstiger, fijnzinniger, dieper en ingetogener. En dàn haar hooge fierheid, nooit 'n klacht, nooit 'n schimp, noch 'n veroordeel. Die onzeggelijke fierheid, dat stil-hooghartige, met zachten zwier van voornaamheid beheerscht. Nooit hoorde hij iemand met zóó zwakke stem zooveel machtige en rake dingen zeggen.

Over positie of welstand werd door haar noch door hem ooit gesproken. De uitlaaiende gloed van z'n ziel vlamde zoo hoog òp, dat hij in dat schijnsel geen zaken, geen gewoon dagleven meer om zich zag. In zijn bedwelming lag juist voor hem die wondre bekoring van de dingen. Hij voelde een koorts van energie door zich heenschroeien; hij gaf zich met veel dieper genot weer over aan studie, peinzerij en eigen werk. Hij probeerde zelf weer wat te schrijven, en haar zei hij zooveel van z'n werkliefde, maar dat hij z'n vak-droogheden eigenlijk haatte.

 

Eerst maanden later vernam hij ook van Louise, wat ie al vaag van kennissen en den huisvriend hoorde, dat haar vader heel rijk geweest was, 'n groot antiquair, maar dat hij in spekulaties al z'n geld in 'n jaar tijd verloren had. Nu net twee jaar was hij dood, zonder z'n groot gezin iets te hebben achtergelaten. Haar moeder en het gezin leefden nog van maandelijksche rente van huizen, tot 't ergste toe bezwaard met hypotheken. 't Was 'n vreeslijke warboel thuis met de groote zoons, leegloopers en nietsnutters, en de kleintjes, die nog school gingen. Maurice had 'n paar maal Louise's moeder op de ziekekamer gezien. De dokter had hem als aanstaanden schoonzoon verklaard, dat ze 't niet lang meer zou maken. 't Was 'n stille, zwijgende vrouw, die hij wel heél sympathiek vond in haar smartelijke vereenzaming, maar toch pijnlijk om te zien en te hooren gillen in haar lichaamslijden. Met 't gezin had hij zich nooit veel bemoeid. De groote broers vond hij bullebakken en vraatzuchtig rondazende kerels. De meisjes, Diewertje en Emilie, echte bakvischjes, leken hem leuk en de kleine jongens, Dorus en Dolf, ook. Maar van de innerlijke huishouden-vervoozing en 't egoïstische gebras der lummels merkte ie niet veel, omdat hij daarin niet meeleefde, en ook wijl Louise hem er nooit met 'n woord van sprak. Wel had hij gehoord van den huisvriend - die weg bleef nu hij er kwam, - destijds, dat Louise gouvernante wou worden, als ze maar

niet haar doodelijke moeder te verzorgen had, en niet wist, voor 'n zeker deel, de roofachtige streken der groote knapen en de heele huishouding-ontredding door haar aanwezigheid nog te beperken.

Na drie maanden gebeurde 't ergste, Louise's moeder overleed. Er was verdriet, overrompeling van ellendige dingen, en koppen-bij-elkaar-steking van de heele, zelf-arme familie, in angstig zelfbehoud. Frits, 'n kerel van zesentwintig, had nooit nog 'n slag werk verricht. Hij was altijd 'n zwakke, achterlijke jongen geweest, teringachtig, lichtzinnig en kleinverstandelijk, bijna ontoerekenbaar. Z'n vader had hem in alles den zin gegeven. Hij deed nooit iets, zwabberde van buurman naar familie, van familie weer naar buur, wawelend en achterklappend, stelend en geldverbrassend. Na den dood van z'n vader, moest 't heele gezin zich in alles beperken en teerde hij even gulhartig van z'n moeders rente-inkomentje der huizen. Verder zag hij naar niets om, dronk hij z'n biertje en scharrelde hij rond, druk, jolig, vol leugens en zwakhoofdige fantasie, soms zoo cynisch en woest-lichtzinnig, dat z'n kleine broertjes van tien en elf hem bespotten. Frans, van vierentwintig, deed sluwer, wijzer en parasiteerde toch even hevig als Frits. Op z'n negentiende jaar kwam hij van de Burgerschool op 'n handelskantoor, maar werd dadelijk bedankt als onbruikbaar door z'n fel-slechte oogen. Hij droeg 'n sterke bril, en als hij die afzette, scharrelde ie werkelijk rond als 'n driekwart blinde. 't Was 'n wonderlijk-ingewikkelde, dwarse natuur, veinzend soms tot 't uiterste, en dan losbarstend inééns in brutale, in zich zelf opgewarmde beleedigings-gevoelens. Iedereen krenkte hem, hèm alleen, op 'n bizondere, minne manier. Maar z'n veinzende boosaardigheid deed 'm gauw zoete broodjes bakken als ie zag, dat ie met z'n in-zich-zelf opgehitste verontwaardigings-manie te ver ging. Dan, in zich zelf moordendcynisch, achterdochtig als 'n krankzinnige, ziek van overspannen ijdelheid en gekrenkte trotsjes - hij had altijd dokter willen worden en z'n vader maakte 'n dood gewoon handelskantoor-mannetje van hem, - sluwde en huichelde hij weer, zoolang ie meende 't noodig te hebben. Zoo bleef ook hìj eten van 't huishuurgeld, gapte dan hier, dan daar wat weg, waar Louise per ongeluk maar iets liet liggen, altijd kleinigheidjes, dat niemand 't bijna merkte, maar waarvan hij toch in warme

kroegjes en gezellige bierknijpjes, z'n genotjes had, stil, grenzeloos-zelfzuchtig, tobbend over z'n zieke moeder voor zoover hij zelf voelde er slachtoffer van te worden, maar toch met groot-tragisch gebaar iedereen voorhoudend, dat hij leed, bang, luguber leed onder haar pijngegil en smarten.

In één ding was Frans echter z'n broer Frits ver voor,... in verstand.

Hij had 'n wonderlijk goed leerbrein. Van ieder en alles nam hij in zich op, verwerkte 't in zich opgenomene tot 'n warklomp van denkbeelden en in gistende energie wou hij daaruit dan iets oorspronkelijks broeien. Iets intuïtief-door-schouwends en fijn-geestelijk-speurends had hij bepaald in zich, gedragen door een cynisch-humorisme soms. Abstrakte studie boeide hem hevig, en daarom kon 't hem ook geen lor schelen, of ie verdiende of niet, karakterloos en verachtelijk klapliep of niet, parisiteerde of niet. Als hij maar met z'n warklomp vreemde abstrakt-uitvinderige, filosofische gedachten bezig kon blijven, dan leefde hij gelukkig al onderhield hem een zuigeling; - als hij maar tegen geleerdheid op kon klauteren als 'n tor op een mesthoop, waggelend, afvallend, struikelend, soms door windgevlaag half weggeschoven, maar toch altijd weer terugkrabbelend, doorworstelend tegen dien berg òp, hopend, hopend ééns, van den top àf, een grooten en nieuwen horizon te ontdekken. Maar woeste, gesmoorde, diep-innerlijk z'n rust en aandacht wegvretende eerzucht kwam er ook bij. Hij wou iedereen, z'n hooghartige zus, z'n broers, z'n familie, z'n vrienden en kennissen door z'n studieuze werken laten zien, wat voor 'n grootheid hij wel was. Nu, met 't intreden van z'n aanstaanden zwager had hij niet veel te zeggen. Hij moest zich klein houden en veinzen.

Voogden en familie hadden in hun zorgelijk-den-kop-bij-elkaar-steken niets nieuws uitgebroeid voor het gezin Veldhuis. De huizen waren dadelijk verkocht, de huurinkomsten hielden op, de notaris kwam nog 'n negenhonderd gulden te kort. Er bleef niet eens meer schoolgeld voor de jongens over.

In aangedaanheid had Maurice den toestand overzien. Z'n gul hart weende. Hij wou wel, dat er 'n wonder gebeurde, om Louise te toonen wat ie wel voor haar over had. Hij ging tot haar, in vurigen drang. Ze moesten heel gauw gaan trouwen. Meubilair was er, er bleef alleen over 'n woning te huren.

Hij zou voorloopig 't heele gezin, zooals 't was, in huis nemen.

Heel zacht en zoo droef-ernstig hoorde hij Louise hem afweren en wat praten, om als gouvernante in betrekking te zullen gaan. Ze zou voor de meisjes en voor de kleine jongens bij de familie wat opscharrelen, hoewel ze die in heel haar leven nooit bezocht had.

Maar de dokter had Maurice gewaarschuwd en gezegd, dat Louise zich zeer moest ontzien, dat ze zeer zwak van borst en longen was, veel te teer. Hij had 't zoo zwaarmoedig gezegd, dat Maurice in doodelijken angst doorvroeg, maar de dokter stelde hem gerust. Zoo erg was 't niet. Handelend moest hij dus optreden en voorkomen, dat Louise iets deed, dat haar vreeslijk vernederde, te gaan rondbedelen, bij zure, gierige ooms en tantes, van wie ze altijd gewalgd had en haar nog onverschilliger waren dan de vreemdste buren. Hij vertelde haar toen, dat z'n zaken vrij goed gingen, dat ie best voor het heele gezin kòn werken, vooreerst, en dat z'n moeder goedvond, dat ie trouwde, al was ie pas twintig. Louise bleef 't vreeslijk vinden, dat zoo'n jong leven zich inééns vastbond aan 'n verwilderd gezin. Maar de koorts, waarmee hij wou, de angst in z'n oogen, als ze èven iets aarzelends tegen zei, maakte haar stil van ontroering. Geen dag ging er voorbij, of ze kreeg van uit z'n zaak nog briefjes van hem, waarin hij haar triomfantelijk en klaar als kristal de waarheid tegenlichtte, dat z'n voorstel nog de eenige oplossing bracht. Z'n heerlijke, doorgloeide opgewondenheid overrompelde haar fijn-doordachte bezwaren. Hij wou alle vulgariteit in liefdebeloften van zich àfwerpen, met 'n hevig gebaar, maar hij moest haar toch zeggen, zoo zuiver waar als de lucht en 't licht, dat z'n leven zònder haar, de dood was, de grauwe, lugubre, aankruipende leegte, de Dood.

Hij voelde zelfstandig, hij dacht, leefde, besloot zelfstandig. Ze zou toch geen woest kind in 'm zien; geen opgeschroefde lektuurliefde in z'n vereering, maar z'n levende, snikkende ziel zou ze nemen, zooals hij haar nam als zij er was, naast hém.

Nog meer schreef ie 'r, al meer en eindelijk had ze toegegeven. Ze zouden heel gauw trouwen en alles vooreerst in 't gezin bleef, zooals 't was.

Hij leefde nog in z'n eerste bedwelming van liefde, in die kleurgloeiende tooverij, die fijne mengeling van verbeeldings- en

werkelijkheidsgeluk. Het geheimzinnig-mooie van haar meisjeszijn, en haar vrouw-worden, overstelpten hem met sensaties.

Dat opgenomen worden in de witte kapel van haar kuischheid en dan haar telkens in alles te kunnen laten voelen, hoe hevig lief hij haar had, o, hij hunkerde naar die éénwording. Als ie alleen maar de fijne teerheid van haar profiel zich voorstelde, kwam er al dadelijk dat droom- en geluksleven van vroeger over hem. En dan de haar-golving, donker en lichtwiegelend, en dan de diepe, stille oogen, zoo droef en zoo zacht-van-licht; de groote Goethe-oogen, zooals ie ze dadelijk genoemd had, want precies zoo staarde Louise. En wat was ze goddelijk mooi gebouwd; die ranke opgroei van haar leest en overal die losse, fijne charme. Hij bezwoer zich zelf, dat ie alles zou doen, om haar een rustig en kalm leven te geven, en de jongens langzamerhand dwingen een betrekking te zoeken. De meisjes zou ie zoo spoedig mogelijk ergens voor opleiden, en de kleine kereltjes weer naar school sturen.

Dan zou er nog 'n innig vriend van hem, De Roevers, die 'n groote zaak dreef, bij hem komen inwonen om huurkosten te dekken. 't Was 'n mooie, flinke, blonde, frissche kerel, die veel bewondering voor Maurice's schrijverij voelde. Fleury had vreemde, grillige, wilde gedichten geschreven, die z'n vriend De Roevers heel mooi vond, en andere vrienden ook. Er was altijd gewarrel van vrienden om hem heen, die bewondering verkalden. Maar daar gaf ie niets om, wijl ie in hun bewondering voelde, dat ze 'm toch niet begrepen.

Hij wist van zichzelf, dat er iets heel oorspronkelijks in hem werkte en leefde. Z'n verzen wou hij rag-fijnste verklankingen doen zijn van muziektaal en tegelijk ook symbolische uitdrukking van aandoeningsleven. Hij wilde klànk-verzen, en niets van anderen lezen, want liever hakte hij zich een hand àf, dan onpersoonlijk dat hevige en teedre te uiten, dat er in hem zoo zuiver leefde.

Vooral Louise liet hem zoo nu en dan de opgeschroefde extase van al die vrienden zien. Zij deed hem voelen, hoe sterk ze 'm geestelijk uitputten en niets teruggaven. Hij begreep, dat ze waarheid sprak en daarom juist verlangde hij zoo innig naar haar oordeel over z'n werkproeven. Er was geen schepsel in de schrijvers-wereld, dien hij kende, van

wien hij 'n steuntje verwachten kon. Hij leefde op zichzelf, en áls ie wat deed, moest 't geheel door eigen innerlijke kracht waarde hebben en leven. Maar Louise sprak heel weinig over z'n arbeid. Dat griefde hem wel eens. Soms zei ze iets en in iedere trilling van haar stem verwachtte ie dan z'n lot. Ze zei hem ronduit, dat ie onmogelijke, grillige dingen wou, dat woordmuziek en taalmuziek geen klankverwantschap hadden, en dat de klanksuggestie van 't woord heel anders op de verbeelding en 't gevoel inwerkte, dan die van den toon. Hij rilde bij die kritiek. 't Was alles weer gezegd met zwakke, innige stem, nu en dan doorschokt van kleine kuchjes, maar zoo ràak, zoo raak. Want in zichzelf had ie al heel dikwijls dezelfde opmerking gemaakt. Ze had met haar stem z'n trillendste wanhoopsgedachte aangestooten en kalm-lief met hem afgerekend. Maar ze had, zonder de kleinste meelijvleierij, ook er toch bijgezegd, dat ze zijn bedoelen heel mooi vond, dat ie iets wòu, dat haar trof als uiting. Die paar woordjes hadden hem weer heel goed gedaan, want hij voelde diep, dat er iets in 'm leefde, dat snakte naar een machtige levensaanraking, en dat had Louise hem ook gezegd.

 

Ze waren getrouwd, hadden 'n mooi bovenhuis gehuurd en 't heele gezin woonde bij Fleury in. Louise, schoon maar twee jaar ouder dan hij, voelde tóen toch al, hoe de levenskracht zich pas in Maurice pulseerde. Zij, met haar zwakke fijnheid en zachtzinnige stilte-natuur, leek in den ernst en de zwaarmoedigheid van haar geest, veel ouder dan hij. Ze kon 'm bekijken, heel dikwijls, alsof ie 'n zoon van haar was. En toch had ze hem juist innig lief in zijn jeugdheerlijke oprechtheid en woestfantastische onstuimigheid. Ze voelde zichzelf losgroeien van haar somberte in zijn zonnige uitstortingen. Ze voelde ook de diepe vibratie van z'n ontembare natuur, dat hooge, wilde, gelukschuimende, en, eenmaal in de branding van zijn passie gekolkt, ging ze mee, trok haar de geweldigheid van zijn vitale macht aan, vooral ook als hij zich slag op slag deed kennen als een heel diep levenspeiler.

