De Gids. Jaargang 68

[p. 338]

Buitenlandsch overzicht.

27 April.
Komende dingen?

De oorlog tusschen Rusland en Japan is thans zijn phase van rustigen voortgang ingetreden. Van tijd tot tijd hoort men van een catastrophe, - van het plotseling te gronde gaan van een slagschip als de Petropaulosk of van treffende doodsgevallen; - maar dat zijn incidenten zooals de geregelde gang der beschaving ze meebrengt. Komt er niet telkens bericht van een stad in Amerika die voor de helft of een derde afbrandt, en is daarmee minder aan menschenlevens en kapitaal gemoeid, dan met de ontploffingen door torpedo's! Het wordt een duel daarginds, in het verre Oosten, met zijn eigenaardige moeielijkheden van afstand en van terrein die het verhaasten van eenige beslissing onmogelijk maken, maar het is geen strijd, gelijk het had kunnen worden, op leven en dood. De aandacht van Europa is er maar half door beziggehouden. Men heeft den krijg, die een oogenblik dreigde het heele gezichtsveld in te nemen, op een distantie geplaatst, en wacht den uitslag af.

De Russisch-Japansche oorlog beduidt voor 't oogenblik alleen wat ongelukken of tragische voorvallen meer, en nog éen bijkomende bij de onbesliste affaires of hangende toestanden! Europa denkt liever aan zijn eigen wederwaardigheden. De Spaansche eerste minister werd bij het koninklijk bezoek, aan Barcelona gebracht, door den messteek van een anarchist gewond en had nog andere aanslagen op zijn leven te verduren. In Hongarije brak een spoorwegstaking uit en de onderdrukking van de onlusten die

[p. 339]

een gevolg waren van de strike gaf aanleiding tot bloedige tooneelen. Dat zijn gebeurtenissen die ook de belangstelling waardig zijn.

Dan - om over de onbesliste affaires iets te zeggen - willen de zaken in Macedonië nog maar altoos niet verder komen. De Sultan of de Porte verstaat meesterlijk de kunst van niets uit te voeren. Men heeft door de organisatie van een geregelde gendarmerie voor Macedonië zoo goed als te verhinderen, de wanorde in het land tot een blijvende gemaakt, en nu Rusland met Japan te vechten heeft is het respect voor het Czarenrijk ook geweken. Wel heeft Bulgarije, de vassalstaat, met Turkije in de afgeloopen maand een conventie gesloten, waarbij bepaald werd dat Turkije aan de Macedonische vluchtelingen amnestie zou verleenen, indien zij naar hun geboorteland terug wilden keeren, terwijl Bulgarije op zich nam om de revolutionaire comités, binnen zijn eigen grenzen, in 't oog te houden en te onderdrukken. Maar wat beteekenen zulke overeenkomsten? Al drie- en viermaal zijn de hoofden van den Macedonischen opstand heen en weer de grenzen van Macedonië en Bulgarije overgegaan, en evenzoo veel maal heeft Bulgarije beloofd om de Macedonische comités in zijn gebied te ontbinden. Het is geschied en heeft niet geholpen.

In al dergelijke dingen ligt niet het belang der gebeurtenissen van deze maand.

Maar dat het verdrag tusschen Frankrijk en Engeland, waarop ik in mijn vorig overzicht wees, werkelijk perfect is geworden en den bijval van beiden, Franschen en Engelschen, heeft gevonden, dat is het eerste punt van gewicht. De hoofdzaak van die overeenkomst bestaat daarin, dat de twee machten vrijwillig hun invloed op 't gebied van de Middellandsche zee deelen, de een door Marocco onder haar protectie te krijgen, de ander doordat het haar beschermheerschappij over Egypte erkend ziet. Overigens hebben zij alles in het werk gesteld om ook in de andere aangelegenheden, waarin hun belangen tegen elkander over stonden, de bezwaren op te heffen.

Van welke beteekenis de Engelsch-Fransche entente moet geacht worden, blijkt uit het enthousiasme waarmee Rome den President der Fransche Republiek op den 24en April heeft ontvangen. Er is

[p. 340]

geen vorst ooit zoo begroet te Rome als Loubet; heel Italië deelt in die geestdrift, zelfs Milaan, door zijn ligging en verbindingen een half Duitsche stad.

De reden moet zeker voor een deel worden gezocht in het feit dat de komst van den President der Fransche Republiek uitsluitend het wereldlijk Rome geldt, terwijl de Paus in de stad die hij nog altoos als zijn domein beschouwt voor het eerst door het hoofd van een historisch Katholieken staat wordt genegeerd ten behoeve ven den indringer. - Maar men mag toch ook waarlijk niet de voornaamste reden voor Italië's uitbundigheid over 't hoofd zien, die reden: dat Frankrijk in den laatsten tijd weer machtig en gelukkig is geworden, en dat Italië het machtige Frankrijk noodig heeft.

Frankrijk heeft het een heelen tijd hard te verantwoorden gehad, en het heeft zich het leven ook niet gemakkelijk gemaakt door zijn strijd tegen clericalisme en geestelijke orden. Maar het is, o wonder, gedurende de laatste jaren consequent geweest in zijn houding en het heeft 't er boven op gebracht, met wat Russischen steun zeker, maar toch zonder al te groote afhankelijkheid van Rusland.

