De Gids. Jaargang 68

[p. 366]

Parlementaire kroniek.

26 October.

Het was stil in de politiek en levendig tegelijk. Stil in dien zin, dat, behoudens één enkele korte vergadering van de Tweede Kamer, alleen aan de overzijde van het Binnenhof in openbaar samenzijn werd gewerkt. Levendig, omdat het zoogenaamde Overijselsche conflict nog een ieder bezig hield en dit onderwerp voor afsterven bewaard bleef, doordien de regeering de door haar beloofde wet indiende.

Die wet - zij is met spoed in de afdeelingen van de Tweede Kamer behandeld - legt den weerbarstigen Staten van Overijsel den plicht op, binnen dertig dagen na haar afkondiging drie leden van de Eerste Kamer te kiezen. Men mag dit wetsontwerp wel in een goed gesloten vitrine voor bederf bewaren! Want het is eenig in zijn soort. Stel u voor dat de regeering een ontwerp indient, waarvan zij eigenlijk zelf niet weet of het in werking zal treden, en of het niet al overbodig zal zijn op den dag waarop het kracht verkrijgt. Men zal toegeven dat dergelijke wetten zeldzaam zijn en met een lantaarntje te zoeken. Hier echter is zoo'n wonder te aanschouwen. De regeering dient haar wetsvoorstel in, maar voegt er bij: indien de Staten van Overijsel van meening zijn, dat zij in hun gewone November-vergadering verplicht of bevoegd zijn tot de keuze van Eerste-Kamerleden krachtens den vroeger aan hen verstrekten last, dan zal het van de Eerste Kamer zelve afhangen, of zij van de aldus gekozen medeleden de geloofsbrieven wil goedkeuren. En indien zij die goedkeuring verleent, is a posteriori het

[p. 367]

Overijselsche wetje overbodig geworden, en heeft het alleen dienst gedaan om staatsrechtelijk vernuft te scherpen. Heeft het wetje dan in het Staatsblad gestaan, dan kan men het schouwspel beleven, dat een besluit van de Eerste Kamer een wet van haar kracht berooft.

In tegenstelling dus met het oude spreekwoord, dat er niets nieuws onder de zon is, kan men ten opzichte van de Overijselsche kwestie zeggen, dat zij voortdurend in den politieken bioscoop van ons vaderland nieuwe beelden laat naar voren komen.

Met die waarheid voor oogen valt er natuurlijk niets van te zeggen, welke verrassingen het aanstaande openbare debat in de Tweede Kamer nog verbergt; in het voorloopig verslag, dat vergezeld gaat van een doorwrochte Nota van den Heer Röell, kan echter reeds ieder, die op staatsrechtelijke snufjes verlekkerd is, veel van zijn gading vinden. Het wetje is schadelijk, - aldus de Nota van Utrecht's afgevaardigde, - want het geeft voedsel aan de verkeerde meening, dat in het besluit, waarbij de Kamer wordt ontbonden, tevens de dag voor de verkiezingen moet worden aangewezen; en dit is staatsrechtelijk onjuist, wijl de Grondwet slechts eischt, dat er binnen veertig dagen gekozen wordt en niet zegt, wanneer er binnen die veertig dagen gekozen moet worden. Het wetje is daarbij overbodig, zoo zingen Kamerverslag en Nota in koor, want de regeering was stellig bevoegd de Staten van Overijsel zoowel binnen de veertig dagen (al was het dan na 3 Augustus), als na verloop van dien tijd op te roepen om de Eerste Kamer compleet te maken. En eindelijk: de regeering behoeft thans niets te doen, noch door middel van een wet, noch door een buitengewone oproeping, want de Overijselsche Staten moeten van zelf in hun najaarsvergadering, krachtens de taak die de Provinciale Wet hun oplegt, de drie ledige Senaatsplaatsen aanvullen.

Al die staatsrechtelijke hersengymnastiek en al die fijn juridieke ontboezemingen hebben de 23 leden van de Overijselsche linkerzijde, die op 3 Augustus wegliepen, op hun geweten. Was het te verwonderen, dat in het Kamerverslag een deel der leden, blijkbaar ministeriëelen, over dergelijke onverlaten hun gal uitstortten en om een Strafwet riepen ten einde zulke politieke werkstakingen te breidelen? Men ziet het, het maken van een strafwet bij een staking werkt aanstekelijk.

