De Gids. Jaargang 67

[p. 205]

Bibliographie.

Van Moerkerken, Nederlandsch Leesboek voor de laagste klassen van Gymnasiën, hoogere burgerscholen en normaalscholen, Tweede stuk. - Vijfde druk, bezorgd door dr. G.A. Nauta, Leeraar R.H.B. School en Arr.-Schoolopziener te Warffum. Sneek, J.F. van Druten, 1902.

De titel die ik hier afschrijf is voor het smalle kolommetje onzer ‘Bibliographie’ waarlijk lang genoeg. Toch zou ik hem nog te kort kunnen achten, nu onder de kringen waarvoor het boekje door den verzamelaar, den ‘vijfden-druk-bezorger’ en den uitgever bestemd wordt - niet minder dan drieërlei inrichting van onderwijs, hooger, middelbaar en lager! - nog één ontbreekt, voor welken het, zou ik zeggen, ook heel goed dienen kan, den huiselijken.

Ik verbeeld mij dat, op een Zondagavond, als er opgewektheid bestaat om eens een aardig vers of een mooi stuk proza in dien kring hardop voor te lezen, in Van Moerkerken's bundeltje met vrucht kan worden gebladerd.

Of zullen de jongens dat plan misschien dadelijk afkeuren, met de opmerking dat ‘Van Moerkerken een schoolboek’ is? 't Zou jammer zijn. Maar dat komt van dien mooien langen hooger-middelbaar-normaal-onderwijs-titel! Nu Dr. Nauta toch iets nieuws had te ‘bezorgen,’ zou hij met een kort ‘Van Moerkerken's Nederlandsch Leesboek’ meer effekt gemaakt hebben. Doch..... 't is waar. De ‘bezorger’ is zelf, blijkens dienzelfden titel, én Doctor in de Letteren én Leeraar aan een Rijks-Hoogere-Burgerschool én Arrondissements-Schoolopziener, dus ook al weêr de vertegenwoordiger van hooger, middelbaar en lager onderwijs. Er is dus niets aan te doen; buiten de school komen wij niet; en wanneer het boekje - wat ik hoop en wensch - ook in de woningen doordringt, dan reikt het verder dan zijn eigenlijke bestemming.

De overleden verzamelaar, de heer Van Moerkerken, zei reeds bij de eerste uitgave, in 1890, dat ‘keuze en volgorde van de leesstof genoegzaam aanduiden wat (hem) tot richtsnoer heeft gestrekt.’ Dat ‘genoegzaam’ geldt zeker de hoofden en leeraren der genoemde inrichtingen van onderwijs en andere paedagogen, die allerlei leesboekjes onder de oogen hebben gehad en nu dadelijk, met één enkelen blik in de inhoudsopgave, het ‘richtsnoer’ van den heer Van Moerkerken weten te onderscheiden. Ik sta natuurlijk wat onhandiger tegenover dit paedagogisch probleem. En al begrijp ik wel waarom twee stukken over schaatsenrijden door twee stukken over hengelen worden gevolgd, zoo is het mij toch duister gebleven

[p. 206]

waarom, tusschen het Wilhelmuslied en Vondel's Prince-lied, in twee puntdichten tegen ‘overdrijving’ moest worden gewaarschuwd. Het was wel een aardig idee den bundel met Staring's ‘Verschijnsel’ te besluiten. Maar ik wantrouw toch een beetje mijn gissing wanneer ik onderstel dat Spandaw's onsterfelijk (!) ‘Vogelnestje’ rechtstreeks aan die spookgeschiedenis voorafgaat om de jongens maar dadelijk te doen gevoelen dat het daarin bezongen ‘heerlijk wonder!’ ook een inbeelding is van een sentimenteelen dichter. Is die gissing verkeerd, en moet ‘Het vogelnestje’ au sérieux worden genomen, dan had ik het maar wijzer gevonden dat onware gedichtje weg te laten.

Waarom onze jongere letterkundigen slechts met één fragmentje van Marcellus Emants vertegenwoordigd zijn, is mij een volslagen, en onaangenaam stemmend, raadsel.

Nieuw zijn, in deze uitgaaf, de Aanteekeningen van Dr. Nauta, die een gunstig getuigenis afleggen voor zijn veelsoortige kennis en belezenheid en voor den ernst waarmeê hij zijn taak als leeraar in de Nederlandsche letterkunde opvat. 't Is waar, ook hier treft mij al weêr die uitsluitende bestemming voor de school, men zou zelfs zeggen voor de hoogere school; want de schoolbibliotheek moet wel heel goed in orde zijn wanneer al de werken en tijdschriften er in gevonden worden waarnaar door Dr. Nauta voortdurend, meestal met niet meer dan een bibliografische noot, verwezen wordt. Voor vaders en moeders hadden de aanteekeningen nog wel iets meer en iets anders mogen behelzen.

Dat ik zijne Aanteekeningen met aandacht en belangstelling gelezen heb, moge Dr. Nauta uit een paar opmerkingen blijken. Blz. 12. Hier had naar meer verwezen kunnen worden, o. a- naar King Lear, naar Legouvé's Un Roi Lear de village. naar het Fransche ‘Fabliau’ La Houce partie. - Blz. 116. Niet de vrouw haalt teksten aan, maar de dominee; 't is dus wel heel duidelijk dat zij met haar uitspraak ‘de mensch moet zijn getal hebben,’ niet op een tekst, allerminst op op Rom. 9, 27, zinspeelt. - Blz. 178. Nu ‘Adept’ verklaard wordt, had ditzelfde ook wel mogen geschieden met ‘Trismegist.’ - Blz. 349. Dr. Nauta zoeke ook eens in Goeverneur's Huisvriend. Ik herinner mij uit mijn jongensjaren die vreeselijke geschiedenis daarin gelezen te hebben. - Bl. 354; regel 2 is een drukfout; moet zijn 21. - Blz. 355. De Fransche dichter heet niet Délille, maar Delille. - Blz. 382. Het ‘nader citaat’ is Ch. 44 (Noord en Zuid XXV, 422, 427; mededeeling van Dr. N. ontvangen.)

En nu moet dit boek dienen om de leerlingen ‘hardop te laten lezen’ en ze ‘vooral goed te leeren lezen.’ - Het eerste zal wel van zelf gaan. Het andere blijft aan de leeraren overgelaten. Maar.... bij een volgenden druk denke Dr. Nauta eens over een lange Aanteekening die over dat ‘goed lezen’ eenige wenken bevat. Of, zoo hij meent dat over voordragen wel gesproken, niet geschreven kan worden, dan denke hij eens over de waarde der punktuatie voor hardop-lezen. Het komt mij voor dat bij de uitgave van dit ‘leesboek’ op de waarde der leesteekens niet genoeg gelet is. Wat doet, bijvoorbeeld, op blz. 105, regel 1 die komma na ‘tijd’? Wie bij 't lezen zich aan die komma stoort, leest niet goed. Zoo staan, meen ik, blz. 217 in het begin van al. 2 de beide komma's beide verkeerd; bij het lezen moet in dien volzin maar éénmaal gerust worden, na ‘hoorde’..... Maar hierover zou nog heel veel te zeggen zijn, en ik wilde alleen met een vriendschappelijk woord van aanbeveling deze uitgaaf van Moerkerken-Nauta begroeten. Wat ik aan dat woord toevoegde wil ik niet schrappen. Maar dat woord is hoofdzaak.

A.G.v.H.