De Gids. Jaargang 69

[p. 190]

Buitenlandsch overzicht.

29 Maart.
Vrede?

De gebeurtenissen gaan snel en met kracht tegenwoordig; maar daarna, als ze hun vaart hebben genomen, blijven ze hokken, een poos.

We denken daarbij vooreerst aan wat er op het oorlogsterrein in Azië geschiedt.

Het begin van de maand zag de ontwikkeling van het gevecht tusschen Russen en Japanners in de buurt van Moekden. Tien dagen en meer duurde de slag, voordat het den Japanners gelukte de omtrekkende beweging van hun leger te voltooien en den vijand te noodzaken tot een verwarden terugtocht, met achterlating van een deel van zijn geschut en met opoffering van een aanzienlijk getal zijner troepen. Het was het tweede groote succes voor de Japansche wapenen, in het nieuwe jaar; want nauwlijks twee maanden scheiden de overwinning bij Moekden van de inneming van Port-Arthur.

De moreele, zoowel als de materieele zege kwam aan het gele ras. Port-Arthur, dat eenmaal door de intervenieerende Europeesche mogendheden aan Japan was ontnomen, - Port-Arthur, de onneembare vesting, de krijgsvlootstandplaats die het overwicht in de Chineesche wateren aan haar bezitter verzekert, was terugveroverd door taaien, voor geen offer terugdeinzenden heldenmoed, - Moekden, de heilige

[p. 191]

stad voor de Mantchoe-dynastie die China beheerscht, was als prijs van een bewonderenswaardige taktiek en een onvermoeide doorzettingskracht den overwinnaars der Russen in handen gevallen. Op die twee steunpunten kon zich de beslissing van dezen veldtocht opbouwen, want Rodjestvensky's vloot ligt nog ver weg, evenals de aanvullingsarmee die in Rusland wordt samengetrokken.

De beslissing van dezen veldtocht! - Waarom ook niet de beslissing van dezen geheelen oorlog?

Wel is waar hebben zich de geduldige, tegen het noodlot strijdende Russische soldaten beter van hun nederlaag hersteld dan men na de eerste berichten mocht verwachten, maar er is nu toch door den overgang van het oppercommando uit de handen van Koeropatkin een onzekerheid in de leiding van het leger gekomen die een overwinning en een standhouden van de Russen hoe langer hoe onwaarschijnlijker maakt. Het groote object van den krijg, de bezetting van het vruchtbare gedeelte van Mantchoerije, zoover het van de zeezijde beheerscht kan worden, is door de Japanners bereikt of bijna bereikt. En gemakkelijk zal het voor de Russen niet wezen om hen uit de ingenomen posities te verdrijven.

Het lot heeft gesproken.

Maar het woord dat een eindbesluit brengt, het groote woord van vrede, wil zich nog niet bepaald en zeker doen hooren. Heel vreemd is het dat van verschillende kanten er aanloopjes worden gemaakt tot het brengen van vredesvoorstellen en van vrede, maar al die voorslagen en geruchten stuiten tegen een onmogelijkheid. Het hokt. Een voortzetting van den oorlog zal beiden, èn Russen èn Japanners, aan krachten van menschen en geld uitputten, zoodat ze voor lange jaren onmachtig zijn, en toch is een vrede, thans, nog hoogst questieus.

Wanneer men de zaken op den keper beschouwt is dit geval minder verwonderlijk.

Wat zou er dan door een vrede worden beslist?

[p. 192]

Zal Japan tevreden zijn met de behaalde voordeden, voor zoover het zich die bij een overeenkomst kan verzekeren, bv. de suprematie in Korea en het bezetten van Port Arthur voor onbepaalden of ruim bepaalden tijd? Of zal het voortgaan met de uitbreiding van zijn invloed in Oost-Azië en in China zich een bondgenoot verwerven met onuitputtelijke hulpmiddelen, die het tot de eerste macht van Azië zal maken?

En zal Rusland, dat een jonge, groeiende wereldmogendheid is, zich op laten houden in zijn groei? Of zal het zijn krachten bijeennemen om zijn verloren stellingen te herwinnen?

Mij dunkt, het antwoord op die vragen luidt niet twijfelachtig. Een vrede van thans staat gelijk met een voortdurend oorlogsgevaar voor de komende jaren, en met een oorlog van veel grooter afmetingen in een niet al te verre toekomst.

Een vrede op 't oogenblik is alleen mogelijk wanneer een combinatie van Europeesche mogendheden en van de Vereenigde Staten dien aan de beide krijgvoerenden zedelijk oplegt en voor zijn instandhouding waakt.

Wie zal de directie van zoo'n Europeesch verbond op zich nemen? Wie zal den doorslag geven?

In dit verband heeft ook de oplossing der binnenlandsche moeilijkheden van Rusland haar beteekenis.

Daar wordt eveneens krijg gevoerd. En de beslissing blijft hangende. De autocratie van den Czar heeft slag geleverd tegen de elementen van revolutie en van opstand, en voorloopig is aan het absolute gezag nog de overwinning gebleven; maar wil de orde in het Rijk blijven heerschen dan zal een wijziging in de beginsels van het bestuur en in de uitvoering van de macht noodzakelijk wezen. Een toenadering zal moeten plaats hebben tot de inrichting der overige landen van Europa en daardoor zal ook een nadere aansluiting mogelijk wezen.

