De Gids. Jaargang 67

[p. 404]

Aanteekeningen en opmerkingen.

Twee dooden: Julius Vuylsteke. Dr. H.J.A.M. Schaepman. - Vuylsteke en Schaepman, de onverzoenlijke anticlericaal en de vurige katholiek, zijn in de laatste helft van Januari, met een tusschenpoos van slechts enkele dagen, elkander in den dood gevolgd. De twee rijk begaafde mannen hadden bij al hetgeen hen, uiterlijk en innerlijk, tot de grootst mogelijke contrasten maakte, één ding gemeen wat men in elk van hen gelijkelijk waardeeren moest: hun diepe overtuiging en de moedige eerlijkheid, waarmee zij voor die overtuiging streden.

Schaepman is het meê geloopen in de wereld. Hij heeft de gelegenheid gevonden om zijn groote geestesgaven te ontwikkelen; hij is leider geweest, heeft geschitterd door zijn redenaarstalent, is geëerd als een man van beteekenis, in en buiten ons land. Als letterkundige was hij rhetoriker door aard en door opleiding. Zijn groote gestalte, zijn machtig orgaan dienden hem daarbij, - indien hier van dienen gesproken mag worden. Want als zijn gestalte hoog oprees en hij zijn stem uitzette, dan kwamen de woorden en de beelden en de klanken van zelf, ook wanneer hij niet veel te zeggen had. Helmers, Bilderdijk, da Costa waren hem voor zijn dichterarbeid voorgangers en voorbeelden.

Schaepmans ‘Ultramontaansche poëzie’ is in De Gids van November 1875 door Charles Boissevain onbarmhartig gehekeld, en al heeft hij sedert in zijn Aya Sofia, met den schoonen zang der zuilen, beter werk geleverd, als die van een dichter zal Schaepmans naam in onze letterkunde voorbijgaan. Maar moge hij geen groot dichter, geen groot geleerde, geen groot staatsman heeten, bekend

[p. 405]

en gevierd was hij en verdiende hij te zijn als bekwaam, eerlijk Nederlander, die, hoe trouw zoon van de Kerk ook, in gewichtige aangelegenheden zijn eigen meening had en voor die meening uit dorst komen, al stond hij ook alleen tegenover alle andere leden van zijn partij.

In zulke gevallen was er kracht in zijn isolement; maar anders zocht hij het isolement niet. Integendeel: Schaepman zocht aanraking, ook en gaarne met andersdenkenden. Daardoor was hij in alle kringen waarin hij zich bewoog een gewild persoon, die imponeerde door zijn gestalte, door zijn krachtig woord, door zijn groote kennis, vooral ook van oude en nieuwe letteren, maar die tegelijk aantrok door zijn gullen toon en zijn hartelijke gemeenzaamheid.

Zeker moeten zij elkaar in vroeger jaren meer dan eens ontmoet hebben op de letterkundige congressen, de stoere, breedgeschouderde Overijselaar, met het volle gelaat en den flauwen blik der bijzienden, en de kleine tengere Gentenaar met de vriendelijke, pittige, guitige oogen en den smalenden trek om den mond. En als zij daar, onder een ‘potteke Leuvensch’ of een roemer edeler vocht, dat Schaepman te waardeeren wist, hebben zitten ‘klappen’, de een in zijn zoet zangerig Vlaamsch, de ander met zijn scherp Overijselsch accent, dan konden die twee zonder aarzeling ‘Bruderschaft’ drinken, als één in vereering voor de Nederlandsche taal, aan de verdediging van wier goed recht Vuylsteke zijn beste krachten heeft gewijd.

Was Schaepman een gelukskind, Vuylsteke zou men een ongelukskind kunnen noemen. De vroolijke, jolige dichter van ‘Uit het Studentenleven’, de zanger van het strijdlied ‘Clauwaart en Geus’, de schrijver van gloedvolle politieke en sociale verzen, de bezielde en bezielende redenaar, hebben in Vuylsteke maar kort geleefd. Na 1870 heeft hij geen verzen meer geschreven. De man die door zijn talent, zijn kunde en zijn karakter geroepen scheen om in stad en land de hoogste plaatsen met eere te bekleeden, moest de twintig, dertig laatste jaren van zijn leven als eenvoudig boekverkooper in zijn geboortestad den kost trachten te verdienen. Maar al verlangde hij voor zichzelf geen roem meer, voor de eer, voor het geestelijk welzijn van het Vlaamsche volk bleef hij, met opoffering van eigen belangen, krachtig werken, als secretaris,

[p. 406]

later als voorzitter van het Willemsfonds, als uitgever van de talrijke boeken door deze stichting verspreid.

Op de eerste algemeene vergaderingen van het Tooneelverbond zag men Vuylsteke nog nu en dan verschijnen en wanneer dan, aan den maaltijd die op de vergadering volgde, het den een of den ander gelukte door een enkel woord bij den stillen, in zichzelf-gekeerden dischgenoot een gevoelige snaar te doen trillen, dan rees de kleine gestalte, half onwillig, op, en, glimlachend als vroeg hij verschooning, begon hij zacht zangerig te spreken; maar welhaast flikkerde de blik, kreeg de stem klank: de dichter, de redenaar was ontwaakt en sleepte ons meê door zijn bezielde improvisatie.

Het leven is hard geweest voor Vuylsteke: het heeft hem niet gegeven wat hem toekwam. Een reden te meer voor hen die weten wat hij geweest is en gedaan heeft, om de herinnering daaraan te bewaren.

J.N.v.H.