Ze vond hem naïef als 'n bleu kind soms, en plots kon ie sarkastisch ironiseeren, spotten en met ontzaglijke zuiverte menschkundig oordeelen, zóó, dat ze 'r van ontstelde. Dikwijls lei hij haar in tien woorden de binnenste natuur van haar

oudste kennissen bloot. Dan zat er een demonische superioriteit in hem, die 'r deed rillen van ontzag. Want tien minuten vóór zoo'n moment was ie te naderen geweest door 'n ieder, zou 'm elke schaapskop 'n rad voor d' oogen hebben kunnen draaien. Ze voelde in haar bezinnende liefde, dat ze 'm stellig nog op allerlei manieren naast haar zou zien uitgroeien. Zij had groote weelde gekend tot voor twee jaar nog. Zij had gezien, gereisd, genoten en in haar was niet veel heimweeverlangen meer naar 't verre en onbekende. Ook hun vroegere rijkdom had haar zooveel al gegeven. Door den speculatie-slag van haar vader had zij zich 'n paar jaar reeds alle gemakken moeten ontzeggen. Eerst onthutst, was ze er aan gaan wennen en gaf ze er zelfs niet meer om. Als ze maar veel lezen en muziek hooren kon. Toen was haar moeder zwaar ziek geworden en dat geval had 'r erg beetgepakt. Ze leefde niet meer. Zorg en ellende om 'r heen verdoofde alles in 'r. Toch had ze 'n diep-vurige natuur, maar naar binnen brandend. Voor Maurice had ze dadelijk sympathie gevoeld. Z'n gezicht vond ze prachtig. Hij was wel klein van gestalte, maar slank, tenger en mooi gebouwd. Maar vooral z'n gezicht was vrouwelijk fijn en zeer bizon der van expressie. Ze voelde in dien vrouwelijk-mooien kop kracht van een gigant, als ze door de eerste begoocheling van vrouw-fijnheid heen was. De subtiele lijnen van neus en wang-ovaal, z'n lang, donkerbruin haar, de schitterblankte van z'n vel vond ze mooi, maar vooral den hoofdbouw en de oogen. - Die konden zoo diep lichten en vól vloeien van verrukkingsglanzen, dat ze'r om lachte van geluk. Zoo iets levendigs en vurigs had ze nooit in lichte, groen-blauwe oogen gezien. Soms keek hij schuchter en aarzelend, zooals 'n kind kijkt in 'n groote kerk. En plots weer kon hij doorboren met sterken, strakken blik, als van 'n volgroeiden man, hevig van ernst, in innig kontrast met z'n teederheid en wijkende schuwheid, van even er vóór. In 't vrouwelijk-mooie van z'n heele wezen zat niets weeks, niets lievigs, want dat had haar juist dadelijk met overstelpende zekerheid getroffen.

Na 'n avond met Maurice gesproken te hebben, wist ze hem een reus en een kind, een vechter en een beschermer, een woesteling en een peinzer, die misschien heel sterk en heel zwak kon doen.

Maar ze zei niets, want ze beefde van ontroering voor iedere uiting van z'n leven.

Zoo wist ze nu, dat hun bekrompen levenswijze hem hinderen moest. Hij wou haar met 'n heerlijke omgeving ombouwen. Ze zag z'n smart, dat ie geen geld had. En ze verbood hem te doen, wat z'n dwaas hoofd wilde en begeerde voor haar.

Maar Maurice kon 't niet zetten, dat ze tusschen 't zelfde meubilair weer leefde, waarin haar moeder, haar vader geleefd hadden. Er morde iets in 'm: zoolang die rommel om je heen staat, is ze nog niet heelemaal van jou!

En z'n verrukkingsroes was nog in volle kracht aan 't woelen in hem. Hij zou de gekste dingen hebben willen doen, om haar weelde en overvloed te geven. Wat was er voor zoo'n vrouwtje mooi genoeg? Als ie maar die stille, goudlichtende, bruine oogen instaarde, en hij zag dat zware peinzen erin wolken, dan voelde hij zich al schuldig, dat ie 'r getrouwd had met zulke burgerlijke, bekrompen middeltjes. Hij wou met 'r reizen, trekken, de wereld rond. Hij wist, hoe ze genoot in 't opmerken van alles. En hij wist ook, dat ze afleiding moest hebben, dat ze niet meer zou denken aan 'r zwakke borst. O! die zwakke stem met z'n wonderinnigen, zachten klank, zóó zacht soms, dat ie 'r van huilen kon, wat gaf ze 'm 'n droefnis.

Niets kon ie 'r geven voor genotsafleidiug, nadat z'n zaken gedaan waren. Maar z'n passie stormde. 't Schittervonkte vóór hem van allerlei gelukjes, die kònden uitgedacht.

Soms durfde Louise niet meer tegen hem ingaan. Ze kende de woest-stuwende kracht van zijn natuur, die in blinde energie doorging om te bereiken, wat ze bereiken wou. O! ze wist wel, dat er diep in hem voor alle leed een groot meelij trilde, een meelij, hem dikwijls zóó geweldig aangrijpend, dat ie er àlles naast vergat. - Als ie haar zag glimlachen, wel nog wat droefjes, zooals pas herstellenden lachen om eigen loop-gesukkel, en 'r Goethe-oogen keken niet zoo stil-fier, toch goudachtig, dan kon ie de gekste dingen doen van jubel in hem. - Hij wou iedereen van dienst zijn, zich voor iedereen geestelijk uitputten, hij wou schulden maken voor anderen, om nood te lenigen; hij wou zelfs voor anderen, die hij liefhad, met lui omgaan, voor wie hij niets voelde, als ze maar hielpen, hielpen.

En hij deed goed. Hij gaf zich zoo heelemaal aan ieder, die hem 'r om vroeg, dat ie zelf met doodelijke moeheid overbleef, terwijl hij op anderen z'n innigste en diepste vitaliteit overbracht. Hij zette iedereen aan 't werk, leerde ze voelen voor dit, voor dat.... ze plunderden hem geestelijk. En de een al erger dan de ander. De fijnste vezel van hun natuur meende hij te kennen. Van hem alleen verlangden ze raad, hij moest steun geven, diep begrijpen, hij alleen moest allerlei geheimenissen aanhooren van verbroken en weer opstormende liefdelevens. Ze kwamen 'm biechten, op intieme wandelingen, van al hun passies en begeerten, alsof ie geen jonge man was, zelf vol gebreken en driften nog, al gaf ie ook uitingen van rijpheid en geluksrust. Hij leefde alleen voor hen. - Hij gunde zich zelf geen vrede meer, als hij ze treurend of ellendig zag.

De groote emotie van Louise's liefde voor hem, haar bij-zijn gaf hem zelf één overstortende geluksextase. - In zijn ontembare mensenliefde voelde ie zichzelf levens-toovenaar, die maar te spreken had van eigen verrukking, om anderen gelukkig te zien worden.

't Was geen waan in hem, geen suggestie of valsche ideaaldwang. 't Was de dadelijke belichaming van zijn uitgloeiend, opbruisend leven, de eerste brandingen van z'n scheppende werknatuur, die hij nòg niet verstond, en die hem nù zich liet werpen op de vrouw-vereering, en de groote bedwelming van het leven rondom in bloei.

Iedereen kwam onder z'n invloed, onder de woeste bekoring van zijn vuurstralenden, fantastischen geest, een geest, die voor hén overal in doordrong, voor hen overal zich wondde en pijnde en toefde op de gevaarlijkste plekken van beschouwing en ontleding, als zij maar de resultaten kregen. Vooral de demonische ontledingskracht van zijn natuur had een zwijmelenden invloed. Bij hem was alles uitstorting. Al wat ie zei, wàs dadelijke aandoening, hevige ontroering. Hij verkwistte, bij een of bij twintig vrienden, dat was hem precies 't zelfde, op één avond 't diepste van zijn gedachtenleven, peinzingen, waarover hij zelf jaren gedaan had. Hij gaf zich aan ieder, zonder beperking en vol fijnste gevoelens. - Vriendinnen en vrienden vergoodden hem, al hield ie van al zijn zinrijkste uitingen nooit wat vast in aanteekeningen of

studies. Er waren veel ouderen bij dan hij, die nauwelijks begon, pas de eerste lente-geuren van 't leven opsnoof. - En soms genoot ie van hun meeleving, voelde ie iets tinteltrots', rukte z'n levensenergie hem naar al hooger plan. - Maar van stonde af, gaf ie zich met al z'n gebreken, z'n gauw opgewekte heerschzucht, z'n prikkelbaarheid, z'n tyrannieke overdwinging van wat hij waar en schoon vond, z'n geweldige overredingskracht, z'n vlijm-scherpe analyse, z'n spot en z'n soms groote genotzucht en durende wraakgierigheid, als hij werkelijk diep gekrenkt was. Hij offerde zich geestelijk en psychisch, zij moesten zich ook op hun manier kunnen geven. Iedere aarzeling in gulheid verafschuwde hij, voelde ie aan als 'n verraad, of vervalsching van dat groote overgaaf-gevoel.

Het hinderde hem, dat hij arm was en zooveel zorgen had, dat hij nog zoo moeilijk leefde, en niet zooveel tijd voor zijn werk kon nemen, als ie wou. Adriaan de Koevers, de inwonende vriend, had, in overleg met de anderen, hem voorgesteld zoo min mogelijk meer naar de zaak te gaan, een hulpbediende te plaatsen, zoodat ie zich vrijer aan z'n kunst en z'n studie kon wijden. - Hij mocht z'n prachtigen aanleg niet versnipperen, niet vermorsen, hij mòest schrijven. Op heel z'n kinderlijk, onbezonnen geloof, sloeg dit in bij Maurice. Hij zou niets, niets liever doen. Hij juichte, verlost te worden van dien vreeslijken, uitputtenden en geestmoordenden, pietluttigen arbeid. Wel voelde ie èven heel nuchter de spanning in den extase-toon van z'n vriend Adriaan, maar 't werd door hem en anderen zoo gul-vol en geestdriftig herhaald, dat zìj ‘voor hem zouden werken’, zwoegen, ploeteren, als 't moest, dat ie weigeren 'n beleediging vond. Zoo sloeg z'n bedwelmingsinvloed op hem zèlf terug, onderscheidde hij niet meer, wat voor geestdriftige, maar ziekelijke prikkels bij z'n vrienden werkten, om hèm staande te houden.

Hij duizelde en hij geloofde innig, dat ie 't kon en mocht eischen. Telkens herhaalde hij de woorden van De Roevers: jij hebt ons geestelijk en moreel zooveel gegeven, dat we nooit met de grootste, stoffelijke voordeden niet, je iets kunnen aflossen. Wij werken voor jou en jij voor ons.

Hij werd geruster, vertrouwder met die idee van heerlijken gemeenschapszin en hij voelde zich vorst in z'n koninkrijkje.

Eén was er, die hij niet meer frank in de oogen durfde kijken... Louise, zijn eigen vrouw. Zij had wel verwacht, dat 't jonge leven zoo vurig en brandend in 'm zou uitbruisen. Ze had 't gevoeld aan z'n kussen, z'n omhelzingen, z'n teederheid en innigheid voor haar. Maar met angst toch ook bekeek ze, hoe die menschenkring aan 'm vastgroeide. Iederen avond zat zijn studeerkamer vol vrienden en intimi en altijd werd er gesproken, luidruchtig, fel of zacht en voornaam, over kunst, literatuur en wijsbegeerte. Haar Maurice midden in, z'n fiere heerscherskop, begloeid onder het kroonlicht, met z'n soms alles overweldigende rèdeneerkracht, z'n zware, gekompliceerde zinnen, die bliksem uitflitsten en gloed oplaaiden rondom. Hoe dikwijls luisterde ze niet zelf vol verbazing naar z'n vlijm-ironie, z'n demonische pracht van beeldende uitstortingen? Als hij aan den gang was, stilden de rumoer-stemmen in de kamer, luisterde ieder, begoocheld en gebluft als zij-zelf. Ze vergat z'n jeugd-jaren, z'n pas uitgestormde levenskracht. En hij sloeg in, als 'n springkogel tusschen de menschen dàar.

's Avonds, alleen met haar, was ie moe van opgewondenheid. Ze durfde dan niet 't schittergloeien van z'n oogen uitdooven met nuchtere opmerkingen. Maar in haar zwijgen voelde hij wat kregelen. Onrustig joeg er iets in 'm van binnen. Hij voelde zich ellendig, nu ze niets zei. Waarom liet ze hem toch altijd zoo uitrazen? Waarom beteugelde zij de woeste orgiën van z'n fantastische gelukken niet, nu hij, na hàar zwijgen, de werkelijkheid zoo grauw en troebel ging zien als een hinderlijke vulgariteit.

Onder dien schrei-drang en 't bevend gesmeek van z'n stem liet Louise dan soms wat los en zei hem schuchter, dat haar dit leven zóó, wat beangstigde.

Ze zag, dat hij alles droeg van die menschen, vooral hun tobberijen en smartjes en kleinheden. Of hij niet voelde, dat zoo iets van zelf leidde tot een wegsleuring van hem uit háár aandacht en haar intieme omgeving. Ze zag z'n overgave, z'n warmte, z'n medelijden, z'n liefde, z'n uitstortingen aan al die menschen. Hij was de hooge poort, waaronder een ieder klein werd, die er onder doorging. Hij overwelfde iedereen met z'n levende gloeiziel, z'n geweldig woord, dat daverde of zong, dartelde of smeedde. Maar zij schuurden toch ook langs z'n muren.

Niet alleen zij voelde 't geschroei van z'n passievuur-uitstralende machtoogen. Altijd leefde een fluïdum om 'm heen, dat de menschen deed vastgroeien aan hun plaats in zijn aandachtskring.

Ze zei hem, nuchter en streng, dat ie zich te veel aan 'n ander gaf, en dat dit geven in 't eerst groote goedheid was, maar van zelf heerschzucht en ijdelheid werd; dat ie zich vernielen ging zóó, en dat hij eens heel wrang zou kijken naar al die vriendengestalten, die nù zoo lief en aanhankelijk deden. Als ie maar bleef zeggen precies waar 't op stond, dan zouden ze ook ééns van hèm zelfs te veel krijgen. Ze liet hem zien, hoe klein ze nu al soms z'n gebreken bekeken, alsof ie niet ook 'n gewoon mensch was; hoe verdachtmakend ze z'n innigste daden soms verklaarden in gekonkel onderling. Dat hoorde ze als 'n terugslag uit Frans' geklap. - Ze zou 't ze best stuk voor stuk onder den neus durven duwen als hij 't maar goed zou vinden. O! hij moest tot haar alleen weer terugkeeren en zich losmaken van die vreemde kliek, die hem, ieder voor zich, opeischte en toch met felle berekeningszucht z'n daden volgde op den voet.

Ze zei weer alles heel zacht, maar nu toch met 'n stem lichtelijk doorschreid van smart en ontroering en telkens droog kuchend tusschen de zinnetjes in.

Hij stikte van smart en schaamte dat ie nú al Louise zooveel verdriet gaf. Maar hij vroeg haar, of ze dan niet inzag, dat juist z'n liefde voor haar hem zoo wild-ontroerd deed zijn.

