De Gids. Jaargang 69

[p. 358]

Buitenlandsch overzicht.

26 Juli.

De Julimaand-kroniek is bijzonder rijk geweest aan gebeurtenissen. Wie zou willen gaan grasduinen in de feiten-oogst zou een kostbaren buit binnenhalen. En wat 'n variatie! Wel is waar, van den oorlog in Oost-Azië valt niet veel te vertellen, maar die eeuwige vechterij, dat menschenmoorden op groote schaal, wordt het op den duur niet tegelijk walgelijk en vervelend? Daarentegen, wat er in Rusland zelf geschiedt, lokt het niet zelfs den grootsten stumpert om daaraan de kracht van zijn beschrijvingstalent te beproeven?

Er is daar, ja, door het heele rijk heen, van den Kaukasus af tot de westgrens van Polen, en van Zuid-Rusland uit tot aan Finland toe, de gewone gebeurtenissen-ondergrond van dynamietaanslagen, revolverschoten, strikes, jodenvervolgingen en kozakkenaanvallen - dat alles rekent niet meer mee, dat is sous-entendu, wanneer men het woord Rusland uitspreekt; evengoed als men in dat woord hoort: grootvorsten-waanzin, bureaucratie-bederf en omkooperij. Neen, dat bedoel ik niet. Heine's tamboer Legrand zou dat gewone verhaal op zijn trommel ons kunnen voortrommelen door nu eens wat harder op het trommelvel te slaan en dan langgerekt en klagend zijn instrument te doen brommen, of flink te gaan roffelen, of een dof dom, dom als slottoon voort te brengen.

Maar de samenkomst van de Zemstvo's te Moskou, als ze over een constitutie voor Rusland beraadslagen, zou ik willen schilderen - indien ik het kon, - wanneer de politiecommissaris er binnenkomt

[p. 359]

en zich bedenkt wie hij al zal opteekenen als daar wederrechtelijk aanwezig, en een stem hem toeroept: ‘Schrijf heel Rusland op!’ Maar de grotesk-tragische avonturen van de ‘Potemkin’ zou ik willen beschrijven, als het schip met zijn oproerige bemanning de heele Zwarte Zee met omliggend kustgebied in verwarring brengt, als het Odessa teistert en toch eigenlijk niet weet wat aan te vangen, als de Zwarte Zee-vloot den muitenden zeebodem in den grond wil boren, zich in aanvalspostuur stelt, en - de rebellische schuit ongedeerd laat passeeren - tot dat het heele avontuur zijn klagelijk uiteinde - eind gek, alles gek, - vindt op Rumeensch gebied bij Kustendje!

En buiten Rusland loopt er een constante reeks van interessante, treffende, burleske voorvallen, van het Turksche Rijk, waar een helsche machine springt, over de strubbelingen in Servië en Hongarije heen, door Pruisen en Frankrijk waar Bülow zich Jaurès in den weg stelt, en waar de verwoedheid der nationalisten aan het ministerie het hoofd doet verliezen, tot in ultima Thule, tot Engeland, waar de parlementaire confusie een stap stijgt, Balfour's ministerie ondanks de nederlaag in het Lager Huis aanblijft, en de oppositie, die geen strijdplan kan bedenken, ten slotte de Regeering helpt aanblijven....

(Ik laat nog een boel schilderachtige feiten varen.... op de zee der stilzwijgendheid, omdat al zoo mijn volzin niet tot een eind dreigde te komen.)

Het belangrijkste is hierbij weggelaten: de benoeming van Witte, in plaats van den aangewezen Muraview, tot afgevaardigde naar het vredescongres te Portsmouth (V.S.), - want daar zullen de onderhandelingen tusschen Japan en Rusland gevoerd worden, in de maand Augustus, - en de bijeenkomsten, aan boord van hun beider jachten, van keizer Wilhelm met den Czar in de Finsche wateren, bij het eiland Björkö.

Ik heb de benoeming van Witte 't eerst vermeld, niet alleen omdat zij in tijdsorde vooraf gaat, maar ook omdat zij voor een deel het samenkomen van de beide souvereinen verklaart.

Dat Witte de opdracht heeft gekregen, bewijst dat het den Czar op 't oogenblik ernstig om den vrede te doen is. Muraview was voorstander geweest van de uitbreiding der Russische macht in het verre Azië, Witte was daar oorspronkelijk een tegenstander

[p. 360]

van, en is zich altoos blijven kanten tegen de Aziatische grootheids-ideeën en grootheids-knoeierijen, omdat zij zijn financiëel systeem in de war brachten. Was Muraview gegaan om te onderhandelen, dan was de beslissing al meer en meer verschoven; Witte daarentegen is de man om de dingen tot een besluit, en tot een goed besluit te doen komen.

Men kan het zien aan de voorbereidende stappen die Witte bezig is te nemen. Hij is over Parijs gegaan, en is daar bezig te confereeren met de Fransche regeering en met de Fransche bankiers.

De hulp van de Fransche regeering is natuurlijk noodig, omdat hij anders niet met het noodige gewicht op kan treden bij de vredesonderhandelingen. Het moet vast staan voor de wereld dat, ondanks Ruslands malheur, het verbond met Frankrijk zijn volle kracht heeft behouden, en dat de invloed van Engeland, den bondgenoot van Japan, niet bovendrijft in de Fransche politiek door de onlangs bewerkte goede verstandhouding tusschen de beide landen, Frankrijk en Engeland.

Met de Fransche bankiers bespreekt Witte vervolgens de voorwaarden van een nieuwe Russische leening, wanneer de vrede eenmaal daar is, - want zonder vrede kan Rusland verder geen geld meer krijgen op de Europeesche geldmarkt, en het eerste wat Rusland noodig heeft is geld om zijn schade te herstellen.

