De Gids. Jaargang 66

[p. 546]

Parlementaire kroniek.

26 November 1902.

Het eigenaardige van het dit jaar gevoerde koloniaal debat bestond hierin, dat wat men zorgvuldig daaruit verwijderd had willen houden, zich niettemin en als met onwederstaanbare kracht op den vóorgrond drong.

De financieele quaestie!

Bij den aanvang der zitting verklaarde de Voorzitter, statiglijk en met stilzwijgende instemming der aanwezigen, dat een bespreking van de verhouding van de nederlandsche en indische financiën, van het overbrengen van renteposten van de Indische op de Staatsbegrooting en van de restitutie van vroegere indische overschotten tehuis behoorde bij de behandeling van het ontwerp tot wijziging der Comptabiliteitswet, hetwelk terstond na afloop van het Kerstreces ter tafel zou kunnen komen. Maar nauwelijks was het gekrakeel tusschen den heer Van Kol en de Commissie van Rapporteurs over haar van onvolledigheid beticht Verslag ten eind, of de heer Fock, zich gedragende, zooals hij verzekerde, naar de wenschen van den Voorzitter, kwam tot de conclusie, dat Nederland Indie zou moeten te hulp komen. Daarmede was het hek van den dam. De heer Pynacker Hordijk sprak al vast als zijn meening uit, dat de verstrekking van geld door het moederland aan de kolonie slechts een afbetaling op schuld zou zijn en beloofde het bewijs voor zijn stelling te zullen leveren ter gelegenheid van de behandeling der Comptabiliteitswet. De heeren van Lim-

[p. 547]

burg Stirum en de Waal Malefyt wedijverden in het duidelijk maken van hun gevoelen, dat van de zijde van Nederland geholpen zal moeten worden. En toen nu de heer Verhey, al wilde hij niet in uitvoerige discussiën treden, zijn verlangen te kennen gaf om althans de richting te leeren kennen, waarin de nieuw opgetreden Minister zich ten aanzien van dat neteligste aller vraagstukken wenschte te bewegen, toen kon het machtwoord van den Voorzitter zelfs den heer Idenburg niet weerhouden van het afleggen, namens de Regeering, van een formeele verklaring. Erkend werd ‘dat de Regeering de noodzakelijkheid inziet om naar mate van de krachten der moederlandsche financiën tijdelijk Indië te hulp te komen om verdere inzinking tegen te gaan en de bevolking op hooger standpunt te brengen.’

Hiermede was het hooge woord er uit. Om zijn beteekenis naar waarde te schatten, worde in aanmerking genomen, niet enkel dat het kabinet-Pierson-Cremer zich ten allen tijde schrap heeft gezet tegen het denkbeeld van een directe hulp, door Nederland aan Indië te verleenen, maar dat ook het tegenwoordige kabinet tot dusver van niet de minste neiging in de richting van dat denkbeeld blijken deed. Er valt nauwelijks aan te twijfelen: het ministerie-Kuyper is oorspronkelijk niet ten strijde getrokken met het voornemen om Nederland ook klinkende bewijzen te doen geven van het besef zijner zedelijke roeping nopens Indië; de omstandigheden en - de heer Idenburg hebben dit besef doen wortel schieten.

Daardoor wordt ten deele verklaard, zoo niet geheel verontschuldigd, het onmiskenbaar slag-om-den-arm-houdend karakter der afgelegde verklaring. Dat bij de te verleenen hulp rekening zal moeten worden gehouden met de draagkracht der moederlandsche financiën spreekt zoo van zelf, dat de nadrukkelijke vermelding van dit axioma geen andere strekking kan hebben dan om den nederlandschen belasting-schuldige een hart onder den riem te steken. Nog duidelijker valt deze strekking te erkennen in de verzekering dat de hulp, die in het vooruitzicht wordt gesteld, nooit anders dan tijdelijk zijn zal. Geheel in den geest dus van het artikel in de Nederlander, door een der sprekers geciteerd, en waarin betoogd was, dat, bij verbetering van den toestand in Indië, de geldverstrekking niet enkel zou behooren op te

[p. 548]

houden, maar zelfs door restitutie van Indië's zijde moest worden gevolgd!