Zeker, dat had ze gezien, zei Louise, maar ook, dat z'n scheppende verbeelding, buiten die aandoeningen, toch nog telkens hevige of dramatische aanraking met 't leven eischte. Dat noemde zij z'n demonische kunstenaars-natuur, die van de liefdes-aandoening dadelijk een wèrk, een scheppingsbron maakt. Ze voelde wel in alles hoe hevig hij haar liefhad, maar toch ook, dat dit geluk Maurice werk-koncepties bracht, die hem telkens weer uit haar kring deden losbreken. Ze voelde al z'n fijne teederheid, z'n verrukking in hun samenzijn, in hun gesprekken, maar hij was toch niet heelemaal van haar. - Ze had dàt altijd wel bang in hun liefde voorvoeld en ook, dat z'n gemoedsdrang zich 't eerst op de vrouw zou vastleven. Maar later zou 't losrukken beginnen, tusschen

z'n liefde en z'n kunst, z'n werk. - Louise zei hem, dat ze zijn natuur en z'n innerlijk willen vooreerst beter begreep dan hij zelf. Hij zou anders nooit zoo enorme brokken van z'n beeldend kunnen, z'n denken en voelen maar verkwisten en rondstrooien in dien vriendenkring. -

Alles, wat ze zei, voelde Maurice als felle waarheid. Hoe lang had ie al niet de gaten in z'n zaak willen dekken, en z'n onrust over 't verloop begraven, juist voor Louise. Had ie niet z'n vrienden, die hem zalig gesproken hadden, dezen keer... om rijkdom van geest? De Roevers, Johan van Reums, Bernoit, allen verbóden 'm letterlijk te werken in z'n zaak. Hij peinsde over Louise's woord, en als ie dan weer, na twee, drie avonden van tempering en in-zich-zelf gekeerdheid, vurig was losgebarsten en hij hoorde weer hun jubel en voelde weer hun liefde op zich aanstormen, dan geloofde ie toch, dat Louise wat te somber dien groei van jong leven om zich heen bekeek. Had zij zelf dan geen genot in dien kring? Had ze hem niet nog 'n paar dagen geleden, even alleen ontmoetend in de gang, de oogen dichtgezoend van verrukking om al wat ie zei dien avond? Had Louise niet voluit erkend, dat ze 'm heerlijk, heerlijk vond, als ie zoo lier en toch zoo rustig-geestdriftig sprak en ontleedde 't menschelijk-groote en kleine in den mensch.

Och, die geldzaken zouden wel losloopen, want z'n vrienden De Roevers en Van Reums meenden 't heel innig. Hun brieven waren van een liefde, zooals ie ze nooit nog gelezen had.

Over hun bewondering zweeg ie, want die was mal, ongehoord en wekte zoo dikwijls z'n woede. Louise hield zelf veel van Van Reums, dien prachtkerel, altijd vol attenties voor 't mooie schoonzustertje Diewertje, blond, fijn meisje van achttien, blank als 'n meeuwtje. Maar toch, met den dag voelde Maurice dat zijn toestand onhoudbaarder werd. Hij kwam al dieper in z'n zaken- en huishoud-schulden. - Doordat z'n woning altijd stampvol vrienden was, die bij hem aten, dronken, rookten, verteerde hij veel meer dan hij ontving. Louise zei 't 'm schuchter met angstige schaamte, wijl ze 't zelf zoo klein en vulgair vond, zoo ontnuchterend, maar 't mòest.

Maurice wist zelf geen raad meer. De beloften van de vrienden, die toch al in veel bijsprongen, durfde hij niet ophalen. Daar verzette zich zijn trots tegen. Z'n zaken waren

zoo verwaarloosd en achteruit gegaan, dat 'n schandelijk failliet komen mòest. Niet alleen z'n eigen geld, maar ook 'n deel van z'n moeders inkomentje had ie ingeslonken. Telkens was ze'm met kleine bedragjes komen bijstaan. Dat liep òp, heel hoog voor haar, en nu bezat ze nog maar heel weinig meer. Wou ze niet zelf zwaar gebrek lijden, dan moest ze ergens bij oude kennissen een onderkomen gaan zoeken, waar ze 'n klein weekgeldje kon verteren. - Z'n broer Arnold, die ook zooveel geërfd had als hij, zat er rustiger bij. Die had zich in een flink zaakje ingekocht, zonder dat hij echter over 'n sou meer beschikken kon. Ook die liet hem zien, dat er nog veel te kort was aan bedrijfskapitaaltje en dat hij hem met niets kon bijspringen.

Hij voelde zich gek worden van angst, zorgen en schaamte voor Louise. 't Heele gezin had hij nog in huis. Hoe kwam hij daar ooit af! Voor huishoudgeld en tot dekking van de allereerste schulden moest ie telkens bij De Roevers aankloppen, die buiten z'n kostgeld al trager en trager gaf.

Op de bedwelming voelde ie al de reactie aankillen. Maurice werd nuchter, prikkelbaar, licht geraakt en gejaagd. De scherpe ontleedkant van zijn geest kwam demonischer weer aan 't werk. -

Hij ging nuchterder zien in z'n eigen huis en koeler ontleedde hij de drijfveeren van het blijven zijner intieme vrienden. Nu zag ie ineens klaar, dat gloeiende zinnelijkheid hen naar de meisjes dreef. Een had de lieve, onnoozele, blonde Diewertje onder z'n invloed, de oudere De Roevers spartelde rond met de perverse, al jong kokette, vrouwelijk-geraffineerde Emilie, vol branderige idealen over romantische avonturen, die juist hàar te beurt zouden vallen. - Meer dan ooit stonden hem de schijnontwikkeling en leege ratel-welsprekendheid van De Roevers tegen. Hij begreep de manier, waarop ze misbruik hadden gemaakt van al z'n vrije-liefde-theorieën en opgewonden levens-verheerlijking. Fel, genadeloos zei hij hun dadelijk, waar 't op stond. Dat ze van z'n hooge verlangens vuile, besmoezelde karikaturen hadden gemaakt. O, hij zag wel de zware, schroeiende wellustigheid van Van Reums en 't innerlijk der dol-gemaakte meisjes.

Op die uren beukte, vernielde Maurice alles wat hij in de grootste innigheid eerst met hen had opgebouwd. Bitter

beschamperde, hoonde, vervloekte hij alles, wat er tusschen hen geweest was, en klankzwaarder dreunden de woorden van waarschuwing in hem na, zoo zwaarmoedig-stil en zoo dikwijls door Louise herhaald. -

Ze lieten zich traag en wat ontsteld de tuchtigingen welgevallen, wijl ze wisten, dat Louise nog invloed op de meisjes had en maatschappelijk over ze heerschen kon als ze wou, honderdmaal meer dan haar suffe voogd. - Soms trof 't Maurice weer, hoe vooral De Roevers met groote offervaardigheid kon bijspringen. Dan bekoelde z'n wrevel wat, maar de onderstroomde vernieling van z'n zorgleven ging door. Zelfs tegen Louise, voor wie hij één groot gevoel van teederheid bleef behouden, kon hij soms prikkelend uitvallen, hard en korzelig, met woorden, doorsleept van moeheid en doornijdigd van gejaagdheid. Dadelijk daarna had ie 'r de felste smart van, vooral, wanneer ie ineens de groote, stille schrikoogen van Louise inkeek, als hij zoo iets gezegd had. - Louise antwoordde dan weinig, soms heel raak, zonder kijfachtigheid, maar dagen erna bleef haar stemming gedrukt, zwaarmoedig, weerde ze z'n innigheid hooghartig af.

Dan koelde Maurice z'n wrevel weer op z'n vroegere vergoders. De hekeling van al hun gebreken werd hem een demonisch genot, 'n wraak op hun verbijsterende ophemelingen en leege opwinding. - Hadden ze 'm niet stapelgek kunnen maken? Wat wàs hij al niet in hun oogen geweest! Ze hadden hem in zelfbedwelming kunnen vernielen als ie Louise niet naast zich wist en ten slotte z'n eigen demonische kritiek op zich en op anderen. - Hoe had ie zich laten meesleepen door hunne vurige illusies van werken zonder zorg, heelemaal voor z'n kunst. Moest ie herhalen, wat voor verschrikkelijke afgodsnamen, allemaal, allemaal, zonder eenige uitzondering, ze 'm duizendmaal onder alle omstandigheden gegeven hadden? Nee, hij zou 't niet doen. Want de sterkste kwam dan te duizelen, te draaikolken van verblindende warring. Toen voor gòed, werkelijk voor hèm gewerkt moest worden, en 't noodig was in 't fond van hun karakter te diepen, toen stekelde de schetterpraat, walmde niets anders òp dan laster, jaloerschheid, afgunst en wantrouwen.

In z'n eigen huis stiekemde smuigerig gekonkel over z'n failliet, z'n beheer, en z'n mooi-weer-spelen van 'n andermans

duiten. Maar hij had zich zóó diep in de zuiverheid van hun pralerige illusies ingeleefd, dat hij - nu ze door z'n eigen ontleding, bleek en als schimmen rond hem dwaalden, al 't gedroomde geluk ontworteld en ontbonden, - tóch nog niet gelooven kon, dat 't wàar was. Hij kon maar niet dóórbegrijpen, dat al zóólang om hem heen gewaveld en verdacht gemaakt werd en evenmin had ie gezien, dat achter iedere schijn-uiting van innigheid dadelijk opgroeide een nog fellere uiting van kritiek op al z'n doen, op z'n uitgaan, z'n verteren, z'n leven.

Nu zag ie 't duidelijk en onbewogen, vernield toch van binnen van woeste, òpsnikkende smart. Z'n geldvragen werd in de ontnuchterde sfeer van gespannen vijandschap, nù grove hebzucht, vunzig eigenbelang, en z'n sterke levensvreugd, smakelooze genotzucht. Z'n meerderheid in alles vergroeide nù tot gemeene heerschzucht, offerend ieder en alles aan zichzelf, en z'n innigste overgave was ongetemde drang tot reklame en op den voorgrond dringen, alleen van eigen persoon. Dingen, waartoe ze 'm vroeger met idealistische lichtzinnigheid hadden aangespoord, werden nù onkiesche begeerten. Ze vonden, dat ie schandelijk veel verteerde, onnoodig geld uitgaf, dat z'n air van zorgeloosheid ongehoord werd, onbeschaamd. -

Duidelijk hoorde Maurice 't mokkend gegrom van vijandschap. Z'n zwagers, Frans en Frits, die niets uitvoerden, stonden aan den kant van z'n vrienden. Ieder bekeek 'm met 'n zekere triomfantelijke hatelijkheid. Er werd gevoeld, dat men dat opgeblazen heerschertje klein zou krijgen, nu hij opgejaagd stond tusschen zorgen en angsten. Zelfs de meisjes, altijd vol eerbied voor hem, nu begoocheld in zinneroes, negeerden Maurice in d'r handelingen, waar ze 'm vroeger juist bij iederen stap raad vroegen. - Er zat in hun aller doen een stijgender hooghartigheid, een snerpender toon, een grimmiger grijnzen. Ieder wou zelf 'n richtvaantje opsteken. - Vijandigheid omsloop 'm, waar ie zich bewoog in huis. Hij zag dreigvingers, woeste oogen, verwrongen monden. Hij hoorde gemok en gespot. En onder elkaar vooral kronkelden zich vast een opgeschroefde gehechtheid en vriendschapsvertoon, die hem verbaasden. - Men spotte nu met Maurice's begane misslagen, z'n verkeerdheden en z'n uitbarstende natuur. -

Als 'n uil-in-nood op den dag in 't volle striemlicht gezet, omschaterd door dansende, kleine vogeltjes, zoo vermaakte zich de heele vriendentroep met z'n verkarikatuurd Ik, sprongen ze om 'm heen, beukten, gierden, gilden en stuiptrokken ze hoon-lachend van wraakgierigheid.

Maurice was ook in dien af hankelijken toestand doorgegaan met z'n genadelooze kritiek en vlijmender dan ooit vlamde hij z'n demonische sarkasmen uit, sloeg ie terug in woesten strijdlust. - Z'n beeldend zeggen gloeide sterker áán, z'n vernielende wrevelwoorden knalden in 't bendetje los als kogelschoten en soms barstten er zulke scènes uit, dat de meisjes sidderden en Louise weenend naar d'r kamer liep.

Vooral z'n zwager Frans leerde ie toen juist als een schijnheiligen huichelaar kennen, die stookte tusschen hem en de vrienden, hem en de meisjes, zelfs tusschen hem en z'n vrouw. Maar dezen man hield hij z'n schunnigen maniakaard voor, de fijnste vezeling van z'n rampzalige parasietennatuur blootleggend.

Eens was, - en o! toen hij 't later hoorde, deed 't 'm weenen van geluk, - Louise tegen de heele kliek uitgebarsten. Ze schrokken van haar felle verontwaardiging, de kracht van haar zwakke stem en de sidderende ontroering daarin. Ze spuwde haar verachting uit over het gekonkel en verdachtgemaak van Maurice. Z'n grootste vleiers waren nu z'n gevaarlijkste vijanden. Neen, had ze gezegd, ik zie wel al de gebreken van Maurice, maar in z'n grootheid, in z'n innigheid staat ie ontzettend ver boven al jelui laag gepruts en karakterloos gewavel. Ze wist wel, dat ze zouden zeggen: natuurlijk haar màn, dien zou ze niet achteruitduwen. Maar dan hadden ze 't glad mis. Want zij juist voelde, dat de heele toestand van nu gekomen was door al z'n gebreken, door z'n heerschzucht en z'n kinderlijkheid, z'n vernuft en z'n ontzettende niets-ontziende scherpte.

Louise had wel gezien, eerder dan zij, dat z'n levenskracht alles zou overschuimen en dat ie gevreesd mòest worden. Want niet één onder hen, die niet stikte van nijd, en niet één van hen, die hij niet z'n leelijkste natuur had blootgelegd. 't Moest 'n genot zijn eens te slaan, als je van boven tot onder zelf nog met blauwe pijnplekken liep. En dat zich nu niet één onder deze zinlijke aanbidders schaamde,

hun eigen afgod zoo neer te halen, vond ze juist 't laagst in al hun doen.

Na dien hevigen aanval van Louise, zóó, dat ze door opwinding en ontroering bloed opgegeven en een hoest van jaren terug weer losgewerkt had, waren de vrienden stom gebleven, maar des te hardnekkiger stond hun vertrek vast. - Maurice's eerste verzen waren juist verschenen en de kritiek bespotte hem fel, vernederend en vernietigend. - Z'n vroegere bewonderaars voelden hun haat groeien in deze afbreking, negatie of spot-vernieling. Juist de dingen, die zij boven alles hadden verheven, werden bemorst en ze grinnikten als apen in een lachspiegel. Die afstraffing zou 'm klein maken en als ie zich nu in z'n vers-aanstellerijen niet begon te schamen, dan was van alles 't end weg. - Wat 'n stumper, 'n hulpeloos braniebaasje leek nu de groote Maurice. Z'n zaken had ie vernietigd, laten verloopen en nu wist ie niets aan te vangen. In z'n geldschraperige natuur had hij hen bijeengehouden. Goèd waren ze, als ze 'm gaven. Kwam er niets, dan trapte ie ze de deur uit. Nou ja, 't was wel waar, dat ie met de armsten onder hen even innig had omgegaan als met de rijksten, maar ook alweer alleen uit reklame en heerschzucht. Hij had 'n hoop mooie woorden, waarmee hij iedereen lijmde, maar 'n ventvan-niks was 't, van 'n schunnige moraal en van groot gevaar voor ieder zwakkeling, dien hij overrompelde met woordgeschetter en kunstgreepjes.