Bij de moderne groote oorlogen - laat mij dit hier met een tusschenredeneering invoegen - komen drie groote factoren in aanmerking voor den afloop. De eerste factor, het spreekt van zelf, is de toestand van het leger; de tweede factor is de volksgeest, of hij de regeering bij het voeren van den oorlog steunt en ophoudt, dan wel of hij gemakkelijk inzinkt en de moeielijkheden gaat vergrooten; de derde factor zijn de geldmiddelen.

Nu is in het Russische rijk de toestand van het leger quaestieus gebleken, de volksgeest is bepaald vijandig geworden, en de financiën zullen misschien spoedig uitgeput zijn.

Het zou er dus zeer ernstig uitzien voor het Russische gouvernement, wanneer niet juist de grootte van zijn schuld aan het buitenland maakte dat het buitenland verplicht is de Russische regeering te helpen, ter verhoeding van een Europeesche financiëele catastrophe. En het gevolg is dat de regeering van den Czar voor

[p. 361]

het missen van den steun van den volksgeest een vergoeding vindt in de vrees der buitenlandschten machten voor een Europeesch bankroet.

Vertegenwoordigt, in de oogen der machthebbers van Europa, het Russische gouvernement dan nog voldoende den Russischen staat, dat men aan dat gouvernement crediet kan geven?

Ik geloof dat men hierop volmondig ja mag antwoorden, en Witte is daarvoor in Parijs om dit aan de bankwereld duidelijk te maken. Men zou kunnen spreken van een cirkelredeneering. Zoolang de Czar nog crediet heeft in Europa, staat de regeering in Rusland nog niet op zulke losse schroeven als het soms den schijn wel heeft, en omgekeerd, zoolang de regeering toont zich te kunnen houden, zal zij over Europeesch geld kunnen beschikken. Maar de steun van de kapitalisten gaat naar het eenmaal gevestigde gezag, nooit naar een gezag dat nog moet komen en zich moet toonen.

Dat heeft de Czar in zijn voordeel, en dit zijn punten die Witte gedurende zijn verblijf te Parijs kan illustreeren.

Ook Duitschland is gemoeid in de Russische leeningen. Ik heb van Fransche bankiers gesproken, maar mag men bij heeren van de bank wel nadruk leggen op de nationaliteit? Het Europeesche kapitaal is bij Rusland betrokken, laat ons zoo liever zeggen, en veel van dat Europeesche kapitaal zit in Duitschland.

Toen onlangs over Marokko quaestie ontstond tusschen Frankrijk en Duitschland, toen begon de beurs te Parijs op eens angstwekkend te dalen; het heette dat men vreesde voor een oorlog tusschen de twee naburige staten, maar inderdaad was men daarvoor niet bang.

Het geval was dit.

De vrees bestond dat Duitschland het aan Frankrijk zou gaan lastig maken door in groote mate Russisch fonds ter markt te brengen, en dat men niet alleen door de daling in Frankrijk groote verliezen zou lijden, maar dat ook de regeering verlamd zou zijn door den schrik welke zich van de Fransche beleggers meester zou maken. Het is voornamelijk voor die dreiging dat Frankrijk in het Marocco-incident heeft moeten toegeven.

Keizer Wilhelm, als een recht modern vorst, - en die om allerlei redenen met de Duitsche groot-financiers goed wil staan, - heeft in zijn politiek het financiewezen als een machtigen factor

[p. 362]

opgenomen. Rusland is de groote afnemer van Duitschland, en het moet dat hoe langer hoe meer worden. Dat zijn financiëele banden die Duitschland en Rusland vereenigen en de grootfinanciers hebben daarbij hun woord te zeggen.

Maar het zijn natuurlijk niet alleen die commerciëele belangen die den Keizer er toe hebben gebracht om in de Finsche wateren een onderhoud te voeren met den Czar. De Keizer heeft er in den laatsten tijd op heen gestuurd dat Duitschland zijn overwegende stelling in Europa weer zou innemen, die het begonnen is te verliezen, toen Rusland - dat Rusland dat Bismarck steeds had weten te paaien - zich met Frankrijk verbond, en die het geheel zou verloren hebben, wanneer de aangebaande goede verstandhouding tusschen Frankrijk en Engeland tot een verbond had geleid, waaraan Rusland, als bondgenoot van Frankrijk, en Japan, als bondgenoot van Engeland, zouden hebben deelgenomen.

Op zoo'n wijs mocht de vrede niet tot stand komen, wilde Duitschland zijn wereldinvloed ophouden.

Van daar de tocht naar Tanger om Frankrijk te waarschuwen dat het nog een anderen nabuur had dan Engeland, en die dichter in de nabijheid was en die meer gelegenheid had om kwaad te doen.

Van daar, nu, de tocht naar Björkö.

Misschien was de gang naar de Finsche golf ter ontmoeting van den Czar reeds overlegd toen de Keizer naar Marokko toog; in allen geval, deze laatste reis sluit zich aan bij de vorige, zij is er een consequentie van; en met consequente passen marcheert de Keizer naar zijn doel: te toonen dat hij de woordvoerder van Europa is, en dat woord te laten gelden tot verkrijging en tot bevestiging van den vrede.

Want behoudens onvoorziene omstandigheden, en wanneer President Roosevelt zijn standpunt getrouw blijft, is de vrede verzekerd. Alleen zal Japan, dat ‘het gele gevaar’ voorstelt, zijn aanspraken wat moeten inbinden, en Engeland zal een toontje, een klein toontje, lager moeten zingen.

B*