Ruslands prestige heeft tot nu toe zich in Europa doen gevoelen, omdat het inderdaad een vreemde macht was, waar de wil van een enkele gold en die wil zich dadelijk om kon zetten in het

[p. 193]

oprukken van een leger van honderdduizenden, en waar de honderdduizenden door het ongeëvenaarde expansievermogen van het land konden aangroeien tot millioenen en meer dan millioenen. In zijn onberekenbaarheid lag Ruslands macht.

Wanneer de binnenlandsche krijg tot een vrede wordt gevoerd die een constitutioneel aanzien aan de regeering geeft, - wanneer de wetten en reglementen niet langer het land afsluiten, maar het voor Europa en de Europeesche gewoonten openstellen, dan eerst zal een werkelijk samengaan mogelijk worden van de Russische regeering met de overige mogendheden, en zij zullen met elkander een gezamenlijk werk van beschaving kunnen ondernemen.

Tot nog toe stootte Rusland af, waar het de hand op legde daar weerde het de anderen, in het gevoel van zijn overwicht en zijn eenzelvigheid. De crisis die het doormaakt is er een van Europeaniseering. De bewegingen, die het land doortrillen, zijn snel; maar dan treedt opeens een pauze in. Ook hier is nog geen eindwoord gezegd.

Alleen is zooveel duidelijk, dat de autocratie, wanneer zij aan haar strenge principes vasthoudt, den oorlog tegen Japan zal doorzetten, terwijl een hervorming van de regeeringsbeginselen den vrede met den Oosterschen rivaal noodzakelijk zal maken.

En Europa en de Vereenigde Staten, zonder wier bons offices een duurzame overeenkomst niet tot stand kan komen?

Frankrijk, Ruslands bondgenoot, is de uitverkorene om de taak van vredesinleider op zich te nemen. Engeland, dat met Japan verbonden is, maar dat niet een al te groote ontwikkeling van de Japansche macht kan wenschen, heeft zich bij Frankrijks bemiddelingsrol aangesloten, en de Vereenigde Staten, die zich altoos apart houden, zullen dat werk niet willen storen.

Er bestaat in Azië een mededinging tusschen Rusland en Engeland, de beide mogendheden ontmoeten elkander overal, in Perzië, in Mongolië, (door Thibet) in eigenlijk China; de grenzen van hun beider macht komen samen, en zij willen, ieder van beiden, over elkanders grenzen heen.

[p. 194]

Maar Engeland heeft het streven, zooals het een jaar geleden door zijn verdrag met Frankrijk heeft getoond, om aan de twisten over grenzen en bevoegdheden een eind te maken door zuiver omschreven machtsbepaliugen, en het is in 't geheel niet onwaarschijnlijk dat het de gelegenheid wil zoeken om tot een goede verstandhouding met het Russische Rijk te geraken. Een samengaan van Engeland en Rusland met Frankrijk als verbindend lid behoort tot de politieke mogelijkheden, en zou het middel zijn om den vrede voor geruimen tijd in Azië te doen stand houden.

Alleen is er nog een andere mogendheid die mee heeft te spreken.

Keizer Wilhelm heeft dezer dagen in zijn rede te Bremen gezegd dat hem nooit het ideaal van een wereldveroveraar voor de oogen heeft gestaan, omdat de geschiedenis hem geleerd heeft dat niets zoo weinig bestand heeft als een wereldrijk. Maar wel verlangt hij een machtig Duitschland, dat door zijn saamgehouden kracht uitstraalt over de wereld, en dat den vrede kan bewaren en opleggen door zijn leger en zijn vloot.

Het Duitsche leger, dat in oorlogstijd nu reeds vier millioen man op de been kan brengen, zal nog worden vermeerderd, en ook voor de uitbreiding van de vloot is bij den Duitschen Rijksdag een nieuw wetsvoorstel ingebracht. De Keizer wil het niet opgeven om Duitschland vooraan te brengen onder de staten van de wereld. Mocht het alleen staan, het zou toch durven.

Tamen is Duitschlands fier devies.

Maar zulk een tamen is geen gemakkelijk medespeler in het Europeesch concert. Het gunt aan geen ander de eerste plaats, en aan Frankrijk speciaal heeft de Duitsche Keizer onlangs getoond dat hij gekend wil worden bij al wat er in de wereld geschiedt, toen hij verklaringen liet vragen omtrent de bedoelingen van zijn westelijken nabuur met Marocco. Hij wilde toonen dat hij de Middellandsche zee niet aanzag voor een Fransch-Engelsch meer.

En ook wil hij Azië niet beschouwen als een Russisch-Engelsch domein. Hij heeft zelf plannen met Azië en ... met Rusland. Hij verlangt een Duitsch-Fransch-Russisch verbond, zonder Enge-

[p. 195]

land daarbij, dat gecoquetteerd heeft met het gele ras. Ja, hij rekent Engeland niet geheel tot Europa; Europa zou 't veel beter kunnen zonder dat eilandenrijk.

Al is de macht van den Keizer niet groot genoeg om Rusland en Frankrijk tot een verbond met zich te dwingen, ze is toch wel voldoende om schikkingen die van Frankrijk en Engeland uitgaan te verhinderen. En ook om die verhouding van Duitschland en Engeland, zoolang ze niet verbetert, blijft de vrede in Azië een onzekerheid.

B*.