Zoo hoorde ie 't weer om zich heen versmonzelen, gluiperig en toch niet recht op den man af. - Met Adriaan de Roevers had ie jàren van intieme vriendschap doorgemaakt. Hem en allen had hij gevormd, opgevoed, lesgegeven, met z'n zielsbloed besprenkeld. Avonden op avonden had hij zich in z'n diepste innigheid voor hen uitgestort. Al wat ze voelden, voelden ze door hèm. Hij had in ze gewekt 'n machtig levenssentiment. Hun kritiek en hun wijsheid kwamen uit hem. Hij had ze niet alleen beïnvloed, maar gekneed, gevormd, 'n nieuw leven ingeblazen. Alles was hij voor hen geweest, alles voor hun ziel en hun geest. Hij droeg hun smarten en jubelingen. En nu lag hij onder hun voeten vertrapt tot gruzel. Hoe nietig moest dan toch de opwekking van leven in hun vooze natuur geweest zijn. - Wat 'n schijn en valschheid.

Maurice, z'n gelaat tegen hén gekeerd, nog vol onvernielden trots en doorstramd van hooghartige trekken, schreide bij Louise als 'n kind. Hij vervloekte hun personen. Hij overdreef hun gebreken en op zijn beurt overzag ie 't mooie in hun innigste buien en 't gemeende soms in hun overgave niet meer. - Alles bracht hij terug op hun bloed-heete zinnelijkheid, hun walglijke vrijages met de meisjes.

Z'n eigen sensueele natuur overzag hij in al z'n brandende werkingen. Alleen merkte ie óp, wat voor goddeloos karikatuur zij allen van zijn vrije-liefde-moraal gewrongen hadden. - Louise deed 'm, nu de bom uitgebarsten was, geen verwijten meer. Hij zag zelf in, dat hij veel te veel gesnaterd had, dat ie eigenlijk nog een broekje was, dat pas begon te leven. Wou ie nu al regeeren, toornen, verdoemen? 't Martelde 'm, dat Louise droever keek dan ooit. De goudbruine gloed in haar oogen vochtigde dieper, geheimzinniger, alsof ze binnen in, doodstil, allerlei bange vragen bepeinsde. Hij schrok soms van haar bleeke, fijne, tengere gezicht en haar droge hoest kermde door z'n eigen keel als 'n verwoestende ziekte. - In haar fierheid deed ze geen enkele klacht. Maar haar zwaarmoedig spreken liet voelen, hoè ze gruwde van de ontbering, die ze tegemoet gingen. - En als ze even uit haar sombere stemming opleefde, dan streelde ze Maurice over z'n lange haren en dempte nog haar zwakke, ontroerde stem de zelf-verwijten, die hij zich deed.

III.

Tenslotte wist Maurice niets meer aan te vangen.

Wat hem 't meest martelde, was 't gevoel, dat heel z'n ideale liefde van Louise voor hèm, leek vermoord. Als z'n driftbuien uitbarstten, spaarde hij niemand, ook haar niet. Dan later vernielde hij zich in zelfsmart. O! hij wist wel heel goed, dat ie 'n gewoon mensch was, 'n menschje vol kleine passies, begeertetjes en hebzuchtjes. - Maar toch ook, dat er boven alles uit, iets in 'm hunkerde naar 't groote levensgeluk, naar 'n levensplan, waar niets meer te besmoezelen viel. - Maurice voelde dat goudzonnige gevlam van z'n jeugdidealisme nog niet gestorven in hem. Ondanks al z'n ontledend gedemoniseer bleef ie ontembaar idealist. Dat zag ie

zelf niet in. Hij kon maar niet gelooven, dat Louise hem heel anders was gaan zien dan vroeger, toen ie aanstormde in z'n vurigste onbezonnenheid en dat hij ook hàar anders bekeek, nu hij veel van haar gebreken, haar apathie en konventioneele fierheidszin van heel nabij had leeren kennen. - Hij voelde wel, dat zij 't zou afleggen in zorgleven, dat ze te teer, te hooghartig leefde voor kleine kwesties en burgerlijk gezwèndel. Maar wat was dan dat groote, bevende verlangen, dat altijd als 'n vuurvlam in hem brandde en z'n ziel rondtongde zonder ooit te verzwakken in gloeiing? - Geloof was in haar noch in hem. Beide protestant, hadden ze nooit iets aan godsdienstleven gedaan. Als vrijgeesten waren ze opgevoed en nergens in hun ellende vonden ze steun in een warm geloofsgeluk. Had ie haar dan niet innig lief? Als ie nu toch eens werkelijk kunstenaar bleek en dat verlangen in hem de zengende begeerte was van den artist die hongert 't leven uit te beelden, groot, klein, zooals ie 't voelde en zag? Maar hij uitbeelden? Er leefde alleen bepeinzing in hem, felle zucht tot ontledende studie en uitzegging van droomen, gevoelens en gedachten. Levensschepper zou ie nooit zijn.

De spot over z'n verzen had hem niet gebroken, want 't hoogste in hem kon door geen sterveling aangetast worden. Dat was zijn hevig aangedaan gevoel voor 't Schoone. Die verrukkingen in hem, leefden zoo diep, waren 'n geweldige realiteit als de zon in 't heelal, buiten hem. - Die goddelijke ontroeringen in hem kònden geen begoocheling, geen zelf-suggestie zijn, want ongeroepen kwamen ze en onbewust gingen ze en dat leven van zijn ziel was zoo reëel als 't reëelste. Daar hield hij aan vast, ook nu in z'n ellende en vertrapping en met Louise besprak ie 't, en zij voelde 't óók zoo. Dat bracht hen weer nader tot elkaar. Inmiddels was de breuk met z'n vrienden volkomen uitgehuild. Nu bleek 't, dat Adriaan de Roevers finantieel zich zelf voor hem op vreeselijke wijze met eigen zaken erin had gewerkt. Al de vrienden, die Adriaan geld hadden gegeven, eischten dat weer van hem terug, stelden hem aansprakelijk. Tusschen hen was nù zelf felle ruzie uitgebarsten. Tenslotte moest De Roevers opdokken, iets dat hij alleen door leeningen in uitersten nood kon klaarspelen. - 't Was 'n slag voor den

jongen kerel en bij 't afscheid nemen, droefde het in Maurice, dat op De Roevers alles was neergestort. - Nù zag hij in, dat ie veel van diens goeie dingen miskend had. Z'n andere vrienden bleven heelemaal weg, en toen Maurice, op een avond dat de jongens en meisjes uit waren, niet Louise alleen zat in de groote eetkamer, kwam er een woelige, onrustige smart, een knaging van verdriet door hem heenrillen, die 'm bijna schreien deed. - In de leegte van 't avondvertrek voelde hij de hoonende zorgen, de schulden, z'n oudergang, nauwelijks twee jaar getrouwd, als een duistere ramp op 'm drukken, overal rondzweven, alles aanrakend, niets sparend, ieder meubelstuk, ieder voorwerp, ook 't intiemste.

Z'n failliet was uitgesproken en z'n boel zou tot het laatste meubel verkocht worden. 'n Vreeselijke dag, toen hij daar stuk voor stuk in de knuisten der pakknechts 't huis zag uitsjouwen, toen alles zoo langzamerhand, al leeger, grimmiger en ellendiger hem aangrijnsde. Ook Louise's slaapkamer leegden de grove weghaal-knuisten en toen hij zag, hoe daar ieder ding van haar werd meegesjouwd, kromp ie in elkaar van ellende en akeligheid. Zoo droef van tragiek had hij zich dien heelen faillietrommel niet voorgesteld en zoo ellendig niet de misère der huislijke onttakeling.

Zelfs Louise, in haar stille fierheid, die geen sterveling wou laten zien, hoe hevig ze leed, was op 'n brok bed, dat dwars tusschen ouên rommel op den grond achterbleef, in snikken uitgevlijmd, machteloos en doorschokt van 'n ellendig gevoel, dat ze niet langer kòn insmoren.

Diewertje was met Van Reums gaan samenwonen 't Slap verzet van den toezienden voogd werd dadelijk door den bulbakkigen uitval van den forschen kerel overmand. Emilie zou in betrekking gaan. Haar gescharrel met Adriaan de Roevers was op zotternijspel uitgeloopen: dàn wou ze 'm niet, dan weer wel, dan weer niet, heelemaal niet, eindelijk weer 'n beetje wèl, en toen weer inééns heelemaal niet. De jongens Dolf en Dorus konden niet meer naar school. Hun pakken waren versleten en geen schoen was er meer heel. Eerst maakten ze 'r 'n gezellig lolletje van, niet flauw vermoedend de verschrikkingen, die komen gingen. Frits zou een betrekking ergens op 'n plaatsje in Duitschland krijgen. Alleen Frans, de huichelaar, die zich ingeschrompeld klein en nietig

had gemaakt, nu z'n lot weer van Maurice afhing en de vrienden 'm volslagen negeerden, zou vooreerst nog blijven. Z'n oogen werden al slechter en slechter en Maurice's kop stond er niet naar, om 'm te helpen zoeken naar 'n baantje.

't Eerst van alles moest hij nu omzien naar een goedkoop bovenwoninkje. Wat dagen zwierf Maurice de stad door en eindelijk vond hij in 'n achteraf-zijstraat van den Amstel 'n paar niet al te vunze kamers met 'n mooi gezicht op 'n woesten tuin van 'n brouwerij. - 't Verhuizen was 'n vernederende marteling geweest. Louise, stil, hooghartig en in zich zelf gekeerd, zei weinig en de kleine jongens, half in pret nog over den toestand, hielpen de oude restjes van 't boedeltje inpakken en versjouwen.

 

Toen Maurice 'n jaar op die armoe-woning omgehongerd had, geholpen tot 't uiterste door z'n broer Arnold, met 't heele gezin in verval en kommer, kwam er 'n kansje ergens voor 'n betrekkinkje. Z'n schuldeischers, achterdochtig, denkend dat hij zelf nog wel wat zijde gesponnen had bij z'n failliet, maakten 't 'm vreeslijk lastig, maar 't ergste kwelden hem de kleine krediteurtjes in z'n straatje: de bakker, melkboer, kruidenier, waarbij hij dadelijk had moeten poffen.

Louise zag hij de dingen doen als in 'n stommen schrik. Zij vermagerde met den dag. Bij iedere schel vreesde ze 'n plebeïschen uitval van 'n straat-krediteurtje, 'n woest stemgekrijsch en gevloek aan de trap beneden, 'n te pronk stellen als afzetters en zwendelaars zoo fel en genadeloos, dat de beneden-buren in schijn-ontsteltenis de gang insprongen en gretig luisterden. Dan hield Louise in krampigen angst de deur dichtgekneld, wist ze zich niet te bergen van schaamte.

Op 'n middag kwam Maurice 'n beetje opgewekter thuis, zoende z'n vrouw op 'r droeve, stille oogen en zei, dat er nu een echt werkkansje was. 'n Heel klein begin, maar 't kon beteren. Een zijner boekhandel-krediteuren zou 'm door zijn invloed op 'n redaktiebureau van 'n krant brengen. Die kende den direkteur heel goed. 't Was wel geen voornaam dagblad, waar ie kwam, maar 't werd veel gelezen, en 't betrekkinkje was wel ondergeschikt, maar als ie bekwaam bleek, kon ie hooger op. Eén voorwaarde was er echter aan verbonden. Hij zou van de veertig gulden per maand salaris

vooreerst, vast vijftien gulden den krediteur moeten afstaan. Anders zou ie geen hand voor 'm uitsteken. Zóó werden ze beiden geholpen. Hij was 'n klein uitgever en z'n schadepost in 't failliet was zoo groot, dat ie zich op een of andere manier dekken mòest. Maurice, heel blij dat er tenminste wàt kwam, stemde toe, teekende gewillig z'n schuldbekentenissen. Z'n krediteur zou iedere maand met den direkteur afrekenen, en die dan wel de vijftien gulden precies voor hem afhouden. Maurice kreeg de plaats en hij nam zich voor, om van negen tot drie op dat bureau z'n best te doen.

't Was wel allemaal heel nederig en van een verschrikkelijke peuterigheid, maar voor Louise zou ie den ellendigsten arbeid op zich genomen hebben. Weemoed over z'n vroeger leven en al de òpgegloeide illusies leefde niet meer in 'm. 't Jaar na de breuk met z'n vrienden was van zoo'n hevige vernedering en ellende geweest, dat de realiteit geen erger wonden meer in z'n ziel kon schrijnen.

Op 't bureau keken de redaktie-leden met zure gezichten hem aan. Hij voelde, dat ie opgedrongen was door den direkteur. Ze hadden wel 'n helpertje noodig, maar een, die er niet uitzag als hij met z'n lang haar en mooien kop. Hij was te véél. Ze beschouwden hem als 'n indringer. Maar hij trok zich niets van hun stroef gekijk en nijdasbakkesen aan, en deed z'n plicht. Wel mocht niemand van die kleingeestige en afgunstige lui weten, hoe een schunnige armoe-boel 't bij hem thuis was, want voor 't fatsoen van 't redaktie-personeel zouden ze 'm stellig gebonjourd hebben. Hij schaamde zich verschrikkelijk voor z'n gelapte kleeren en z'n vuile, kale winterjas. Maar ander goed bezat ie niet. Bij 't zitten en staan verborg hij z'n kapotte schoenen zooveel mogelijk, en als ie eens, gedachteloos, per ongeluk z'n voeten vrij bewoog en z'n vervreten laarzen blootschoten, schrok ie plots in bezinning terug, kleurde ie hevig en verstamelde wat, als 'n kind, dat op snoepen betrapt wordt.

In huis was 't een groote verwoesting. Niet één van de drie jongens, die meer op straat kon. De flarden hingen hun aan 't lijf. Dolf en Dorus groeiden door hun vodkleeren heen, en ze vloekten als mannen, dat ze geen eten kregen of half honger leden. Zonder toezicht, tucht of onderwijs, zwierven ze werkeloos den godganschelijken dag op den

grooten zolder, liepen in de goten, hapten daar lucht, spotten en joolden met hun ellende, tot ze de zwakke stem van Louise hoorden, die hen riep. Dan stilden ze even hun galgenpret, vroegen, wat ze wou. 't Was dan altijd helpen, emmers versjouwen, dit of dat leegspoelen.

Hadden ze 'n goeie bui, dan hielpen ze met spot en zelfschimp. Kwelde hen de honger te veel, dan weigerden ze botweg. Er dreigde 'n wrevelige opstand in de twee kereltjes, die aangestookt werd door de huicheltaal van Frans, zich in 't ongeluk enkanaljeerend met z'n broertjes van dertien en veertien jaar. Frans zat iederen dag middenin de vervuiling van z'n eigen morsig bed op den zolder de grollen en woedende uitvallen der verwaarloosde jochies aan te hitsen, bedekt en smuigerig. Op dien zolder zat ie te lezen, te schrijven met potlood op allerlei papiervodjes en traag keken z'n oogen rond naar wat besmoezelden rommel van de vroegere woning. Ze vochten, de jongens, om 'n korst droog brood meer of minder en Frans bleef gelaten als 'n melaatsche in z'n vergane en sjofele kleeren met Jobs geduld zitten wachten, tot ze 'm ook wat afval brachten.