[p. 368]

Jammer is het, dat men de anti-revolutionairen niet heeft herinnerd aan de revolutionaire daden van wijlen Keuchenius, die gelden weigerde voor een eenmaal aangenomen en in uitvoering zijnde wet. Jammer eveneens, dat de regeeringsgezinden, die er zoozeer den nadruk op legden dat de incomplete Eerste Kamer volkomen rechtsgeldig kan werken, niet werden verwezen naar de redevoeringen van dienzelfden Keuchenius, die jarenlang bij ieder wetsontwerp de onbevoegdheid der Tweede Kamer begon te pleiten, omdat de kiestabel niet was aangevuld! Wat zou deze staatsman zeggen, als hij nog leefde?

Voltallig of niet, bevoegd of onbevoegd, de Eerste Kamer heeft de Drankwet met den franschen slag afgedaan. Er was dan ook haast bij het werk; de wet moest den 15^den October in werking treden, er viel geen minuut te verliezen.

Weer was het hoofdzakelijk een tournooi tusschen den Premier en den heer Van Houten. De Friesche afgevaardigde was als oppositie-man in zijn element, en hier dubbel, wijl hij niet slechts van deze wet, maar ook reeds van de Drankwet van 1881 een afkeer had gehad. Dr. Kuyper herinnerde hem daaraan, door hem voor te houden, dat hij ook in 1881 van ‘plagerij’ had gesproken. Thans scheen den heer Van Houten die plagerij haar hoogtepunt te hebben bereikt. De nieuwe Drankwet zou nijvere burgers uit hun brood doen stooten, zou de willekeur van de politie zóo onuitstaanbaar maken als die maar bij mogelijkheid in een Pruisische staatsorde kon zijn, zou een heirleger van beambten kweeken, zou de oud-Nederlandsche vrijheid dooden.

Dat de linkerzijde als één man tegenstemde, is begrijpelijk; dat zij, door niet te spreken, de argumenten van den heer Van Houten voor haar rekening nam, niet. Stellig waren er onder die argumenten, welke voor een ieder gewicht moesten hebben. Zóo wat de woordvoerder ter linkerzijde aanvoerde omtrent de zonderlinge regeling, die de Drankwet in enkele harer onderdeelen voor sommige deelen van het land buiten werking kan stellen, zóo hetgeen hij zeide omtrent het toenemen van het aantal strafbare feiten. Maar de algemeene en diepere afkeer, die bij den afgevaardigde uit Friesland bleek te bestaan tegen de geheele inmenging van den Staat op dit punt, had men ter linkerzijde moeten recuseeren.

[p. 369]

Dr. Kuyper had dan ook, wat dit gedeelte betrof, gemakkelijk spel. Tegenover des heeren Van Houten toegevendheid jegens de dronkenschap en zijn remedie: het van Staatswege laten uitslapen van den roes, stelde hij de onmenschwaardige tooneelen, die hij in Engeland zelf had waargenomen. Maar voor het overige was de verdediging van den Minister een vergoelijken en hij beging daarbij den juridischen flater, het lapwerk van deze Drankwet met haar zonderlingen en nooit aanschouwden amendementen-regen te vergelijken met de behandeling indertijd van het Strafwetboek. Och kom, zei de Premier, dat uitstekende werk, dat door eminente mannen was ontworpen na jarenlangen arbeid, moest nog aangevuld worden door een novelle vóór het kon worden ingevoerd.

De Minister vergat een kleinigheid. De novelle van het Strafwetboek had met technische fouten van het ontwerp niets uittestaan, maar diende alleen om een belofte in te lossen, die de minister Modderman aan de Eerste Kamer had gedaan, toen deze haar stem van enkele wijzigingen afhankelijk maakte. Verkapte Eerste Kamer-amendementen alzoo!

Hier echter is de techniek van de wet zóo slecht, dat een man als de heer van Leeuwen zich angstig afvroeg, hoe men die wet ooit behoorlijk zal kunnen uitvoeren; en wat de Minister daarop antwoordde, was niet geschikt om op dat punt gerust te stellen.

De Drankwet ging er door met de stemmen rechts tegen die van links; een Drankwet zonder Overijsel, toch ook bestemd voor Overijsel.

Zelfs uit de redevoeringen van den Premier bij een zoo technisch onderwerp als dit, valt voor de algemeene politiek iets te leeren. Dr. Kuyper verklaarde, dat hij zich ‘op staatkundig terrein zeer goed samenwerking [kon] denken tusschen zeer heterogene bestanddeelen.’ Dat houde de anti-revolutionaire democratie zich voor gezegd, indien zij het onder haar vroegeren leidsman eens al te benauwd krijgt.