De Gids. Jaargang 68

[p. 559]

Buitenlandsch overzicht.

29 Augustus.
Zomersche idyllen en tragedies.

‘Die Sonne bringt es an den Tag.’

Wat heeft de zomerzon van 1904 al niet op haar geweten! De vacantiemaanden, die anders leeg van gebeurtenissen voorbijdommelen, alleen gehuld in wat warmte en regen, die glorierijke vacantiemaanden, droog van hitte en licht, spleten de doffe aarde zoodat ze haar geheime energieën aan den dag bracht.

Men schrikt er bijna van terug wanneer men den heksenbrouwketel van de wereld aan het opborrelen ziet.

Ginds, in het verre Oosten, is het de oorlog die zijn beslissende dagen nadert; de vijanden hebben elkander aan de keel gegrepen en de drommen van gele dwergen storten zich op het onneembaar geachte Port Arthur om het te verdrukken in hun omknelling. Straks doorstaat de Russische overmacht den toets of ze in staat is vast te houden waar ze beslag op heeft gelegd.

Hier, dichterbij, is op eenmaal de strijd tusschen kerk en staat sterk opgevlamd; zal de maatschappij zich kunnen emancipeeren van een geestelijkheid, die in de politiek een middel vindt tot

[p. 560]

bevestiging van haar macht? Zal de kerk, bevrijd van politiek, nieuwe macht verkrijgen over het hart der menschenkinderen?

Daar is het de leekensamenleving zelf, die met haar eigen vraagstukken al nauwer en nauwer in aanraking wordt gebracht. Zullen de trusts in de Vereenigde Staten hun gebied straffeloos uitbreiden? zal het protectiestelsel in Engeland winnen? zoo heet het, nu de presidentsverkiezingscampagne in Amerika haar invloed doet gevoelen, en het Britsche ministerie weer een nieuw jaar van leven is ingetreden. En dieper gaande vragen stelt die maatschappij nog aan zichzelf, waar zij, zooals op het Socialistencongres te Amsterdam, de beslissing wenschte of een geheele omkeer noodig is, dan wel de mogelijkheid daar is van een aanpassing aan het bestaande.

‘Die Sonne bringt es an den Tag.’ -

De zon laat haar licht vallen op de wonde plek van Europa, en er komt gisting in Turkije. Er bereidt zich iets voor op het Balkanschiereiland. De Porte is norsch afwerend tegenover de hervormingen in Macedonië en de Slavische staten, Bulgarije en Servië verbroederen zich tot het voornemen van een gezamenlijke actie.

Ja, overal doen zich teekenen van strijd voor. Geen gebeurtenis heeft er plaats of zij heeft haar tegenhanger en haar tegenwicht. Nu het begint te nijpen in Mantchoerije zet de Csar van Rusland zijn keizerwoord in dat het Heilige Rijk zijn volle macht zal ontplooien om overwinnaar te blijven in den oorlog, en hij geeft order tot het scheppen van nieuwe legers, alsof hij klaar stond des noods de heele wereld uit te dagen.

Wanneer de Fransche regeering de geestelijkheid verdringt, zoo krijgen de kerkelijke partijen in andere landen de overhand, en wanneer de arbeiders op hun congres den triomf verkondigen van den mondigen mensch die de hand gaat uitsteken tot opbouwing van de nieuwe menschenmaatschappij, daar bazuint het Katholiekencongres in Duitschland dat er niets op aarde zich realiseert dan ‘die Gedanken Gottes.’

De zon heeft het gedaan. Zij vult de vergaderzalen en zij verhit de hoofden, zij stookt de werkstakingen aan in Frankrijk en de centra der industrie van de Vereenigde Staten, zij prikkelt tot moord en zelfmoord, zij werpt de dynamietbom.

Zij droogt de rivieren op, en zij steekt den brand in de bos-

[p. 561]

schen. Mijlen ver gaat de verwoesting, dorpen vervliegen in vlammen, de steden...

‘Die Sonne bringt es an den Tag.’ - Ze komen aan het daglicht, de beddingen der rivieren, de fondamenten der wouden, de grondslagen der menschheid.

Laat ons in onze vacantie aan vroolijker dingen denken.

Marienbad heeft de eer onder zijn badgasten den koning van Engeland te mogen tellen. Hij heeft het goed thans, koning Eduard VI, en hij draagt zijn geluk met waardigheid en goed humeur.

