De Gids. Jaargang 68

[p. 173]

Buitenlandsch overzicht.

28 Maart.
De mogendheden en de Russisch-Japansche oorlog.

De telegrammen van het oorlogsterrein volgen elkander op in een stortvloed en lijken op elkaar als broertjes en zusjes, allen kinderen van den vader der leugen. Wat men ongeveer - voor 't oogenblik - kan opmaken is: dat de eerste krachtige stoot van de Japanners niet het verwachte gevolg heeft gehad, en dat de Russen niet uit hun voorgeschoven positie op de grenzen van Mantchoerije hebben behoeven terug te trekken.

Daarentegen is aan de Japanners, maar er werd daaraan niet getwijfeld - de bezetting van Korea gelukt; het Japansche gouvernement heeft door een tractaat met de regeering te Seöel de betrekkingen tusschen Korea en Japan geregeld; en nu worden er aanstalten gemaakt om het geheele land blijvend in bezit te nemen, onder den modernen, van Europa afgezienen vorm van een protectoraat. Dwars door Korea, schijnt het, in 't Noorden van het schiereiland, wordt een reeks van versterkingen aangelegd, en zij moeten dienen om het Japansche leger, na een inval in Mantchoerije, bij een mogelijken terugtocht te beveiligen, of om een muur te vormen tegen de aanvallen van de Russen.

Al wordt ook in Mantchoerije slag geleverd, de Japanners zullen er toch niet aan kunnen denken, nu hun verrassing niet is gelukt, om er een blijvend en groot succes tegen de Russen te behalen. Mantchoerije is, door zijn spoorweg en zijn andere wegen, zoozeer vereenigd met de Russische provincies in Oost-Azië, dat Rusland er met zijn volle geweld tegen aandringt, en tegen dat geweld zijn de Japanners niet bestand.

Hun kans zou geweest zijn, dat er in het hart van Rusland, na een nederlaag van het Russische leger of de schandelijke overgaaf

[p. 174]

van een vesting, een omwenteling was uitgebroken, en 't onmogelijk was geworden voor den Czar om zijn troepen naar het oorlogsveld te zenden....

Maar zoover zal het thans wel niet meer komen.

Integendeel, met de overneming van het opperbevel in Oost-Azië door Kuropatkin, die na Dragomirow de populairste generaal van Rusland is, een man door zijn talenten en niet door gunst opgekomen, met de verwijdering èn in Oost-Azië van de onbekwame elementen uit het commando over leger en vloot, èn in Petersburg van zulke verdachte personen als Besobrasoff uit de regeeringskringen, - na die noodzakelijke maatregelen zal de krijg met ernst gevoerd worden, en hij zal worden geregulariseerd.

Er bestaat natuurlijk gevaar van den kant van China. Het zou kunnen gebeuren dat de Chineezen van de gelegenheid gebruik maaktnn om de ‘vreemde duivels’, de Russen, aan te gaan vallen, uit sympathie voor de Japanners of uit nationaal instinct. Maar dit zou toch niet veel meer dan een incident van den oorlog kunnen worden, omdat de Chineezen, na al hun wederwaardigheden van den laatsten tijd, nog te veel zijn gedesorganiseerd voor een krachtigen aanval.

Neen, wanneer de schijn niet bedriegt, is de oorlog het stadium genaderd van geregelde gevechten, waarbij het den Japanners te doen zal zijn om door een offensief optreden over de grenzen van Korea hun hoûvast op het schiereiland te bevestigen, totdat de tijd komt voor een vrede waarin ook de andere mogendheden, buiten Rusland en Japan, een woordje zullen willen meespreken.

In den laatsten tijd is het bij de wereldpolitiek regel geworden dat, gedurende den oorlog zelf, tusschen twee volken, geen derde of vierde volk zich in den krijg als bondgenoot van de strijdenden gaat mengen. De bondgenootschappen worden thans gesloten voor den vrede, niet voor den oorlog; ze noemen zich - drievoudige, tweevoudige alliantie - vredebewaarsters, en ze zijn het ook. Wanneer Turkije met Griekenland vecht, of Amerika met Spanje, of Engeland met de Transvaal, komt geen andere mogendheid er bij om hulp te verleenen; alleen als er vrede moet worden gesloten, dan wil men wel zijn diensten aanbieden.

De vraag was en is of ook in dezen Russisch-Japanschen oorlog de traditie te handhaven zal zijn. Het is zeker dat men bang is geweest voor een uitbreiding van het conflict; maar ik geloof dat de beteekenis van de afgeloopen maand Maart zal blijken geweest te zijn de uit den weg ruiming van dat gevaar.

[p. 175]

Er is namelijk niemand onder de groote mogendheden op 't oogenblik zoo bijzonder sterk dat ze een hoogen toon kan aannemen, en door flink op te treden den toestand kan verscherpen.