Hij profeteerde, dat er 'n tijd van verandering mòest komen, en dat, als Maurice maar eerst 'm van 'n paar laarzen en wat bovenkleeren kon voorzien, hij wel zelfstandige naar 'n betrekking zou gaan zoeken, al was ie half blind. Maar dieper dook hij weg in zelfmijmerij en studie van ondoorgrondelijke denk-dingen.

Louise, zwak en uiterst teer van gestel, werd, als Maurice er niet was, overheerscht door 't brutale doen, 't overmannende gesnork der morrende jongens, en gehinderd, gepijnigd door 't huichelgeklets van Frans, die stookte en venijnde, waar ze soms zelf bij was, als ie niet ‘diep’ te denken, emblemen te verzinnen had.

Louise zwoegde als 'n grove werkvrouw, die niet anders dan ploeteren kàn. Haar fijne handjes waren stukgestooten en vereelt van 't geboen, 't gespoel, 't gewasch. Ze wòu in huis, al vrat er d'armoe nog zoo fel-knagend rond, 'n schoone en geen stankboel hebben. Met Frans en de jongens vocht ze letterlijk, om hun vervuiling op zolder van bed en ondergoed, dat ze niet van hun lijf kon krijgen en dat ze toch later zelf beredderen moest. Om 't zien van half-rotte

stoelen, 'n paar pootlooze en manke crapeauds gaf ze niet veel, maar vervuiling deed 'r schreien als 'n kind. Soms stoof ze in woede naar den zolder, als ze zich beneden pas half-lam gewerkt had en smeet ze den vuilen boel, de opgehoopte en verschunnigde stankvodden van de jongens in 't open daglicht dooréén. Met bevende, zwakke stem, maar zoo hevig van ernst, dat ontzag in hun zielen terugkeerde, beval ze hun, dadelijk te doen, wat ze zei. Ze liet dan emmer op emmer warm en koud water halen. Op 'r knieën, van pijn kreunend soms, begon ze, met opgestroopte mouwen in woedenden boen, den heelen zolder langs te kruipen, dwong ze de kereltjes in haar bijzijn zich te verschoonen. Ook Frans, die eerst tegen-lollen wou, vernietigde ze met scherpe woorden en vlijmende passie, dat ie afdroop en achter 'n opgehangen lompendeken deed, waartoe ze de kleintjes al gedwongen had. Met vuurrood, bezweet hoofd kwam Louise dan weer naar beneden en snikte en hoestte en kuchte ze den heelen avond dóór, zonder ophouden. Kwam Maurice thuis, dan overzag ie met één blik, wat er aan de hand was, en voelde ie heviger ná de kwellingen, die Louise van de vervloekte kerels weer ondergaan had. Stil ging hij dan zitten in 't duister van de achterkamer voor 't raam, en tuurde, god-weet-hoe-lang, den woesten, donkeren brouwerijtuin in.

't Moordende van alles was wel, dat ze allemaal gebrek leden, 't Was altijd kommer, honger en zorg, zorg, kommer en honger! Er was geen eten! Groote God, had hij zich dat ooit nùchter, fel nuchter kunnen indenken? Geen éten voor Louise! Als ie er aan dacht, voelde ie zich gek worden, in staat tot slaan, ranselen, moorden. Geen èten! Heel gewoontjes! Geen éten! Wat klonk 't mal, idioot, die paar woordjes! Van de vijf en twintig gulden inkomen moest dadelijk iedere maand z'n huur af, anders stond ie op straat. Dat was zeventien gulden! Goedkooper kòn ie niet wonen met zooveel menschen. Dan stierf Louise dadelijk, ze had nu al geen lucht genoeg! Verder geld voor petroleum, avondlicht, voor kookstellen en soms na hevige afdreiging 'n paar gulden op afbetaling. Want niemand, die meer borgen wou als niet, nu en dan, hoe weinig ook, wàt inkwam. Melkboer gaf niet meer; groenteboer gaf niet meer, maar geen van tweeën verzuimden in duivelschen haat,

achter elkaar, hun standjes te schoppen, onder aan de trap. Ze hadden er zelf lol in, dien naakthalzen de huid vol te schelden. En ze voelden, dat daar boven geschaamd werd! Dàt maakte ze gemeener.

Met de grootste moeite gaf de bakker nog brood, onder hevige vervloekingen en honend gepraat. Soms liepen de scheldpartijen zoo hoog en zag Maurice Louise zoo in schrik en schaamte verkwijnen dat ie met ontstelde woorden inliep bij buur Hoenders, om daar 'n paar gulden af te bedelen. De oude vrouw had 't zelf heel arm, maar toch, als ze 't even kon missen, gaf ze of leende 't bij de vrouw van schilder Graafstein. Maar kon ie ook die paar gulden, als ze 'r om vroegen, niet teruggeven, dan ging Maurice op den bedel bij kennissen van eertijds, kennissen van z'n vroegere vrienden. Uit de hoogte werd ie ontvangen, met 'n soort schuwheid. Men had zooveel leelijks van hem gehoord; hij was immers de man met 't verschrikkelijke failliet, 'n failliet van 'n paar procent. Koeltjes afgescheept dus! 't Vragen was 'm al zoo moeielijk gevallen. Als ie geld vroeg aan 'n ander, kwam er altijd in z'n houding, z'n gebaren iets onnatuurlijk stroefs, iets onvrijs en belemmerends, alsof ie op 'n grove leugen betrapt was en niet wist wàar zich te bergen. Liep zoo'n vraag uit op 'n weigering, dan voelde hij zich nog erger gekwetst, van schaamte uiteen gescheurd en misselijk vernederd. - Maar bij alles toch dacht ie aan Louise, z'n vrouw, die hij blindlief had, in wie hij nog dagelijks, als ie even maar zich uit zijn zorg kòn heffen, dat prachtige meisjesleven zag, met die heerlijke, lenige losheid in gang en gebaar, 'n charme, die even sterk bleef in haar armoekleeding. Dan schrèef ie wat lui en soms gebeurde 't, dat er veertig of vijfentwintig gulden in huis kwam, als antwoord. - Dan werd 't 'n relletje en berekend, heel omzichtig, hòe 't bedrag te verdeelen onder de krediteurtjes, dat iedereen wàt kreeg.

Maanden op maanden werd er niets geslikt dan droog brood. Soms was er rijst uit water, en wat pannekoek, zoeteloos en rauw. Bijna alle kleeren van Louise en twee pakken van Maurice waren naar den lomberd gebracht en soms verkocht Ko Hoenders nog 'n oud lor voor 'n paar kwartjes, waarvoor gretig weer iets ingehaald werd. Als er geen geld voor groene

zeep was en Louise 'r goed moest beredderen, werd ze nerveus en zwaarmoedig. Dan was er gisteren, eergisteren pas geleend bij de buren en kon niet gevraagd worden. - Tot de eerste van de maand weer wachten; óf de kruidenier mocht tòch willen geven. Er kwam dan dolle wanhoop in Louise. Maurice moest 's morgens weg naar z'n bureau, in de kou, leeg; ging zonder 'n slokje warm drinken, 'n uur ver. Z'n pak droog brood nam ie gemoedereerd onder z'n arm en soms had Louise er wat zoutkorrels op gestrooid. - Op 't bureau wist ie niet gauw genoeg z'n drooge boterhammen te verslikken, dat ze maar niet zouden zien, hóe 't bij hem iederen dag koekoekeen-zang bleef. Kwam ie 's middags thuis, dan werd 't weer brood en 's avonds wéér brood, soms met 'n stukje gesmolten vet, omdat vuile boter en gemeen knoeisel, zelfs al kon-ie 't gepoft krijgen, toch niet door z'n keel ging. Hij walgde, walgde. Z'n maag voelde ie als 'n zware pap-zak, en soms kreeg ie hevige duizelingen, en bloedsterretjes voor z'n oogen dansen. Z'n tong klefferde dik in z'n mond en z'n smaak was ziek. - Hij proefde niets meer. Was er 'n enkelen keer wat, dan bezwoer ie dat Louise 't moest gebruiken, zij, zij, die 't honderdmaal meer noodig had dan hij. Soms voelde ie zich kregel, woest, prikkelbaar, rammelig en zoo'n honger-leegte en flauwe weeheid knagen in z'n maag, dat ie, met hoe weinig lust ook, even bij z'n moeder opliep en daar vier, vijf kop koffie, lekkere, warme bakjes achtereen opslurpte. Dan volgde 'n eindeloos, zeurig gevraag van z'n moeder, die niet vermoedde, hoe arm hij 't werkelijk had, klaagde ze steen en been over haar eigen bekrimpingen, huilde ze, dat ze niet met fatsoen voor den dag durfde komen en wanneer of ie nu eindelijk dacht, wat aan haar terug te kunnen betalen. - Geen stom woord kon ie antwoorden en z'n moeder wrokte er beleedigd tegen in. Dan stormde 't naar z'n kop, dat ie haar gemeen d'r had laten inloopen, dat ie 'n branie was, 'n lichtzinnige kwant en zoo meer, tot ie eindelijk doodop van ergernis en nerveuse zelf-kritiek wegliep, zonder te groeten.

Louise thuis werd al schuwer en schuwer. Voor bijna niemand meer wou ze zich laten zien. De verwildering van 't gezin vermoordde haar innerlijke rust nog erger dan 't hongerlijen.

Haar fierheid was geknakt. Zij weende van schaamte en ellende, als met buurmansluidruchtige gulheid de opdringerige,

veel-snaterende en altijd uit haar zak snoepende jonge vrouw Hoenders op de trap 'r snapte en met handen in elkaar slaan haar onderhield over de misère. Ze hadden 't zelf ook heel slecht, maar of de juffer 'r de eer wou aandoen, dat pannetje soep ereis sebiet te gebruike, want ze kwam uit 'n goed hart...

Half schreiend van aandoening en schaamte, want ze kòn geen meelij dulden, nam ze de soep ‘uit 't goed hart’ van 't mensch aan, bedankte, half om de brave zielen niet te krenken. Maar zoodra ze in de woonkamer kwam, smeet ze 't pannetje neer op de kist met plank, die voor tafel diende, en begon ze te snikken, te kermen, alsof ze de grievendste beleediging had ondergaan. Als jonge honden met gretige snuffel-neuzen, zwirrelden de jongens rond haar, zoodra ze 'n eetluchtje ergens geroken hadden in de kamer.

- Eet jij dat niet Lou?...

- Nee, nee, zwakte haar huilstem, achter 'r handen uit, en dadelijk stormden Dolf en Dorus uitgehongerd erop af, ieder in vrede bedingend, om beurten 'n lepel te slurpen. -

 

Maurice wou den moed niet opgeven. Hoe vernield en vernietigd de boel ook om 'm heen grijnsde, soms voelde ie heel sterk, dat er wel eens 'n eind aan mòest komen, als ie maar volhield, en werkte, werkte, tot ie 'r bij neerviel. Wat hem 't zwaarst drukte, was wel de melancholie van Louise. Nu en dan kwam ze in de schemerkamer voor 't raam bij 'm zitten en dan praatten ze heel zacht en heel gelukkig: had ie zooveel invloed op haar, dat ze weer geloofde en meehoopte. Wat 'n zaligend gevoel was 't dan voor hem, als ie haar, te midden der huishoudverwoesting en de ellende, toch heel stil, onder 'r keukenwerk iets hoorde zingen, heel zacht met 'n heel-ontroerd stemmetje, kristalrein, als een zangetje, uit de lucht neerruischend. 't Tòoverde dan even om 'm heen, 't bloesemde, 't geurde. Dan snoof ie iets van z'n jeugd weer, iets heel innigs... maar 't bleef niet, 't bleef niet. Want kwam hij 's avonds thuis, dan hoorde ie weer van standjes en scheldpartijen en dreigementen van den bakker, over schuld van den melkboer, lag Louise's geluk weer vermorseld; stonden haar goud-glanzige oogen weer vochtiger en grooter van ontsteltenis en schrik.

Een vreugd was 't altijd, als in d'armoe-omgeving z'n broer

Arnold hem kwam bezoeken. Nooit bijna had die Maurice opgezocht in z'n weelde-periode, in z'n illusie-bloei, omringd van z'n vriendenstaf en bewonderaars. Arnold hield razend veel van 'm. Hij was met Louise de eenige, die nog innig geloofde aan zijn talent. Arnold kwam in z'n armoe-periode méér, bracht voor Louise en voor hem 'n klein lekkernijtje mee, al voelde ie zich droef, dat ie niets méér doen kon. Wel had ie geprobeerd door invloed van z'n kompagnon, Maurice ergens aan 'n blad te krijgen, waarin hij nu en dan een letterkundig opstel kon schrijven. Maar de vaste medewerkers leverden zelf zooveel kopie.

Dikwijls was Maurice's neerslachtigheid zóó groot, dat de komst van Arnold 'm ook al geen vreugde meer gaf. 't Avonduur van zes tot zeven, waarin ie niets kon doen en er in huis voor bezuiniging nergens anders 'n licht op was dan in de keuken, zat Maurice meestal in z'n donkre achterkamer. Soms hoorde ie zacht iemand inkomen en dadelijk herkende ie de warme stem van Arnold. Die wou hem niet storen in z'n stil gemijmer voor 't raam, staarde méé in den woesten tuin, waarin 't grilligde en avond-spookte, zei dan gedag, met 'n stem, doorsnikt van meegevoel, groette Louise en liep zacht, vol ontroering de trap weer af. Dat waren z'n stille innige bezoeken.

'n Paar maal had Maurice zich over z'n schaamte heengezet en geprobeerd den kerel, die 'm iedere maand vijftien gulden afhield, aan diens verstand te brengen, dat ie ze niet missen kon, dat ie honger leed thuis en dat ie alléén van 't krantenbedrag bestaan moest.

Maar de man werd woedend, voelde 't als 'n gemeene ondankbaarheid en dacht zich gekrenkt. Al wat Maurice zei, noemde ie misselijke smoesjes en als ie nog langer op dien toon voortging, zou ie 'm andere nootjes te kraken geven. Hij had maar een paar woordjes tot den direkteur te spreken en hij ging d'r af! Wat dacht de snotaap wel! Wou ie hèm wetten stellen? Maurice droop ontsteld af, bang, dat ie zelfs dàt ging verliezen en 't norsche gezicht van zijn direkteur vertrouwde hij nu heelemaal niet meer.

Al radeloozer, vermoord van zelfverwijt, als ie 't bleeke, wonder-fijne, maar van smart verwrongen gezichtje van Louise zag, iederen dag valer en stroever, besloot ie z'n huur niet meer te betalen en van dat vrijgekomen geld wat àf te

doen, 't allernoodigste te koopen, kleine dingen, die ze in d'r huislijk leven 't ergst ontbeerden. Louise moést beter gevoed. Hìj zou 't wel uithoûen. Hij was jong en sterk, zij zwak en teer. En de jongens moesten 't ook uithoûen. Wat ie met hen moest aanvangen, begreep ie niet. Dorus van veertien vooral werd ernstiger, drong brutaler bij 'm aan op 'n werkkring.

Maar hij wist ze nauwelijks een korst brood in de maag te duwen, laat staan kleeren, schoeisel, benoodigdheden voor 'n betrekking te geven. Hij liep er zelf gehavend, belachelijk bij. Toen, midden in de lente van z'n tweede ellende-jaar, werd ie plots overkoortst door een schrik, die 'm huiveren deed. Louise was zwanger. Haar stem had geen klank meer, toen ze 'm zei, dat ze al in de vierde moest zijn. Ze kuchte, droog, en 't vlijmde en pijnde in z'n eigen keel, alsof ie doorpriemd werd van stekels.

