De Gids. Jaargang 67

[p. 585]

Buitenlandsch overzicht.

26 Februari.
Opgang.

De winderige Februarimaand heeft de hoofden aan 't hollen en de zaken aan 't rollen gebracht. Individuen even goed als partijen en naties, ze deden allen hun best. Ik geef den voorrang vooralsnog aan de enkelingen, zooals hun smaadnaam luidt, en onder hen natuurlijk de eerste plaats aan Keizer Wilhelm die een langen grijzen Zondag besteed heeft om zijn sic credo, sic jubeo op te stellen.

Professor Delitzsch die, in een voordracht, van Babel op den Bijbel en van den Bijbel op de openbaring was gekomen, heeft van den Keizer de les gekregen om als Assyrioloog niet over te gaan op het terrein der theologie, en de praktijk bij de aanmaning voegend heeft Keizer Wilhelm ‘zijn waarden professor’ onderricht gegeven in het moeielijke godgeleerde vraagstuk van de inspiratie der Heilige Schrift.

Hier en daar is men gaan vermoeden dat de moderne Caesar zijn candidatuur wilde stellen voor de open te vallen plaats op den Pauselijken zetel, maar dit is toch moeilijk aan te nemen daar het kerkelijk Rome geen vrede kan hebben met de heiligverklaring van Luther, door den Keizer geproclameerd, terwijl het wereldlijk Rome ontstemd is door het weglaten van den naam van Dante, nu Shakespeare en Goethe onder de nieuwe heiligen van het keizerlijk geloof werden opgenomen. Ook Molière moet niet goed gehumeurd zijn, zegt men.

In Parijs debuteerde Thérèse Humbert als comparante voor de rechtbank, en zoo niet Dreyfus zelf dan toch een schim van de Dreyfus-zaak daagde op aan den horizon, terwijl Coppée er zich door zijn weigeren van belastingbetaling belachelijk maakte. Engeland

[p. 586]

hield zich bezig met de zaak der officieren van het garderegiment, die straf voor hun broek kregen op het oogenblik dat zij dat kleedingstuk niet aan hadden, Hongarije zag een duel tusschen een minister en een afgevaardigde, Zwitserland volgde de exprinses Louise op haar gangen.... maar waartoe langer bij de individueele avonturen stil te staan! De hoogere politiek roept ons.

Chamberlain is op 't punt om zijn Zuid-Afrikaansche reis te besluiten; hij heeft toch zijn programma nog niet ten einde gebracht.

Daarop stond naast de regeling der financieele bijdrage van de vroegere Zuid-Afrikaansche republieken in de kosten van den oorlog, de verzoening van het rebellische Boeren-element en de levering van arbeidskrachten aan de goudmijnen. Het betere deel van de Boeren nu heeft Chamberlain door zijn eendrachtspeeches niet kunnen winnen, en hij laat de moeilijkheid om aan mijnarbeiders te komen eveneens onbeslecht. Al mag men ze dus niet geheel mislukt noemen, zoo is zijn zending toch verre van geslaagd. Want de Engelsche minister heeft zich blijven vasthouden aan Lord Milner en de mijnmagnaten, en weer op zijn beurt heeft hij hen in hun positie bevestigd. Dat is alles gezegd.

Maar de Venezuela-tragedie is met een vroolijk slot afgespeeld.

De onderhandelingen te Washington van Venezuela's commissaris, Bowen, met de Engelsche en Duitsche gezanten hebben tot de zedelijke overwinning geleid van den in hemdsmouwen diplomatiseerenden Amerikaan. Aan enkele eischen van geld heeft Venezuela zich wel moeten onderwerpen, maar de Zuid-Amerikaansche republiek heeft haar eer gered, en 't was een komische zet die als slotvuurwerk werd afgestoken door president Castro, toen Venezuela, dat zich onderworpen had aan de vordering om zijn schuldeischers dertig percent der douane-inkomsten af te staan, er dadelijk bij de opheffing der blokkade toe overging om de douane-rechten met dertig percent te verhoogen. De vreemdelingen, die importeerden, zouden op die manier de verschuldigde sommen aan zichzelf afbetalen.

Als hij nu nog maar zijn verschillende Bou-Hamara's meester kan blijven en zijn hartstochten leert bedwingen, wordt Castro misschien nog een groot man.

