De Gids. Jaargang 68

[p. 569]

Buitenlandsch overzicht.

28 November.
Spoken.

Een vreemd gevoel van spanning en tegelijk van afmatting gaat door de wereld heen.

In Oost-Azië blijft de beslissing hangende. De Russische en Japansche legers liggen ten Zuiden van Moekden tegenover elkander in nauwe aanraking, zonder dat het tot een grooten slag komt, en Port-Arthur houdt zich nog altoos staande. Een uitgeputte, gedecimeerde bezetting weert zich met succes achter de rotsmuren tegen de furieuze aanvallen van een doodsverachtenden vijand. Daar, voor Port-Arthur, zal waarschijnlijk het eerst een beslissende afloop volgen; want voor Japan is de inneming van die versterkte haven een levensvraag. Het ijsvrije Port-Arthur in handen der Japanners, dat beduidt voor hen den gemakkelijken toevoer van ammunitie en provisie naar het legerkamp in Mantschoerije, en het vrij worden van een aanzienlijk legercorps tot versterking van hun hoofdmacht; het is voor het oogenblik de wichtigste kaart, die zij voor hun krijgsspel in handen moeten hebben. En nog geeft het gedunde en gehavende garnizoen van de vesting het niet op. De Japanners zijn wild, maar de Rus wijkt niet van zijn post.

Onderwijl, als uit een nevel van afstand, komt statig nader en nader de divisie van de Russische Oostzeevloot.

Het zal zeker nog meer dan een paar maanden aanhouden eer het Baltische eskader zijn bestemming bereikt. De reis is vertraagd,

[p. 570]

maar toch niet opgehouden geworden door het incident in de nabijheid van Hull, toen er een paniek ontstond bij het Russische commando, op het gezicht der Engelsche visschersvloot in de buurt van de Doggersbank, en een aantal visschers de slachtoffers werden der verwarring.

Of was er werkelijk een aanslag van torpedobooten beraamd op de Russische schepen, en was de uitbarsting van het Russische geschut een weloverlegd en gerechtvaardigd verweer?

Er vaart door de verbeelding van de menschen zoo'n torpedospookschip dat de houding der Russische autoriteiten zou verklaren en wettigen. Het doemt daar op als een duivelsche uitvinding om den wereldkrijg te doen ontvlammen.

Hoe plotseling knetterde het vuur van de verontwaardiging in Engeland, toen de Rus zijn hand sloeg aan vreedzame, interessante visschers, genooten van datzelfde land dat zoo koeltjes had toegezien op het leed van vrouwen en kinderen in de kampen van Zuid-Afrika! Een oogenblik scheen het zelfs alsof Engeland tot straf van de Russische euveldaad den oorlog wou aanvaarden en de vijandige vloot in den grond dacht te boren. Dan kwam de vredesstemming boven, en zij triomfeerde eindelijk op het gevaar van een krijg die de wereld zou teisteren om het voordeel te gunnen aan de volken buiten Europa, aan het gele ras in Azië en het slimme Yankeeras in Amerika. Men trof een vergelijk, en door het wijze vredesbeleid van Frankrijk werd een vernedering van Rusland vermeden. De Baltische vlootdivisie zette haar weg voort.

En Japan staat in het komende voorjaar met zijn geslonken en geteisterde macht tegenover een nieuwe vloot in de Japansche wateren.

Wanneer niet een tweede spookschip het pad van het Oostzeeeskader kruist, en een tweede incident met zijn complicatie de bedreiging der Russische vloot op eenmaal verlamt!

Want het spookt sterk in dezen tijd, en de elementen van verwarring en onrust komen overal te voorschijn, nu er geen staatslieden in Europa meer zijn die de gebeurtenissen in hun hand weten te houden en er geen man meer is om de spoken te verbannen.

Welk een spokenspektakel in Frankrijk! Daar is tegenover het monster van het clericalisme het monster van het vrijmetselaarschap

[p. 571]

komen opdagen. Niemand weet of het wezens van bloed en spieren zijn, of dat alleen de schrik voor hen hun het verschrikkelijke lichaam gegeven heeft; - maar daar zijn ze en waren rond door het land en kiezen hun slachtoffers.

Het heeft er bijna iets van of Frankrijk in tijden van burgeroorlog leeft. Er is een strijd tusschen de maatschappij die zich zelf de beschaafde noemt, en de klasse die de meerderheid heeft in het staatsbestuur. Wat Frankrijk tot het oude Frankrijk maakt, kerk en leger, de machten die den toon hebben aangegeven, - dat staat tegenover de aandringende lagere burgerklassen, die opgevoed zijn in de leerstukken der vrijzinnige school en in het denkbeeld eener nieuwe menschensamenleving. De strijd is verwoed, hij wordt met een hatelijkheid gevoerd waarvan men zich buitenaf nauwelijks een idee kan maken. Het is al tot klappen gekomen in de Nationale Vergadering, klappen en stompen waarvoor de ministerbank zelfs niet gespaard bleef. Voor nog erger dan dat deinst men misschien niet lang meer terug.

