De Gids. Jaargang 68

[p. 464]

Aanteekeningen en opmerkingen.

Victor Bérard. Les Phéniciens et l'Odyssée. (Tome II Armand Colin Paris 1903).

- Gelijk uit mijne bespreking van Bérard's eerste deel in De Gids van Juli 1903 gebleken is, leek mij dit werk - ondanks de niet geringe bezwaren welke tegen de verkondigde stellingen zelfs in haar meest algemeenen vorm konden worden geopperd - een zóo pittige, frissche, geurige vrucht van den in Franschen bodem gekweekten, doch door de zuiderzon gekoesterden wijsheidsboom, dat zelfs die velen er aan te gast zouden willen gaan, voor wie de antieke boom der kennis een zaad des Boozen is, waarover de goden dezer eeuw hun taboe hebben uitgesproken.

Ook het tweede deel, dat als wetenschappelijk werk hoog de verwachting mocht spannen, wijl thans de algemeene stellingen getoetst aan de werkelijkheid der afzonderlijke episoden uit de Odyssee haar goed recht zouden bewijzen, ook dit deel zal eene bevoorrechte plaats krijgen in onze boekerijen, zij het dan ook in het vak, dat den overgang vormt van het streng wetenschappelijke naar de minder ernstig genomen producten der schalksche verbeeldingskracht.

Dit boek is eene bajadère, die zich heeft gehuld in den witten mantel van de priesters der profetische kennis. In bekorende klanken spreekt het ons van het verleden met de gewisheid van een, die, uit de grot der schaduwen opgevoerd tot de bron van het licht, heeft mogen schouwen vèr over de grenzen van het weten, die den menschlijken zoekers zijn gesteld. Soms voorspelt het met het gebiedend gebaar, dat den ziener zoo goed staat. Het ‘je crois’

[p. 465]

wordt dan gevolgd door een ‘et tu croiras!’ terwijl het den ongeloovige tot nederigheid dwingt met de formule: ‘votre science livresque n'est pas de mise pour bien juger la véritable exactitude de ces tableaux!’ Dan bant het de archaeologen en geographen uit den hof, slingert anathema's tegen de Duitsche ketterijen wier ‘longues discussions se sont éteintes peu à peu en laissant les esprits à moitié convaincus’ en maant tot geloof aan de topologie et toponymie als bezielende machten en eenige drijfveer van de wisselende avonturen der Odyssee. Wat is een naam? Een naam is alles! Gepersonifieerd worden de namen tot nymphen, reuzen, draken, in wier omarming de held de gelukzaligheid der goden proeft, in wier strijd hij zich de onsterfelijkheid, het loon van den epischen dichter, verwerft.

Doch dan vliegt eensklaps de witte mantel weg: de bajadère komt te voorschijn behangen met den klinkklank van haar oostersch linguistisch-goudwerk. En vleiend, streelend, lenig ontglippend aan de handen die haar trachten te grijpen, verblindend de oogen door eene warreling van veel klatergoud, bedwelmend den geest door haar geuren aan exotische planten onttrokken, voert zij ons mede langs de kusten der Middellandsche zee, een wonderland thans waar berg en bosch, stad en stroom omgetooverd in nixen en najaden den argeloozen Phoenicischen schipper de schoonste droomen wakende doen doorleven, opdat zijn reisverhaal eenmaal aan Homerus gereede stof bieden moge voor eene metrische overzetting in het Grieksch. En het is de dartele zinnenlust der bajadère, die haar ook thans wederom de kampementen laat zoeken der schilderachtige zeeschuimers. Dáar, in den kring dier even stoutmoedige als edelmoedige bandieten, ‘les plus adroits voleurs du monde’, voert zij het liefst hare dansen uit. Met hen bivakkeert zij, met hen zwalkt zij straks over de Grieksche en Italiaansche wateren, van hen ook leert zij de bekoorlijke schuilhoeken, die beschreven staan in de phoenicisch-grieksche instructions nautiques, welke de onnoozele kamergeleerdheid van ons geslacht nog maar steeds voor de vrije schepping houdt van den beroemdsten dichter bij Godsgenade, Homerus.

Wie eens wil zien, hoe het vernuft van een talentvol Franschman, gesteund door alle hulpmiddelen die de techniek onzer dagen biedt, den schakel weet te slaan tusschen het ver verleden en het

[p. 466]

heden, hij leze Bérard. Doch men leze hem op die oogenblikken waarop de vrije phantazie, onbezwaard door de logge blokken der soliede en serieuze wetenschap, ongebreideld door de teugels van het angstvallige, steeds wikkende, geleerden-geweten, eens dartelen wil en droomen en varen op de wolken. Dan zwerve men met Bérard over Ithaka en vinde met hem terug elken boom, elke bron, elke grot in het epos beschreven. Men dale met hem af in het heiligdom der Nymphen, mijmere met hem op de plek waar eens het geknor van Eumaeus' zwijnen weerklonk en legge zich ter ruste te midden van de resten van Odysseus' paleis. Al moge men dan ontwaakt tot de nuchtere overtuiging komen, dat het gevondene slechts Schwindel en het zoeken het grijpen naar schaduwen was, men heeft genoten en is eens een spanne tijds niet-wijs geweest. En ook dit is zoet naar 's dichters woord.

J. Vürtheim.