De echte Bou-Hamara....

Maar ik moet hier een parenthese opnemen.

[p. 587]

In een vorig overzicht heb ik Bou-Hamara onvergeeflijker wijs door een struikeling van mijn pen tot zoon der ezelin gemaakt, terwijl hij zijn vader had moeten genoemd worden. Door die fout, welke mijn verstandige lezers zeker dadelijk van zelf hebben gecorrigeerd, heb ik mij een vriendelijke vermaning op den hals gehaald van een Hollandsch resident in verre streken van het oosten. Maar niet alleen heeft hij mijn feil als van zelf sprekend verbeterd, hij heeft ook de welwillendheid gehad de spreekwijze te illustreeren. Ik mag dat gedeelte van den brief waarin de juiste verklaring voorkomt niet voor mij alleen houden, en citeer daarom hier het hooggewaardeerde schrijven van den Heer M. Wagenvoort uit Saloniki:

‘De pretendent berijdt, - of bereed - een witte ezelin, van daar dat hij naar Arabisch volksgebruik “de vader der ezelin” werd genoemd, wat een aequivalent is voor ons “de man met de ezelin”. (“Boe” is in het Maghrebijnsch dialect voor “aboe”.) In Egypte woont een landgenoot die naar zijn vervaarlijken knevel “aboe dsjeneb” wordt genoemd, maar deze namen geeft men niet aan de betrokken personen bij het toespreken, zij dienen achter hun rug, als een bewijs meestal van vriendelijke gezindheid. Zoo zou la dame aux camélia's in het Arabisch “de moeder van de camelia's” zijn genoemd’....

Van de moeder der camelia's zou ik op Bou-Hamara terug kunnen komen, wanneer er iets verder over hem te vertellen viel. Maar is er iemand die weet wat deze laatste maand in Marocco is voorgevallen? Dat land deelt met China en Venezuela de eer van de leugenachtigste berichten in de wereld te zenden, zoodat zelfs de scherpzinnigste berekening er geen aasje waarheid uit halen kan; voor 't oogenblik moeten wij dus Abd-el-Azziz, den keizer, met zijn tegenstander ‘den vader der ezelin’ laten rusten.

Europa heeft andere streken dan Marocco gehad om zijn aandacht aan te wijden. De Maroccaansche quaestie is voorloopig uit het gezicht. Daarvoor in plaats kwam het Macedonische vraagstuk.

Ik behoef op den grond van deze zaak niet terug te komen. Macedonië lijdt aan het euvel waaraan ieder gewest door Turken bestuurd uitteert: een ongehoord slechte administratie die de opbrengst der belastingen naar het keizerlijk hof moet zenden, terwijl de ambtenaren, nooit hun bezoldiging ontvangend, van afpersing

[p. 588]

en geldverduistering moeten leven. Maar de Macedonische Christenen lijden daarenboven aan hun naburen, de Albaneezen.

Want de Muzelmannen van Albanië hebben de gewoonte de Christenen in Macedonië te behandelen zooals de Koerden het de Armeniërs doen. Zij martelen de menschen van het platte land, schenden hun vrouwen en rooven hun vee; en dringen aldoor verder in Macedonië door.

De verdrukking heeft tot herhaalde opstanden aanleiding gegeven; benden van insurgenten hebben zich gevormd, met hun wijkplaatsen in het gebergte en op het territoor van de bevriende naburen, Servië en Bulgarije; vooral Bulgarije. Want dat vorstendom houdt zich voor den natuurlijken beschermer der gekwelde Macedoniërs, daar het hen voor toekomstige medeburgers aanziet.

Ieder van de eigenlijke Balkan-staten, en zelfs Griekenland, kent zich namelijk het recht toe op een gedeelte of ook op het geheel van Macedonië. Maar Bulgarije gaat daarbij voorop, en daar ook zijn de meeste comité's gevestigd tot ondersteuning en aanvuring van den opstand.

Het is de politiek van Rusland, in de laatste twintig jaren, geweest om de komende dingen van het schiereiland af te wachten en de wanvruchten der Turksche malversatie te laten rijpen. De bedoeling daarbij is dat er zich geen machtige staat op het schiereiland vormt, en dat het daar tegenover zich nooit meer heeft dan een groep van kleine landen, onderling jaloersch en alle opziend naar Rusland als hun beschermer.