Hoe het zij, het woord is gesproken en de daad zal niet lang meer kunnen worden uitgesteld. De Minister beloofde, onmiddellijk na afloop van het begrootingsdebat met den Gouverneur-Generaal in overleg te zullen treden, en naar aanleiding daarvan der volksvertegenwoordiging concrete voorstellen te zullen doen. Intusschen gaf de algemeene loop der discussiën reeds den geest aan, van welken die voorstellen zullen dienen te getuigen. Merkwaardig was ook nu weder de overeenstemming tusschen de woordvoerders der verschillende partijen over de nooden der indische maatschappij en de middelen tot haar bevrediging. De heer Van Kol en de heer Van Vlijmen, de heer Pynacker Hordijk en de heer Van Limburg Stirum, de heer Fock en de heer De Waal Malefyt - zij zijn het volkomen eens dat de gelegenheid tot het ontvangen van degelijk onderwijs ten minste moet worden verdubbeld; dat, door irrigatie en cultuurverbetering, de productie der akkers moet worden vermeerderd; dat een goed ingericht landbouwcrediet den kleinen boer verlossen moet uit de klauwen van den woekeraar; dat een oordeelkundige emigratie moet worden voorbereid, - en ten aanzien van al deze punten vonden zij bij den nieuwen, van geestdrift en ijver blakenden Minister den levendigsten bijval. Inderdaad, zoo men het debat van sommige scherpe uitsteeksels ontdoet - met name Atjeh, waarover later afzonderlijk zal worden gehandeld, doch waarover men toch, dank zij den persoonlijken ervaringen van den heer Van Kol, reeds minder verdeeld bleek dan vorige jaren het geval was - blijft, als resultaat van het gemeenschappelijk overleg, een lijst van hervormingen over, meer dan voldoende om een normaal ministerieel bestaan met nuttigen arbeid te vervullen.

Dat de heer Idenburg niets liever wenscht dan dien arbeid in den geest van het jongste begrootingsdebat te verrichten, wordt door niemand betwijfeld; dat hij daarvoor beschikt over de vereischte bekwaamheid en werkkracht - zijn beslist en tactvol optreden bij de verdediging van deze zijn eerste begrooting, zijn heldere betoogtrant, zijn degelijke welbespraaktheid geven allen grond tot hoop; maar dat hij de door hem en ongetwijfeld de meerderheid der volksvertegenwoordiging voor Indië gekoesterde

[p. 549]

wenschen zal kunnen bevredigen, zal naar mijn overtuiging alleen dán mogelijk blijken, indien aan de kleinzielige angstvalligheid der ministerieele verklaring niet al te zeer worde toegegeven. Want groot is de taak die den Minister wacht en alleen een groote ziel zal haar kunnen volbrengen.

Wellicht zal het overleg met den Gouverneur-Generaal reeds tot het inzicht voeren, dat alle gedachte om aan het berooide Indië op een koopje hulp te verleenen moet worden losgelaten. Dan zal tevens blijken, dat de redding van Indië alleen kan worden ondernomen op den grondslag van een deugdelijke, naar vaste beginselen in te richten regeling der financieele verhouding tusschen de kolonie en het moederland. Onttrekt de Minister, ten gerieve van de conservatieve elementen aan welke hij vastgeketend zit en op welke, voor zoover zij ook in het Parlement voorkomen, voor een niet gering deel de regeerkracht van ons heterogeen coalitie-ministerie berust, onttrekt hij zich aan deze evidentie, dan zal hij daarmede tevens, terwille van het dadelijk-bereikbare, afstand hebben gedaan van het hoogere. Om de woorden van den heer Van Kol te gebruiken, een administrateur, en een bekwaam administrateur kan de Minister dan zeker worden, maar niet de hervormer, naar wien Insulinde smachtend uitziet!

Voor allen dien het heil van Indië en de eer van Nederland ter harte gaan, een prikkel ter volharding. Enkele maanden nog en de strijd, sedert jaren voorzien, de strijd om Indië's recht, zal in het Parlement worden uitgevochten. Veel is veranderd en ten goede veranderd, sedert de grijze Fransen van de Putte zijn ‘Om der conscience wille!’ door de vergaderzaal der Eerste Kamer deed klinken. Het aantal van hen, die Indië alle aanspraak op rechtstreeksche schadevergoeding ontzeggen, is geslonken tot een vóor enkele jaren ondenkbaar geacht minimum. Maar voor de nonpossumus-mannen van voorheen zijn de kleinmoedige weifelaars in de plaats gekomen, die, nu het niet langer aangaat, àlle rechtsherstel te weigeren, de vergoeding trachten te beperken binnen de engst mogelijke grenzen. Tegen dezen moet thans worden front gemaakt. Op de democratie in de allereerste plaats rust de plicht, te waken dat Insulinde's recht niet worde prijsgegeven voor een schotel linzenmoes en dat, al kan dan ook wellicht het pleit niet aanstonds gewonnen worden, de mogelijkheid voor een

[p. 550]

latere overwinning - even zegenrijk voor Indië als eervol voor de democratie - open blijft.

Welbeschouwd was het koloniaal debat van November maar een voorpostengevecht. De groote slag zal straks geleverd worden bij de behandeling van de Comptabiliteitswet.

C.Th.v.D.