Louise durfde er niet aan denken. Had ze ooit kunnen vermoeden, dat ze in zoo'n vreeslijk gebreklijden, 'n kindje zou krijgen? Dat ze 'n kindje droeg, waarvoor ze geen eten had?

Maurice vroeg niets. In d'r goudvurig koortsoog voelde ie, wat in Louise omging. Dat was 't ontzettendste wat 'm had kunnen gebeuren. De ellende, verwarringen, twisten en heftige ruzie-uitvallen tusschen hem en de vloekende, morrende zwagertjes groeiden aan. Ze ontzagen Louise niet meer, ook in dien toestand niet. Was ie door 't dolle heen, Maurice, en hoorde hij, dat ze z'n vrouw hadden gesard en gehinderd in alles, dan nam ie de kereltjes op ranselde hij ze beurt om beurt, en hield de vuisten gebald voor den langen, huichelenden Frans. Laf kroop die terug, vloekte met Maurice in schijn woest mee op 't verzet der jongens en dreinde, wel voorspeld te hebben, dat zoo iets zou uitbarsten. Maar die uitvallen vertriestten Louise nog heviger, maakten 'r nog stiller en doodscher.

Toen kwam hij in de periode, waarin ie dacht, dat het met Louise en hem zelf zou afloopen. Voor de bevalling was nog niets in huis. Geen luiermand, geen bedje, geen baker.

Louise, versuft, leefde in sluimerige melancholie. Wàt met 'r gebeurde vond ze goed. Eerst had ze nu en dan, met hem, in vurig, zacht gekweel over 't kindje gesproken, dat 't mis-

schien geluk zou brengen, als 't maar 'n jongen was... 'n jongen... vooral, vooral, anders was 't 'n beetje mis, had ze in angstig bijgeloof er aan toegevoegd. Den laatsten tijd sprak ze ook daar niet meer over. Ze kuchte, werkte nog, keek, tuurde, schreide stil in zacht gesnik en sprak bijna niet meer. Ook niet tegen Maurice. Soms streelde ze over z'n haren, snikte en liep weg.

Z'n moeder zou voor een luiermand zorgen, was er eindelijk uitgedraald. En de jonge vrouw Hoenders had 'm op weg geholpen met 'n goedkoope baker. Die was hij gaan opscharrelen in 'n achterbuurt van de Jordaan. Zij wou wel meegaan, als ze vooruit kreeg, want vertrouwen hoefde ze niet te hebben bij wild-vreemden. Bedelend en smeekend had ie toen van een kennis tien gulden losgekregen. Met den dokter trof ie 't heel goed, 'n vriend van z'n vrouw, die haar vroeger in 'n rijke omgeving ontmoet had. Met fijnen takt en vol kieschheid zwenkte ie door den armoeboel heen, zette zich op 'n manken waggel-stoel, negeerde luchtigjes al wat er aan ongemak in huis was en onderzocht Louise serieus. Na 't onderzoek riep hij Maurice in de gang apart. Hij zei wat bedrukt, dat 't nog wel een week zou aanloopen, maar dat Louise heel, heel zwak was, dat ze zeer bloedarmoedig leek en dat 't 'm wel verwonderen zou, als 't kindje 't er goed afbracht. Hij wou óók zeggen... en de moeder, maar dat durfde ie niet, toen ie 't steenbleeke gezicht van Maurice zag, trillend en verwrongen van ontroering. Maurice schaamde zich hevig voor den dokter. Hij had wel vaag en bang gevoeld, dat er iets heel ergs met Louise gebeuren ging, en in z'n koortsige overspanning, bezag ie 't apart roepen door den dokter als 'n vreeslijk verwijt aan hèm gedaan. Hij was oorzaak van alles! Hij, hij en niemand anders. Al 't gemartel, al de kwellingen en ontroeringen, die Louise onderging, waren door zijn stomme, ellendige eerzucht en walgelijke praalhanzerij ontstaan. En wat gaf nu weer dat zelfgekwel! Handelen, handelen moest ie, handelen! Waar kwam ie aan geld voor beter, versterkend voedsel? Weer schreef ie de kennissen, maar ze antwoordden niet eens meer. Een oogenblik had ie 'r aan gedacht, die oude vrienden nog ééns te zeggen, in welken vreeslijken ellende-toestand ie te stuiptrekken lag. Nee, ze zoûen geen

leedvermaak hebben. Daarvoor was alles te dreigend, te afgrijslijk. Maar hij durfde, durfde niet. Want 'n paar maal was ie langs Van Reums en De Roevers geloopen, die hem zoo honend en tartend negeerden, dat ie ze wel in 't gezicht had kunnen slaan. Hij snikte voor z'n raam in z'n duistere kamer. Of, uren ver liep ie den Amstel op, in 't stikdonker, alleen, alleen, wanhopend, om wat gekropt lag in z'n hart, uitgillend, uitstampend z'n smart. Dat luchtte 'm soms op, al wist ie niet waar zich te wenden, waar zich te keeren. Overal ingesloten, omringd en gesard en tot woede opgejaagd door z'n kleine kredieteurtjes in de straat, door ellende, afmatting en beleediging.

Toch wou ie Louise niets laten merken, niets van z'n verschrikkingen en wanhoopsgevoelens. Ze leed al zoo hevig in de misère en in 'r verzwijging van iets, wat eigenlijk hun grootste vernedering was: dat ze elkaar niet meer konden troosten in hun liefde. Tusschen hen in, hoonde, demoniseerde en harlekijnde te veel de gloeiende spot der kleinmakende, moordende realiteit, niets gaafs meer tusschen hen latend, ook niet 't liefdegevoel, dat ze meenden boven àlles uit te kunnen heffen!

Nog eens had ie den toezienden voogd geschreven, schoon ie wist, dat de man zelf in zeer bekrompen omstandigheden leefde, 'n Woesten uitval naar Maurice's verdoembaren invloed en onzedelijke kwasterij was 't antwoord. Door hèm was Diewertje in huis van die zondige smeerlappen geraakt. Zìjn vrienden waren 't, en zoo meer. Een knetter van slecht geuite woede spatte die brief af en toch erkenning van machteloosheid tegenover zooveel brutale, koppige kracht.

Op straat sprak Maurice Diewertje. Ze vertelde, dat ze van Van Reums wegging. Ze konden 't niet meer met elkander vinden, ze zou in betrekking gaan als kinderjuffrouw. Van Louise's toestand hoorde ze verbaasd op en als 't zoover was, zou ze komen, den avond vóór de bevalling. Emilie liet niets van zich hooren; wentelde zich in egoïstische avontuurtjes met kerels van allerlei slag. Die was in 'n goede betrekking bij 'n rijken advokaat met wien ze gruwelijk koketteerde, in wondre, kleurige verwachting wat 'r al met haar gebeuren ging.

Vijf dagen vóór de bevalling, op een avond thuiskomende,

vond Maurice 'n brief van den redacteur van een bekend weekblad, waarin hem op nog al voordeelige kondities werd aangeboden een literair opstel of kritiek te schrijven. Z'n broers kompagnon had hem dringend aanbevolen, men had wat werk van hem gelezen en dat beviel. Hij juichte, juichte! Als Louise's voorspelling eens uitkwam, dat 'i kindje geluk zou aanbrengen! Hij zette zich dadelijk aan 't werk, na door de felle zomerhitte van z'n bureau in stormpas naar huis te zijn geloopen, en zwoegde tot diep in den nacht. Op de uren dat ie schreef, voelde ie geen zorgteistering, zag-ie geen vrouwkwijning, geen sar-zwagers en geen schuldeischers. Wel bemerkte ie nu en dan om 'm heen Louise, uit apathie wat oplevend, een paar kleinigheidjes verzorgend, 't zware lichaam pijnlijk uitgezakt, toch nog in haar gang bewarend fijne gracie, dat innig-lieftallige van beweging, die nooit in haar verdwijnen kon.

Z'n artikel was weggestuurd. Wellicht de volgende maand geplaatst en dàn eerst wat geld.

Intusschen kwam de bevalling ophanden, in vollen kommer zonder 'n cent in huis.

Het popelde in Maurice van woeste onrust en sarrende gejaagdheid. Hij voelde, dat er iets heel naars ging gebeuren. Maar of 't met Louise, met 't kind of met hem zelf zou zijn, wist ie absoluut niet te onderscheiden. Hij werd schuw, zoo schuw, dat ie zelfs 'n beetje geloof sloeg aan zotte en verwarde droomerijen over Louise van Aaltje Hoenders, die ze kwam vertellen.

De alkoof werd voor 't komende kleintje ingericht, 't Was er vreeslijk kaal in dat donkere hokje, maar Louise had er, ondanks haar lusteloosheid, toch nog 'n paar oûe brokjes zeil aaneengespijkerd om 't houten vloertje in z'n ongezellige hardheid weg te moffelen. Maurice's bed werd uit de alkoof naar vóór gesjouwd, en Louise zou alleen achter slapen.

Op 'n Augustusmiddag, in felle zondavering, waren bij Louise de eerste zwakke weeën losgevlijmd. Maurice kreeg weer dat vreeslijke angstgevoel, niet wetend, of ie moest blijven staan of wegloopen. Hij voelde, dat beklemming hem wurgen wou. 't Drukte op z'n hart en er piepte luchtgekerm in z'n keel van angst; angst, dien hij maar niet kòn overheerschen. Telkens uit de voorkamer wipte ie naar 't keukentje,

passeerde schuw de achterkamerdeur en ging suf zitten op de aanrecht. Dan, moed vattend, sloop ie toch naar de deur, ving z'n oor Louise's zacht gekreun op, dat leek heel van ver aan te jammeren. 't Beven van die smartstem achter de deur, maakte 'm angstig, geschrikt en 't onverstaanbaar, sussend gepraat van de baker, treuzelend tusschen 't hooge gekerm, kregelde 'm hevig.

Maurice durfde niet naar binnen. Voor niets ter wereld wou ie Louise zóó zien. Weer liep ie naar voren, om tien minuten later weer naar 't keukentje te schuifelen de achterkamerdeur voorbij. Toen kwam er schaamte in 'm over z'n lafheid, ging ie weer luisteren, bang dat de jongens of buren 'm zoo gejaagd in de gang zoûen zien staan.

't Kreunde en steunde weer achter de deur. Kom, hij zou even instappen.

Louise zag ie gebukt in kramphouding, 'n stoel vastklemmend, die trilde onder haar hevige pijnschokken. Toen ze 'm zag inkomen, lachte 'r even 'n bemoediginkje om 'r pijnmond en de fijne lipjes, naar hem toe. Toch lichtte er in 'r groote, droeve oogen iets heel angstigs tegelijk. Nee, dat gemartel kon ie niet aanzien. Hij voelde zich stikken. Hij moest weg, weg, de trap af, en lucht happen.

Op z'n bureau zat ie den volgenden dag in vreeslijke gejaagdheid. Hij wist nauwelijks meer, wat ie deed. Alles liep verkeerd onder z'n handen. Ze belolden hem, en telkens kwam er loos alarm aan de telefoon, hoorde ie met deftige aankondigings-stem, dat z'n vrouw bevallen was van een welgeschapen zoon. Hij bleekte van schrik en woede, en toen de bureauchef zag, hoe hevig hem dat laffe spelletje aangreep, verbood hij 't ten strengste.

Toen Maurice 's middags in één jacht z'n woning instormde, doorzweet en doodop van hitte, hoorde ie dat alles nog 't zelfde was bij Louise. Tusschen verhaal van pijn en ellende in, zanikte de sleperige bakerstem om vier-en-'n-halve cent groene zeep; kregelde ze 'r bij, dat ze nog nooit in zoo'n kalen boel geweest was, waar d'r geen kommetje koffie temet afviel. Hij bezat geen sou. Driest ging ie naar 't kruideniertje op den hoek en dwong deze half, hem nog te poffen. Er zou wel gauw wat voor hem losschieten. Hij kreeg zijn half pondje klodderzeep, na heftig tegengestribbel mee, en stil overhandigde

ie 't de baker. De jongens zag ie niet beneden. Ze schaamden zich helsch voor 't nieuwe mensch, de baker, en durfden in hun vodden niet voor den dag te komen.

Maurice zat weer in 't keukentje, sloop telkens nerveus naar de achterkamerdeur, 't Zachte klaaggeschrei, de kreunsmart en 't gesmoorde van pijnkreten, voelde ie als scheuren uit z'n eigen lijf en soms herkende hij uit 't steunend klagen de stem van Louise niet eens meer. 't Gromgezeur van de baker door 't zachte gesteun heen, irriteerde 'm al erger. 'n Half uur later zat de dokter binnen. In 't keukentje op de aanrecht wachtte Maurice hem af. Dadelijk zag ie, dat de man 'n lang gezicht trok, toen ie van Louise's kamer kwam. De boel zat gekeerd, zei hij en goeiig teemde ie 'r bij, dat Maurice zich maar kalm moest houden. Kunstmatig ingrijpen durfde ie niet en mocht ie niet, dan alleen in uitersten nood. Als ze wat sterker was, zou ze 't beter kunnen uithoûen, zonder zooveel pijn.

Maurice beefde, liet den dokter heelemaal uitspreken. Die zou heel gauw terugkomen en als er inmiddels wat gebeurde, moest Maurice 'm dadelijk komen roepen.

De nacht ging om in ontzettende spanning, zonder dat er iets gebeurde. De weeën stierven en leefden weer óp bij vlagen en telkens zag Maurice de vreemde baker de voorkamer insluipen en langs z'n bed naar 't raam schuifelen. Dan trok ze 'n geheimzinnig en verwilderd angstgezicht tegen de maan en verpruttelde onheilspellende zinnetjes, dof en tooverkollig... ‘als de maan maar wegtrok, ziet u meneer, dan kwam d'r 't kleintje sebiet... en dan kwam d'r alles nog schoon in orde... maar nou... nou blijft 't hange... enne dat is 'n leelijk teeke feure de kraamvrouw.’

Haar rimpelig, geel en fanatiek gezicht bestaarde de maan en in wilde geheimnis dwaalden d'r bigotte blik zoekend en bang den nachthemel door. Maurice beefde. Die vrouw met haar kleine, wilde zegseltjes, joeg 'm de stuip op 't lijf. Hij wist niet meer wat er met Louise gebeurde en telkens smeekte ie, dat 't toch uit mocht zijn, 't kindje toch mocht komen.

In z'n gejaagdheid stapte ie telkens op en af z'n bed, liep ie in z'n hemd, stikkend van hitte, keek mee met de baker naar den nachthemel en de maan, en stapte dan weer in schuwe schuifling op de achterkamerdeur af, om Louise toch even

te zien. Zag ie 'r dan weer over 't bed in kramphouding gekronkeld, 't hoofd in de dekens verwoelend, de fijne handjes stuiptrekkend in blind getast, en hoorde ie bij vlagen pijnkreunend geklaag door 't nachtduister als 'n stelpeloos geschrei van 'n opgesloten wezen, dan overhuiverde 'm zóó'n meelij en angst, dat ie niet langer luisteren kòn. Hij wòu, wòu Louise wat troostends zeggen, maar de woordjes, banaal en leeg, stierven 'm op de lippen.