En het echte leven zit toch niet in den strijd. Het is meer een opwinding dan krachtsvertoon, meer matheid en schrik dan geregelde beweging naar een doel.

Wat zal men van Engeland zeggen? - Daar gaat ook een akelig spook in de regeeringskringen rond, het spook van leegte en onzijn. Evenals in Frankrijk is er een verzet van de klasse die den toon wil aangeven, en die in het fatsoen haar kracht heeft tegen de minderen die hun volle aandeel in het maatschappelijk leven verlangen; maar hier, in Engeland, hebben ‘de beschaafden’ de regeering in handen, alleen weten zij niet precies wat ze er mee kunnen en moeten doen. De beminnelijke Balfour, het hoofd van het ministerie, na heen en weer te hebben gedraaid, heeft zijn vollen draai om zichzelf genomen en is weer aangeland bij het onbestemde liefhebberen waarvan hij oorspronkelijk is uitgegaan; een aangenaam prater en salonfilosoof, als regeerder nul.

Wie een politiek heeft - want Chamberlain, al gaan we niet met hem mee, heeft toch de passie en de ideeën die de menigte kunnen meêsleepen, - wie een politiek heeft, wordt op den duur door de nul op zij gezet; en de onbeteekenendheid van de regeering slaat over op de partij die oppositie voert, evenals daarginds in Frank-

[p. 572]

rijk de passie van de eene groep zich meedeelt aan de andere. In een burgeroorlog bevindt waarlijk Engeland zich niet. Het is er vrede, al blazen de dagbladen een enkele maal fanfare op de krijgstrompet. Met al zijn schepen en zijn gebulder is Engeland een beetje bang en afgemat. Het weet niet recht zijn weg meer. Het spook, de leegte, heeft het bij de keel.

Ook in Rusland begint het te spoken. Eindelijk. De man die de revolutie zou wurgen, de minister von Plehwe, is in het graf gedaald, en uit dat graf stijgt het spook van de aanstaande omwenteling omhoog.

Naar St. Petersburg ter onderlinge beraadslaging opgeroepen, hebben de afgevaardigden uit de provinciale vergaderingen een constitutie beraamd, die voor Rusland een omwenteling beduidt. Want zij wil een einde maken aan het autocratisch regime dat de eenheid van het geweldige rijk voorstelt, en zij wil de macht brengen aan het wetgevend lichaam, door het geheele volk gekozen.

In den nood van het land breekt op eenmaal de stem door van het spook en bedreigt met verwarring en met een paniek de regeering, wanneer zij niet zichzelf geheel meester kan blijven.

Zoo is de onbeslistheid op het slagveld in Oost-Azië, met haar spanning en haar moeheid, een tegenbeeld van de vreemde spanning in Europa.

Uit Amerika daarentegen komt de beslissende boodschap. Roosevelt, de president der Vereenigde Staten, heeft de mogendheden opgeroepen tot een tweede conferentie in den Haag.

Bij de eerste conferentie had de czar het voorstel gedaan van een gedeeltelijke ontwapening der volken; een voorstel dat een reeks van oorlogen en onrechtmatigheden heeft ingeleid, en de bewapening der Europeesche volken eerst recht tot haar hoogte heeft gebracht. Deze tweede oproeping geldt een praktisch doel. Zij wil een overeenkomst vaststellen omtrent de rechten en de plichten der neutralen tijdens den oorlog, en de onschendbaarheid van den privaat-eigendom ook gedurende den oorlog bepalen.

Maar de uitnoodiging heeft toch nog een wijder beteekenis.

Komt de vergadering van de afgevaardigden der mogendheden tot stand, dan kan het sluiten van den vrede tusschen Rusland en Japan niet uitblijven. Men kan niet samen eten en samen

[p. 573]

vechten, vooral wanneer men genoodigd is door een machtig man als Roosevelt, wiens verkiezing tot voorzitter der Republiek voor de aanstaande presidentsperiode, met overgroote meerderheid van stemmen, heeft plaats gehad. Hij is daardoor bijna tot een dictator der Vereenigde Staten gemaakt.

Amerika verlangt van zich te doen spreken, en de man dien het aan zijn hoofd heeft geplaatst heeft de stof in zich om een rol te spelen.

Het is Amerika dat profiteert van den zedelijken achteruitgang van Europa, waar de spoken den boventoon voeren, en als de president der Vereenigde Staten zijn vriendelijke invitatie Europa voor 't aangezicht houdt, dan is de schaduw van het papier een spooksel voor het oude continent, dat verkondigt hoe zijn meester met lange Yankee-spillebeenen er op toe nadert.

B*.