Na de troonswisseling, en op initiatief zeker van Eduard VII, heeft Engeland toenadering gezocht tot den buurman aan de overzijde van het Kanaal. De Koning bracht, toen de oorlog in Zuid-Afrika geeindigd was, een bezoek aan Frankrijks hoofdstad; en er is een verstandhouding tusschen de beide landen het gevolg van geweest: eerst een betuiging van goeden wil door het arbitrageverdrag waarbij toekomstige geschillen aan scheidsrechterlijk oordeel zouden worden onderworpen, en later, nu in 't begin van deze Aprilmaand (8 April), de klaar sprekende conventies omtrent de koloniale aangelegenheden en de verklaringen over Marocco en Egypte.

Engeland is daardoor uit zijn Japanschen hoek gekomen, waarheen de nood en het isolement in Europa het Britsche rijk hadden gedreven, en Frankrijk is van zijn kant naar voren getreden uit zijn Russische verbinding.

Parallel met de entente tusschen Frankrijk en Engeland is de toenadering gegaan van Italië tot Frankrijk. Eerst kwam er een

[p. 341]

nieuw handelstractaat tot stand, en oude grieven en wrokken werden daarbij weggenomen. Daarop volgde nu onlangs, bijna gelijktijdig met de laatste Fransch-Engelsche overeenkomst, het arbeidsverdrag, een nieuw soort van tractaat dat de positie regelt van de Italiaansche werklui in Frankrijk en van de Fransche in Italië. Het is een begin en een inleiding tot een internationale arbeidsregeling, waarmee hier een proef wordt genomen, als tusschen twee naverwante landen.

Het is heel natuurlijk dat Italië als groote Middellandsche zee mogendheid zich niet apart kan houden, wanneer Engeland en Frankrijk, die baas willen zijn in de Middellandsche zee, tot elkander komen. Hoe licht zou 't anders, wanneer het zich terugtrok, bij eventueele schikkingen bedrogen kunnen uitkomen.

Nu heeft het daarenboven nog een bepaald doel, waarvoor het de hulp van Frankrijk en Engeland, maar vooral den steun van Frankrijk, bondgenoot van Rusland, van noode heeft.

Italië wil ook erkend zijn als deelhebber in de Turksche erfenis, wanneer eenmaal over het Balkan-schiereiland zal worden beschikt. Reeds is aan dien wensch eenigszins te gemoet gekomen door de toelating van een Italiaanschen commandant in Macedonië: maar Italië wil meer, het heeft het oog op Albanië.

In dit opzicht heeft het de Oostenrijksche monarchie als tegenstander.

Vreemder en vreemder wordt hoe langer hoe meer de verhouding van de beide bondgenooten in de Triplice, Italië en Oostenrijk.

Oostenrijk, pauselijk gezind door oude tradities, nationaal antipatiek aan de Italianen uit niet minder oude overlevering, verlangt buitendien Italië uit het Balkan-schiereiland te houden, omdat het voor zichzelf een zoo groot mogelijk deel daarvan wil verkrijgen, en geen lastige buren wenscht. De invloed van den Paus komt daarbij aan de Oostenrijksche monachie te stade om de Roomsche bevolking van West-Turkije op haar hand te houden.

En ook hierin vallen de belangen van Frankrijk en Italië samen, want Frankrijk, dat zich als beschermheer voelt van de Katholieke belangen in het Oosten, zou niet kunnen verdragen dat Oostenrijk door een besluit van het hoofd der Kerk daarin zijn vervanger werd.

[p. 342]

Zoo is tegenover het officiëele drievoudige verbond, waarin Italië deelneemt met Oostenrijk en Duitschland, een andere, natuurlijke drievoudige verbinding gekomen tusschen Engeland, Frankrijk en Italië, waarin Frankrijk voor 't oogenblik de leiding heeft, omdat het 't minst aan buitenlandsche verwikkelingen is blootgesteld (Engeland heeft zijn Japansch verdrag als een blok aan 't been), en zich in de omstandigheden van den tijd het best kan redden. Men kan het de Westelijke en Middellandsche Zee alliantie noemen, dat is: het verbond dat de belangrijkste wegen van Europa beheerscht, en het Oosten van den zeekant bewaakt.

Plastisch komt ons de groepeering van de Europeesche wereld voor oogen, wanneer we Keizer Wilhelm, met zijn groote zorgen voor eigen toekomst, in de Middellandsche Zee zien kruisen. Hoe houdt hij zich op een afstand van nationale feesten, hoe ontwijkt hij een ontmoeting met den President der Fransche Republiek! - doelloos heen en weer gaande langs de kusten als een ziel in twijfel.

Grijpen wij den toestand in een paar korte trekken samen, dan vinden wij, in tegenwicht op aarde, ginds in het verre Oosten van Azië de twee strijdende naties, en hier in West Europa de nieuwe samenkomst van volken. Moge dat vreedzame zich verdragen van het Westen de kiem zijn voor een verbond van Europa, waarin het zich kan uitspreken als een macht van beschaving!

B*.