Ieder keer, wanneer de deur kraakte en piepte, sprong ie op van z'n bed, dacht ie den dokter te moeten halen, maar dan zag ie in't nachtlichtjes-geschemer 't gerimpelde, kleurige gezicht van de baker, haar bemutsten kop, en de fanatiek-wilde oogen, naar z'n bed starend. Langzaam zag ie haar 't lijf uit de deur sleepen en weer 't alkoof insluipen. In zijn kamer keek ze weer den hemel door, of de maan nog niet wegtrok of verbleekte. Dan beefde Maurice en stapte ie in z'n heetgewoeld bed, met al schuwer gevoel, dat er iets vreeslijks gebeuren ging. Hij kreeg nu al wrevel tegen 't kindje, dat er nog niet eens was, maar z'n moeder toch al zóó kon pijnigen. O! als ie kalm dacht, wist ie wel, dat 't onzin was, zoo iets op 't kindje te gooien, maar wat kon 't hem schelen, of ie onzin dacht, als ie Louise zoo zag wegkrimpen van pijn. Woeste smart drong in z'n verlangen, dat 't gedaan zou zijn.

's Morgens, zonder dat ie 'n oog had toegedaan, ging ie naar z'n bureau. Louise's toestand bleef 't zelfde. Hij was uitgeput, verhit, ziek van angst en ellende. Hij kòn niet werken.

De chef-redacteur zag 't en gaf hem verlof. Gejaagd holde ie terug, naar huis, waar ie hoorde, dat alles nog 't zelfde was en dat de. dokter op groote rust en kalmte had aangedrongen. Hij begreep er niets meer van. Wat werd dat dan in 's hemelsnaam voor 'n soort bevalling? Tan zoo iets demonisch had ie nog nooit gehoord! Z'n moeder zat bij 'm thuis, op zijn wanordelijk bed te wachten. Ze keek grimmig, verstoord, en naast haar zat z'n broer Arnold. Ze had wat versterkends meegebracht voor Louise en wist heelemaal niet, dat 't zoo ellendig ging. Ze voelde zich gekwetst, mevrouw Fleury, dat 'r niemand was komen roepen en dat de lummels van jongens, van wier ellende ze weinig afwist, niets uitvoerend, toch best 'r even hadden kunnen waarschuwen.

Maurice luisterde niet naar haar lichtgeraakt gekwebbel,

want heviger hoorde ie uit de achterkamer gegil en gekerm. Hij was doodsbleek van ontroering. Toen z'n moeder z'n schrik zag, draaide ze 'n beetje bij, kwebbelde niet meer zoo dwars-egoïstisch over haar eigen kleine gekrenktheidjes, begon ze wat troostwoordjes uit te strooien, 't Zou wel zoo'n vaart niet loopen... de eerste kraam ging altijd moeilijker dan de tweede... dat zij voor twee en twintig jaar ook heelemaal aan de dood gelegen had en dat Louise 'n kruidje-roer-menietje was... en dat d'r vrouwe ware, die met 'n handommedraai verlost werde... enne... enne...

Maurice stampte op den grond van woede, dat z'n moeder, geschrikt en beleedigd, weer zweeg. Arnold zei niets, geen stom woord. Maurice dankte 'm in stilte voor z'n kieschheid; hij begreep, dat z'n broer inzag, hoe vreeslijk de toestand van Louise was.

 

Tegen den middag kwam de dokter al ernstiger kijkend. Stil ging hij de kraamkamer in, zonder te spreken. - Wat buurvrouwen, die uit straatjes-gekonkel van de lange weeën gehoord hadden, kwamen òptreuzelen, een met 'n melkkan boodschappend, 'n ander handen-op-de-heupen, nòg 'n ander opgedirkt om uit te gaan, eerst schuw en aarzelend, telkens driester en gemeenzamer. - Er waren vrouwen bij, die Maurice nooit gezien had, wier naam ie niet eens kende. Allen propten zich óp in 't vunzige voorkamertje, waar zijn bed nog smoezelig en verwaarloosd slonsde. Er lag gretige nieuwsgierigheid in de listige, brutale oogen der buurmenschen, die blij waren, dat ze wat te bekonkelen hadden, om ereis rustigjes te kunnen opnemen, nu de vrouw d'r toch niet was, wat 'r bij dien raren chinees met z'n lange haren eigenlijk wel stond en niet stond. Maurice kon ze niet allen verzoeken plaats te nemen, want er waren maar vier stoelen en op de manke, afgehaalde krapeau zat breeduit de baker te vertellen en te bedillen. Overal gluurden buurvrouwenoogen heen, naar de schunnige gordijnen voor 't raam, naar de afgevreten rommelzooi, den zeilloozen, kalen vloer, naar de gebarsten tafelplank op de zwarte kist.

Maar Maurice kon haar gulzig oogengevreet niets schelen. Hij voelde nu zelf driedubbel de kale ellende van z'n hok. Er stonden wat vuile kopjes, zonder schotels, dwars en scheef op de naakte plank-tafel, 'n gedeukt tuiltje ernaast, in

smerige kringen van water en uitgeplonsd koffiedik. Nu de baker er was, mòest er koffie gepoft, 'n Glas met 'n geklutst ei stond er ook nog. Dat was voor hem, had de baker kwaadaardig-ironisch gezegd; Louise had 't binnen gestuurd. Hij moest 't gebruiken, hij, hìj, zij kon 't er niet doorkrijgen.

De baker lachte smalend om de zorg voor d'r mannetje. En tegen de jongens, die nu toch langzamerhand voor den dag kwamen in hun schunnige plunje, had ze gezegd, dat 't wel 'n kermiswagen leek, dit huis, dat er niks te eten viel en dat ze 'm als 't zóó bleef, vast smeren zou.

't Hinderde Maurice vreeselijk. Hij wist zich niet te roeren. Er was niets in huis. En de baker schimpte heftiger, dat ze nooit nog in zoo'n armoenest verzeild geraakt was.

Ook 't buurgekonkel maakte Maurice kregel. Ze hadden allemaal 'n smoesje voor hem klaar, sentimenteel en vleierig en gerekt, zoet-zuur en gemaakt, schoon ie van haar berekende bakkesen aflas, dat ze voor Louise's toestand koud bleven als steen.

- 't Was d'r heul sielig... enne... mit onse Heeres hulp sou 't wel na s'n endje loope... enne... 'n mins wikt... en onse liefe Heer beschikt... enne... as de vroedmeester d'r nou maar vast wist, of die keere kon... enne... of die s'n saakjes wel f'rstond...

O! hij vloekte van binnen, hij stampvoette van ongeduld om hun babbeltjes en valsch gezeur.

In de alkoof hoorde ie al heviger gegil en gekerm losschieten. Hij had Louise wel willen opnemen en 'r hevig tegen z'n hart drukken en 'r zoenen, lang, lang, op 't heerlijk fijnsluitend mondje, de smarten uit 't lijf willen indrinken, zóó, dat zìj niets meer voelde, niets, niets meer. 't Leek 'm 'n misdaad, dat hij zelf nu niet gespleten werd van krampen, dat ie daar machteloos stond, vòl droefnis en ellende, maar toch zonder lijfelijken pijnkronkel.

Niemand mocht meer bij haar toegelaten.

Ook Diewertje was opgeloopen, bleek, en 't verzwakte gezicht vol schrik. Maurice zag 't blonde kopje nauwelijks.

Na 'n paar uur kwam de dokter uit de kamer en riep hem in d'alkoof. Hij mocht niet langer verhelen, dat Louise's toestand zeer ernstig was. Als 't tegen den avond nog niet van zelf kwam, zou ie, hoe ook, 't kind moeten halen. Dan

kòn hij de natuur niet langer laten uitwerken. Ze had nu al hevige vermoeieniskoorts.

Of ie nu geen goeie hulp wist, vroeg de dokter. Met de baker wist ie niets aan te vangen. Dat mensch lette alleen in gulzige hongerigheid op afval-hapjes van de kraamvrouw en keek verder alleen naar de lucht.

Maurice besloot dadelijk Aaltje Hoenders te vragen, de vrouw van Ko-buur, waarmee hij al vriendschappelijk omging. Maar toen ie weer z'n voorkamertje instapte, zag ie onder de bezoeksters Marie Hallersma, 'n Friesche meid, die vroeger bij Louise gediend had en van wie altijd met groote sympathie gesproken werd. Ze had van Diewertje gehoord, hoe 't met de jonge mevrouw gesteld was en nou kwam ze dadelijk hierheen hollen. Maurice vroeg of zij helpen wou en onmiddellijk stond ze klaar. Ze zag er pootig en frisch uit en Louise zou heel blij zijn met 'r hulp. Marie Hallersma had even geschreid, toen ze de verknaagde boedelkaalheid van de jonge mevrouw zag; geschreid ook, omdat zij de familie nooit anders dan heel rijk gekend had met vier dienstboden en 'n huisknecht. De jongens waren de trap opgevlucht in hun vodplunje en Marie had ook hen bijna niet meer herkend.

Dorus en Dolf bleven in hun duf zolderhoekje zitten, suf, paf van de hitte, zelfs negeerend de flauwe grapjes van Frans, die benauwd voor zichzelf werd in die nare, gedempte ellende. De jongens voelden bang mee met 't gekreun van hun zuster. Ze schrikten telkens op, als Maurice uit de voorkamer wegvluchtte naar den zolder en voor 't luik, waarin hittelicht uitgolfde, in de brandende zon zich bleef roosteren, zonder goed te voelen wat er met hem gebeurde.

Tegen den avond vlijmden de weeën heviger uit.

In Maurice was meer rust, nu hij Hallersma, die trouwe meid, bij Louise wist. Ze lag nu niet meer zoo heelemaal tusschen vreemden te martelen. Soms praatte hij druk en zenuwachtig, om 't kermend gegil van Louise maar minder door eigen en anderer roezemoes heen te hooren. Tegen tien uur eindelijk zou dokter 't kind gaan halen met instrumenten. Er kwam angstig heen en weer geloop van baker en ook gejaagd gevraag van Marie om 't een of ander, en telkens, als een der twee vrouwen den kop maar even uit de deur bukte, werden ze overstormd met vragen door kennissen en

buurinenschen, die weer waren opgeloopen en bijeen klusten in 't stofvuil, groezel avondkamertje. Er schuifelde stug geloop op den planken, houten vloer en 't stemmengonsde er als op 'n verloopen vergaderingetje van 'n vrije-vrouwenvereeniging. Olga Graafstein, de vrouw van den kunstschilder uit 't huis, praatte gedempt-gejaagd met de jonge vrouw Hoenders, en Ko's moeder teemde wat met d' ouën, bigotten Graafstein, den bijbelteksten-verslinder over haar ‘beesies.’ De ouë Graafstein kwam weleens bij Maurice, omdat hij 'm zoo'n verstandig prater vond voor 'n ongeloovig mensch. Maar van avond kreeg ie geen syllabe uit den mond van ‘meneer Meries’. Dat speet 'm, deed 'm mokken, en nou teemde ie maar mee met 't goeiig gezeur van de oue vrouw Hoenders, die 'm anders zoo leelijk bespotten kon om z'n geloof. Ko loosde grappen, dood-ongevoelig voor Maurice's angst-stemming en de spanning van 't geval. Met vuur sprak ie over den schatrijken Soonbeek, 'n bankier, nog 'n èchten achterneef van hem en Graafstein. In één jacht door vertelde ie Maurice, dat Soonbeek de twee artikelen van hem gelezen, en zoo mooi gevonden had.. 't Waren de twee eenige, die Maurice had geschreven, voor 't eerst, met z'n vollen naam onderteekend in de krant. Ko zei, heel gewichtig, dat ie Soonbeek toch eens moest bezoeken, nou ie zoo'n beetje met 'm pochte. Hij dweepte met knappe lui en al was 't nog zoo'n rare kwibus, pestgierig, je wist nooit hoe lollig 'n rond stuivertje rollen kon in de wereld.

Maurice luisterde niet eens naar hem. 't Gepraat van Ko liet 'm steenkoud. Z'n moeder, zwaarpuffend van vermoeienis, kwam weer opsjokken, wijd uitschommelend 'r log lijf, hoofd rood van hitte en zweet. Ze zuurde weer, alsof ze beleedigd was, overal driftig rondkijkend naar 'n stoel. Maurice verzocht Ko op te staan en schoof z'n moeder de manke krapaud toe. Arnold was meegekomen, drukte Maurice lang en innig de hand. Al meer visite drong òp, met wie d'ouë vrouw Hoenders gretig konkelde, ophalend allerlei benauwde kraamgevallen. Een buurmensch met vettige glij-stem beloofde, dat ze voor de kraamvrouw 'n lekker soepie zou klaarmaken, 'n ander wou dit, wéér 'n ander dat. 't Duizelde Maurice, want niet een die voelde, wat er in z'n bewogen ziel omging, noch z'n ontroering en gejaagden angst merkte. Hij wou weten, fel-juist,

zonder bedriegerijtjes, wat er nù met Louise gebeurde. En niemand mocht meer bij haar. Hij stikte van angst. Ja, iedereen zei 't, dat 't kind d'r nou wel in 'n kwartier zijn zou, maar of Louise 't uithield! Telkens hoorde ie snerpender en uitscheurender gegil achter de deuren, deuren, die hij vervloekte, wel wegramijen wou in één trap. Hij moest vluchten, 't was niet langer zoo aan te hooren. Waar zou ie heen in den avond? Wacht, op 't balkonnetje, dat kleine, uitgeknelde balkonnetje, waar ie net, met z'n voeten bijeen gestut, staan kon. In de kamer liet ie de menschen maar kluiten, zacht gesmoord gonzen, en ouë gebeurtenissen verkonkelen. Hij zou nu lucht, koele nachtlucht inzuigen, tot ie niet meer kon. Dwars vóór hem, kabbeldeinde nog 'n brokje Amstel-water, dat van maanvuur oversprankeld, vonkig schitterde.

Als ie dien vreeselijken jaagangst maar in zich kon stillen, dat 't allerergste met Louise gebeuren ging. Maar die bangheid viel niet te smoren, die kroop in 'm óp en wurgde iedere gedachte aan goeien afloop. De angst zat dan buiten òp, dan binnen ìn z'n keel.

Al woester en grilliger koortsten z'n gedachten aan. Als ie even maar ging merken, aan 'n stem, 'n gebaar van de menschen in de kamer, dat ze 'r niet meer was, dan zou ie van het balkonnetje afspringen. - Er vocht iets in 'm, dat 'm tartte, dat 'm bespotte en zei, dat ie zoo iets tòch niet durfde, dat ie te laf was, te week. - Maar dàt zou ie eens zien. Hevig onwrikbaar leefde 't in 'm, zoo hevig, dat ie de diepte van z'n val in 't duister al mat, zonder rilling en duizel. - 't Was 'n besluit, zooals ie dacht, koel-ontzettend er ingekomen, levend in obsessie, dat ie 't doen mòest. Zonder Louise was er niets meer, niets. Dat was toch geen sentimenteel gewavel in 'm. Weg dus, dadelijk weg, en zóó dadelijk, dat niemand 't verhinderen kon.

Z'n oogen schroeiden weg uit z'n gezicht; er schokte een benauwings-trilling door z'n heele lijf. Hij proefde geen avondkoelte meer op z'n tong; de lucht was ook hier heet en ellendig en zware wolken zag ie over de maan heenvaren. Dan brak 't zweet 'm kil de beverige handen uit en dan weer voelde ie zich als in tiendubbel flanel ingebonden, zoo heet en brandend sidderde er koortsangst langs z'n lijf. Hij

vervloekte z'n bestaan. En snikken kon ie, snikken, als ie zóó koel nu eraan dacht, dat daar 'n paar stappen van 'm af, zijn intieme, lieve Louise misschien wel lag te sterven, misschien, zonder dat ze kon zeggen, hoe ze verlangde naar hem, zooals hij hevig verlangde naar haar. - Nee, dat was niet uit te houden. - Even weer stapte ie de voorkamer in en dadelijk boorde feller op hem in 't barensgegil, maar nu met zoo'n zangerig-wild nagekerm, van zoo'n bevende klachtklank doortrild, dat 't 'm was, alsof ie de stem van den dood zelf hoorde ijlen.