In Engeland is de regeering zwak; wat haar binnenlandsche staatkunde betreft, weet ze zelf niet wat voor weg in te slaan; en de nederlagen van de regeeringspartij bij de stembus, zoo nog niet in het Parlement, toonen dat het volk van haar genoeg krijgt. Engeland, daartoe verplicht door zijn gesloten tractaat, zal met zijn groote macht Japan bijstaan wanneer het, bij het sluiten van den vrede, noodig mocht zijn om nadeelige vredesvoorwaarden af te weren, maar verder zal het niet gaan.

Ook Frankrijk wordt te veel bezig gehouden door zijn strijd tegen de geestelijke congregaties om op krijgsavonturen aan de zijde der Russen te gaan zinnen. Het zijn de tegenstanders van Combes, het hoofd der regeering, het is de nationalistisch-kerkelijke partij die misschien - en nog zeer misschien, - wat beweging van een oorlog zou gaan maken, als zij er de macht toe had. Maar Combes, al staat hij niet sterk, houdt het hoofd toch op, en zoo licht zullen de nationalisten niet aan de regeering komen, zelfs wanneer hij valt.

Die houding van beide landen, welke het eerst genoemd moeten worden om hun betrekking. van Engeland tot Japan, van Frankrijk tot Rusland, heeft in de afgeloopen maand geen verandering ondergaan, en het is dus ook niet daarop dat ik doel door te zeggen dat de gebeurtenissen van Maart de non-interventie der Mogendheden voorspellen. Het groote feit van Maart is dat de besliste groepeering der Europeesche Mogendheden tot stand is gekomen. (Ik zie van de Vereenigde Staten af, waar de aandacht langzamerhand al meer gevestigd zal worden op de keus van een candidaat voor het presidentschap der Republiek.)

Om de schikking van de stukken op het politieke schaakbord van Europa te overzien, moet men vooreerst Duitschland in het vizier nemen.

Duitschland ziet in Engeland zijn grooten vijand voor de toekomst. Het wil en moet - om zijn snel aanwassende bevolking, in 1870: veertig millioen, thans: bijna zestig, in 1925: waarschijnlijk tachtig millioen, - het wil een wereldmacht worden, en daarvoor staat Engeland het in den weg. Van Rusland heeft het niet zooveel te duchten, omdat Rusland in waarheid zwak is, en geen concurrent voorloopig. Daarom zal het Rusland willen helpen - ik meen niet: in den oorlog, maar: bij het eind van den oorlog, en het zal Engeland willen teleurstellen, zooals 't reeds eenmaal

[p. 176]

gedaan heeft bij den afloop van den Japansch-Chineeschen oorlog in 1895, toen Duitschland in verbond met Rusland en Frankrijk, Japan dwong zijn veroveringen in Mantchoerije op te geven en Engeland schaakmat zette, dat het voor Japan wou opnemen: de daad die aan Rusland zijn overwicht in Noord-China heeft bezorgd.

Wat Engeland vreezen moest, waarvoor het des noods zou gedwongen hebben kunnen worden om actief in den oorlog op te treden, dat was een Russisch-Duitsch-Fransche entente.

Kort na 1895, toen de moeilijkheden in de Transvaal met den inval van Jameson begonnen, en de Keizer van Duitschland zijn telegram aan President Kruger zond, heeft er voor Engeland weer het gevaar bestaan van een overeenkomst tusschen Duitschland en zijn Westelijken nabuur. Dat is toen haastig afgewend door een overeenkomst met Frankrijk, waarbij de moeilijkheden over Siam gerezen op een bevredigende wijs voor Frankrijk werden opgelost.

Thans, in dezen oorlog, was er weer de mogelijkheid dat Keizer Wilhelm met de Franschen een schikking wou treffen, die aan beide landen gelegenheid gaf scheidsrechter te spelen en zich om Engeland niet te bekommeren, gelijk men het in 1895 had gedaan. En dat zou nu onder andere condities gebeuren, n.l. van het tegenwoordige schriftelijke tractaat tusschen Engeland en Japan, - en het zou een openlijke beleediging wezen.

Maar die kans is weggenomen, daar Engeland en Frankrijk in onderhandeling zijn over een verdrag waarbij de geschilpunten tusschen de beide naties, vooral de moeilijke quaesties over de Newfoundlandsche visscherij, worden beslecht, en ook zooveel mogelijk de toekomstige gedragslijn in de openstaande problemen van Marocco en de andere deelen van Afrika, wordt bepaald.

Keizer Wilhelm heeft daartegenover wel gebruik gemaakt van zijn reis in de Middellandsche Zee om door zijn onderhoud met Koning Victor Emmanuel te toonen dat het drievoudig verbond nog in volle kracht is; maar het in stand blijven van dat verbond ondanks de werkelijke toenadering van Italië tot de Fransche republiek, en ondanks den steun dien het republikeinsche, anticlericale Frankrijk aan Italië geeft, - dat alles bewijst juist hoe hecht de verhouding tusschen de verschillende mogendheden is, hoe weinig ze uit elkaar zullen gaan.

En de kleine Japanner zal het tot zijn eer, in zijn eentje mogen uitvechten tegen den kolossalen Rus.

B*.