Daarom hebben de Russische staatslieden de Macedoniërs vooreerst niet in hun verzet gestijfd; het eenige waarvoor zij gezorgd hebben is geweest het samengaan met Oostenrijk. Het Oostenrijk, dat sinds het bezit van Bosnië en de Herzogewina een macht is geworden op het schiereiland en door zijn leger aan de Russen den voet dwars kan zetten!

In 1897 is de verhouding tusschen de beide keizerstaten geregeld door een verdrag, waarbij de twee landen beloofden met elkander samen te gaan voorzoover het 't schiereiland betrof, en daar den toestand zooveel mogelijk te houden als hij was.

Maar de zaken van Macedonië konden niet op denzelfden voet door blijven gaan. Het gevaar van een groote uitbarsting naderde met elk jaar.

[p. 589]

Wel had Turkije nog kracht genoeg om tegen de Macedoniërs op te kunnen, zelfs als zij versterkt waren met de Bulgaren of Serviërs, maar een overwinning van de Turken was ook ongewenscht; en wie kon vooruit zeggen of niet Engeland of Italië zich in den strijd zouden willen mengen?

Italië maakte aanspraak op Albanië, en het was voor Italië best mogelijk Engeland over te halen om zijn steun te geven, Engeland dat platonisch altoos veel voor de Macedoniërs heeft gevoeld, en ook een tegenwicht voor Rusland zou wenschen te hebben in den oosthoek der Middellandsche zee.

De reis van den Russischen minister van buitenlandsche zaken, graaf Lamsdorf, in December 1902, over Sofia en Belgrado naar Weenen, heeft er toe moeten strekken om Ruslands wil aan de kleine staten van het schiereiland kenbaar te maken, en met den keizer van Oostenrijk een definitieve afspraak te maken.

Wat ze was blijkt thans, nu Rusland en Oostenrijk samen onlangs bij de Porte een eisch hebben ingesteld van hervormingen voor het bestuur van Macedonië.

De voornaamste punten van hun nota zijn die waarbij ze verlangen dat een generaal-inspecteur over Macedonië wordt aangesteld voor een aantal jaren en niet afzetbaar door de Porte, tenzij met goedvinden der groote mogendheden; - dan, dat de inkomsten van Macedonië, te beheeren niet door den Sultan, maar door de Ottomanische Bank, zouden besteed worden tot betaling der stadhouders en ambtenaren, en, voor zoover het overschot betreft, moesten worden aangewend ten nutte van het land zelf.

Men leert daaruit de bedoeling kennen om Macedonië tot een half onafhankelijk gewest te maken, uit welks inwendig beheer de hand van de Porte werd geweerd.

De overige maatregelen in de nota voorgesteld, oprichting van een gendarmerie, aangevoerd door Europeesche officieren, enz. versterken en verscherpen die bedoeling, terwijl de afkondiging van een amnestie voor de insurgenten, en de strenge aanmaning aan den Sultan om de bloeddorstige Albaneezen te bestraffen, de gerustheid van het land moeten waarborgen.

Natuurlijk, dat de nota voor den Sultan tegelijk moest dienen als waarschuwing aan Bulgarije: dat vorstendom had voortaan zijn hand af te houden van Macedonië, omdat de belangen van de

[p. 590]

onderdrukte provincie werden waargenomen door Rusland en Oostenrijk.

De nota, gelijk men weet, na instemming gevonden te hebben bij Engeland, Duitschland en Italië, is door den Sultan aangenomen, direct, met de belofte dat hij de voorgestelde hervormingen in Macedonië zou invoeren. En aan Bulgarije heeft Rusland te kennen gegeven, dat het zijn hand van het vorstendom aftrok wanneer nu toch nog de opstand in Macedonië plaats had, waarvoor de insurgenten-comités en de Bulgaarsche enthousiasten de aanstalten reeds hebben gemaakt.

Er blijft een vraag: zal de Porte haar belofte volvoeren?

En een andere vraag blijft: zal Bulgarije met de winderige lente die aankomt, zullen de Macedoniërs met de toekomende smeltende sneeuw op het gebergte, hun ongeduld en hun geestdrift kunnen intoomen?

Het zou kunnen zijn dat de dingen, daar in Macedonië, reeds al te ver op gang waren.

B*.