Nu kon ie 't langer in huis niet uithouden. Hij moest op straat, den Amstel langs. Arnold, die z'n opgewondenheid zag, liep mee. Ze spraken geen woord met elkaar. Hij stikte half; geen syllabe groeide los uit z'n onstuimige ontroering. Z'n huis wilde ie wel uit, maar toch ook weer niet te vèr weg. Van minuut tot minuut wou ie ingelicht zijn, hòe 't ook ging.

Hij herinnerde zich gevallen bij familie en kennissen, waar 't kind uit de moeder losgesneden moest worden, om 't leven van de vrouw maar te redden. De vreeselijkste griezeligheden van bizonderheid tot bizonderheid voelde ie weer ópbloeden, overstormden z'n angst-denken. Als 't met Louise nu ook eens zoo ging. Hoe ze daar nu gemarteld lag, stervend, ellendig van pijn en schaamte, en rond haar alleen vreemde oogen, koele handen... nee toch... want Marie, die goeie meid was 'r.

Toen ie terugkeerde met Arnold, durfde hij de trap niet op van angst. Arnold, die stil begreep, ging voor. Maurice sloop, treedje voor treedje hooger, vast voornemens, om weg te hollen, als 't gegil weer zoo hevig was. Maar niets hoorde ie. Dat maakte 'm nog banger.

Schuw zag ie z'n voorkamertje in, waar de burgermenschen en kennissen nog bijeenklusten en staande gedempt babbelden. In ééns viel 't over hem, 'n zicht op de vale armoe van z'n hok. Nooit had ie zoo triest en groezelig 't vuilgeel vlammetje van z'n slingerend avondlampje zien branden. Schaduwgroezelte schommelde door 't kamertje op de kale muren en telkens stootte 'n ander 't hoofd tegen z'n lampje, dat laag en scheef boven de plank-tafel uithing.

Wat zou ie nu gaan hooren van Louise? Hij durfde niet meer vragen. Telkens keek ie naar de balkondeuren, of ze

wel goed openstonden, om dadelijk weg te springen, als 't mòest. Maar al sterker satyrde de spotstem in 'm, dat zoo iets toch aanstellerig in hem was, dat ie dat tòch nooit deed en nooit dùrfde. Dat nuchtere tegengespartel van z'n eigen verstand maakte hem woedend op zichzelf, wijl ie voelde, dat hij 't niet deed, al wist ie, dat de dood van Louise 'm neersplinteren zou, niets meer aan 'm heel laten. Hij wou zich zelf wel ranselen met haat en minachting, dat ie zoo misselijk laf was, behoudzuchtig, en angst voor pijn hem terughield. Al doller en dwarser gifte in hem 'n razernij van besluiten en tegenbesluiten. Dat was juist z'n kleine, gniepige lafheid, dat ie aarzelde, aarzelde, waar ie dadelijk te beslissen had als ie 't ergste hooren ging. Maar hij zou wachten, tot 't moment er was. Dan zou ie doen, dòen, zonder suggestie in koelen drang en hevigen wil.

En voor 't eerst doorsidderde 'm schrik en toch geweldige vastheid van gevoel, dat in hem zei: je dòet het, uit! uit!

Plotseling rumoerde er wat achter de deuren van de kraamkamer. De dokter, met 'n operatieschort vóór, z'n hemdsmouwen hoog opgestroopt, de harige armen bebloed als van 'n slachter, 't gezicht zweetend, pufrood van vermoeienis, riep lukraak de kamer in, dat 't kind er was, 'n flinke jongen, maar dat de patiënt doodelijk stilte moest hebben.

Plots was 't gedempt gebabbel in stommen schrik verzonken. - Maurice, eerst doodsbleek en hevig ontroerd, toen ie van ver in zoo'n woeste operatieplunje den dokter zag verschijnen en z'n stem zoo onverwacht hoorde schallen, voelde zich ver-ijzen. Een rilkou greep om hem en hij kreeg 'n gevoel, alsof ie bij stukken en brokken broos uit elkaar viel. Toen lach-huilde ie en voelde ie plots 'n zaligheid op zich aanstroomen, die 'm stom van bevende verrukking maakte.

Z'n angst brak in 'n snik-lach, 'n snik-huil door, en z'n mond kon ie niet meer dichtdrukken van zenuwachtige vreugde. - Er kwam zacht en getemperd gedrang om 'm heen van gelukwenschende menschjes en daarmee een warrelende ontlading van gesmoorde profetieën, dat een dit en die weer wat anders gedacht had, maar dat 't toch prachtig afgeloopen was.

Z'n broer Arnold drong dokters verlangen vooruit en meende ernstig, dat men weg moest gaan, hoe groot de be-

langstelling ook bleek. De kraamvrouw was doodelijk uitgeput na drie dagen vreeselijke weeën. Er moest nu groote rust volgen. -

De oude Graafstein drukte Maurice in geweldige armslingerbochten van aangedaanheid de hand en zei met haperende stem: 't Gezin, dat de Heere looft, krijgt de sege! Er spande bigotterie in z'n woorden en z'n donker-woeste, diepe oogen vuurden van felle geloofspassie. -

Maurice ontroerde door de woorden van den ouden man en drukte 'm lang de hand terug. Bij groepjes zakte de visite af en Maurice deed tegen 'n ieder niets dan lachen, stil-zalig, nederig lachen. -

Arnold had hem allang de hand gedrukt en was meegegaan met z'n onpleizierig-mokkende moeder, die 't maar niet kon verkroppen, dat háár zoon niet eens 'n paar behoorlijke stoelen had voor de menschen, die met belangstelling kwamen oploopen. 't Was 'n schandaal na zooveel spats, zooveel misère. -

Toen alles weg was, wist Maurice van overstelpende vreugde niet, wat hij 't eerst doen zou. - Telkens woelde ie z'n handen in 't haar, en lachte, lachte tot zich zelf. Er rilde geschroei van vuur langs z'n ruggegraat en soms kroop er kilheid tegen 'm op. Maar al was ie nu nòg zoo nerveus, hij voelde zich toch heerlijk opgelucht, en zoo veilig-licht, dat ie wel zingen wou, lange, lange tonen uitgalmen! Alles in hem was rillende ontroering en ontspanning. Hij hoorde gezang van tuinmerels om zich heen en hij lachte, lachte maar. - Louise, Louise, Louise, dat riep ie maar steeds in zich zelf en 'n hevig verlangen groeide in 'm haar even te mogen zoenen. - Alleen was ie, moederziel alleen! -

't Vunzig, petroleum-stank-uitzweetend pitje droef de z'n gelig, bleek groezel-schijnsel op dezelfde tafelplank, die hij voor 'n paar uur zoo verwenscht had.

't Dofte op en knaagde aan de muren; 't smoezelde op den naakthouten vloer, maar niets meer zag ie ervan. Hij moest lucht scheppen, diep ademhalen, lucht, lucht! De balkondeurtjes stonden nog op 'n kier. Nu gierde 't in 'm om z'n plan, z'n armzalig springidee! Wat 'n mensch in angst toch voor dolheid uitkoortsen kon! Hij ging op 't voetbreed balkongrondje staan, z'n knieën gekneld tusschen

de pilaartjes van 't steenen hekwerk. O, 't koelde zoo heerlijk op z'n gloeioogen, op z'n beefhanden. En als 'n duistere diepte stroomde daar de Amstel, 't water middenin telkens na wolkuitzeiling oversprankeld van maanvurig geflonker. - 'n Zomerboot ging voorbij. Fijn, in de lucht zwevend, hing 'n rood seinlichtje als 'n brandende wijnvlam in 't verdoezelde mastwerk, en bij 't stuur, in de laagte, gloeide nog 'n groen roerlampje, als 'n tooverster glijend over 't water. Tusschen de met maanglans oversprankelde plek, duisterde de boot en kronkelend sloeg de reflex van 't stuurlicht een slang in het uitklotsende water, meegesleept in 't schuimende zog en in wondergroene gloeiingen af krinkelend dwars door het licht-bleek golfgekabbel. -

Wèg was de boot. - Hij zou ook maar weer naar binnen gaan. Hoor, hoe 't zong in z'n ziel. Mocht ie toch maar eens éven Louise zien. -

Weer kwam de dokter uit 't alkoof naar 'm toe en zei 'm goedig, dat 't zwaarste werk achter den rug was.

Als de nageboorte nu maar fluks kwam, dan was binnen 'n half uurtje z'n taak afgedaan. En dan moest hij ook wel gaan rusten. Maurice zag den dokter hijgen van vermoeienis en hitte en hij kon wel huilen, dat ie 'm niets verkoelends wist aan te bieden. Hij stamelde wat verlegen terug, zei den dokter, dat ie tot z'n spijt niets in huis had en brak af, toen ie zag, dat de man daarvan niets hooren wilde. -

Dolf en Dorus waren dadelijk de voorkamer ingehold, toen ze hadden afgeloerd, dat de visite was weggegaan. Ze waren blij, even uit hun vervloekten zolderhoek te kunnen vluchten. Ze liepen op bloote voeten en door de gaten in hun boven- en ondergoed blankte hun bloote blijf. -

Zelfs Frans, in z'n smerig, groen jasje, óók op naakte voeten, leek 'n beetje vreugd in z'n glazerige en kippige oogen mee te dragen. Maurice sprak vriendelijk met hen. Hij voelde geen wrok, geen afschuw meer. -

De baker wou 'm 't kindje laten zien, dat al dadelijk kraaide. Maar hij wòu niet kijken. Hij was al heel blij, dat 't 'n jongen was! Marie Hallersma kwam nog even hij 'm. Ze vertelde van 'r angst, die ze doorgestaan had en d'r goeiige, breede mond trilde nog van zenuwachtige na-ontroering. Wat had Louise zich kranig gehouen, vond ze. De dokter

had 'r met cognac willen bedwelmen, maar ze wou, wòu niet drinken...’ Ze bleef dan bij d'r positieve.... ze wou d'r wete, waar ze bleef! Nooit had ze nog zoo'n martelkraam bijgewoond en anders toch wat gezien in d'r leven....

Maurice luisterde gretig naar de forsche man-meid. Even vroeg hij nog, als Louise stil lag, of ie dan niet 'n oogenblikje 'r zien mocht. Ze zou 't dokter vragen, maar mevrouw was zoo doodelijk zwak, dat ze 'r niet voor kon instaan. -

Maurice begreep de plotse stilte om 'm heen niet goed. Geen geklaag, geen gekreun, geen gekerm meer.... Nu maakte de stilte 'm bang, zenuwachtig en gejaagd... Zou Louise wel slapen....? en niet.... niet.... godallemachtig! - Als ze eens zoo verzwakt was.... dat ze 't niet meer uit kon houden! In hevige ontroering sloop ie naar de achter-kamerdeur, die kierde, en angstvol keek ie naar binnen. -

De dokter zag Maurice en wenkte 'm te komen, maar doodstil, met den vinger op den mond, wees ie. Maurice was zóó ontroerd, en zoo doorsidderd van huilkramp, dat ie zich niet wist, waar te bergen. En in bed, in de snikheete kamer, doorscherpt van azijngeur, verduft van karbollucht, weer verflauwd door heet water en kraamspoelsel, zag ie op 't witte kussen 't tenger-mooie gezichtje van Louise, 'r prachtbruin haar losgewarnet achter d'r hoofd, de groote, goddelijke oogen wijd open, in één vrede-staar hem aankijkend met 'n zachte zaligheid om 'r mond en 'n rust in haar fijne trekken, die ie nog nooit zóó innig gezien had. Hij durfde niet naderen en haar bijna niet terug aankijken, wijl ie vreesde voor ontroering in haar zwakte. Ze had een hoog roode koortskleur. Wat ontzettend vreemd leek Maurice dat. Altijd had ie haar fijn-bleek gezien. Weer wenkte de dokter bemoedigend en toen ineens kon ie zich niet langer bedwingen. Zacht, maar hartstochtelijk toch stapte ie op 'r af en zoende Louise éven 't koortsige mondje dicht. Niets kon ie zeggen, niets, maar àl z'n teederheid verinnigde hij in z'n kus. -

Hij zag even in de groote, bloeiende oogen 'n koortsige hitte, 'n opglanzing, die 'm bang maakte. - Toen sloeg Louise haar oogen neer, maar staarde dadelijk weer naar hem òp, en plots zag ie de schoonheid van die neergeslagen leden en wimpers en 't wondre blik-óp-slaan daarna, dat 'm bij hun eerste ontmoeting al zoo hevig ontroerd had.

Nu was ze moedertje, moedertje, en 'r bijgeloof leek versterkt, want 'n zoon zou 't zijn, en 'n zoon werd 't. - Zacht sloop ie weer weg. Hij voelde niets meer van z'n armoe, z'n zorgen, 't Juichte nu alleen in 'm, dat ze 't er doorgehaald had.

 

Overal sloop ie rond, om stilte te bewaren, geruchten te temperen en standjes van grove krediteurstemmen af te weren, die riepen aan de trap. De schel was met buren goedvinden afgebonden en zoo hield ie zooveel mogelijk rust en kalmte in huis.

'n Vreeslijke drie maanden volgden, waarin Louise worstelde, vocht met den dood. Eindelijk kwam er 'n beetje stabieler opleving. Haar kind kon ze niet zogen en dat maakte 'r stom van smart, dat haar wat-herstellen weer achteruitdrong, 't Zoontje, Kareltje, werd uitbesteed bij een kennis van Marie Hallersma, die 'n heel-goeie, maar arme min wist, kraakzindelijk en net. -

Maar dat gaf Maurice pijnigende zorgen. Arnold hielp weer, zich zelf alles ontzeggend, tot na twee maanden ook dat niet langer kon. - Toen kwam 't kind weer in huis, zonder dat Louise de kracht had 't te verzorgen. - Dorus en Dolf spoelden luiers, boenden en dweilden en Louise machteloos op bed versnikte daar onmenschelijke smart. - 's Nachts en 's middags na drieën hielp Maurice 't ventje. - Hij zorgde altijd prompt voor schoone flesschen, goeie melk, ontzuurde dotjes, tusschen z'n werk door. 't Was 'n zwaar gezwoeg voor hem, na z'n inspannenden dag-arbeid, maar hij verlichtte Louise, die zijn hulp en attentie heerlijk vond. Vier maanden na haar kraam was zij toch weer op de been. Ze kreunde heel verborgen wel van zwaktepijn, maar ze werkte toch weer in het huishouden en verzorgde zelf haar Kareltje. - Maar 't armoeleed bleef, chagrijnde erger rond hen dan ooit. -

En zoo was Maurice op den middag, dat hij bij Ko Hoenders de oude vrouw zoo angstig had hooren schreeuwen, om Ko's plagerij met 't egeltje, ook weer voor z'n avondraam gaan zitten. In droeve peinzing was dat heele, vreeslijke smartleven hem toen voorbij gegaan.

 

Is. Querido.

 

(Wordt vervolgd.)


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

titels