Het is als van zelf gegaan dat Engeland, na het booze intermezzo van den Boerenoorlog, weer zijn plaats teruggevonden heeft in het concert der volken, maar zonder Eduard VI was de overgang van het land naar het goede spoor niet zoo gemakkelijk gelukt. Hij heeft zich aan de wereld getoond en zich goedmoedig gedragen; men prijst dat in vorsten en menschen, want zelfs in een koning of keizer verlangt men geen pretentie, en éen Wilhelm II is over en over genoeg.

De fortuin stond koning Eduard terzijde. Wie denkt er nog aan de Boeren? Ze zijn beschaamd gemaakt door het overleg en de voortvarendheid van de Japanners. Daarenboven, Kruger is dood, en Cronjé, o ergernis! speelt den Transvaalschen wanhoopsstrijd van dag tot dag op de tentoonstelling van Saint-Louis. Alles loopt mee om Engelands positie in de wereld te verheffen, en het zijn de Japanners die aan het Engelsche volk den grootsten dienst bewijzen.

Er is niets dat den vorst, die aan zwaarlijvigheid lijdt, belet om zijn heil te zoeken op de Boheemsche badplaats. Wel is er wat aandrang van nieuwsgierigen die zijn gebaren willen afkijken en zijn costuum willen kopieeren. Maar dat is toch ook een bewijs van erkenning en van eerbied. En wat heeft men er niet voor over, als men bemerkt dat de kuur waarlijk het lichaam vermagert, en het strenge dieet het hoofd licht en vroolijk maakt!

Maar zelfs op een vacantiebadplaats kan men zijn plicht van koning waarnemen. Men heeft daarvoor alleen zijn grijze zomerjasje af te leggen om zich in een Oostenrijksche veldmaarschalksuniform te kleeden, - ten minste als het er om te doen is, een onderhoud te hebben met den Oostenrijkschen potentaat.

[p. 562]

En dit was het geval. Den 16^en Augustus kwam keizer Frans Jozef den badgast van Marienbad een bezoek brengen. Een gewone visite. Het moest een plechtige samenkomst beduiden; want het gold als een tegenbezoek voor de beleefdheid door Eduard VI aan den Oostenrijkschen keizer gedaan, toen hij van Engeland naar Weenen was getrokken om den keizer te begroeten. Frans Jozef zag op tegen de contra-reis naar Engeland. Hij is vier-enzeventig jaar; zijn doctoren raadden hem den verren tocht af. Sprak het dan niet van zelf dat men elkander op de badplaats zou zien, - ten minste als koning Eduard het voor een voldoende tegenbeleefdheid wou aannemen.

Maar dit was geen vraag bij den coulanten en galanten vorst.

Zoo hadden alle plechtigheden in optima forma plaats. Het afhalen in Oostenrijksche veldmaarschalksuniform van het station, de begroeting, en de feestrit van de beide monarchen door het stadje. Daarna het diner in het hôtel Weimar, waar Engelands koning logeerde, ter eere van den keizerlijken gast, en aan het diner de dubbele feestdronk.

Van den koning van Engeland klonk de begroetingstoast: ‘Ik dank u dat ge hier zijt gekomen, en ik drink dit glas op uw heil.’

En van den keizer van Oostenrijk heette het wêerom:

‘Ik dank u voor de vriendelijke woorden daareven gesproken, en dat gij mij de lange reis naar Engeland hebt bespaard. Daarom drink ik op het welzijn van Uw Majesteit en van uw huis.’

‘Die Sonne hat is an den Tag gebracht’; maar ze heeft gelachen toen ze daar die beide oude heeren zoo plechtig hoorde klinken en niets zeggen ten aanhoore van den telegraaf, die hun woorden tot in de uiterste uithoeken van de wereld verbreidde.

‘Ik dank u en het ga u goed’; na hun diner hadden de vorsten elkander niets verder meê te deelen. Zij lieten wereldvrede en wereldvragen in rust om elkander slechts te zeggen: ‘Wel bekome het u!’ En dat was iets heel moois te midden van de zomeragitatie, en wel waard voor Europa om het aan te hooren.

‘Die Sonne bringt es an den Tag’. Ja, zij die in den laatsten tijd telkens bezig was om een nieuw soort van corruptie in het

[p. 563]

Russische rijk aan 't licht te brengen, zij heeft eindelijk den dag te voorschijn gehaald waarop de Czar een mannelijken erfgenaam heeft gekregen.

O vreugde! o Czaren-manifest!

Maar bij die vreugde geven de Japanners het vuurwerk en aan het manifest hechten zij hun postcriptum.

B*.