De Gids. Jaargang 66

[p. 390]

Buitenlandsch overzicht.

29 Juli.
Vernieuwingen en reparatiën.

Wanneer het feest is afgeloopen, begint de schoonmaak.

Misschien is het wel wat boud, zelfs uit Engelsch standpunt, van een feest te spreken, als men den oorlog in Zuid-Afrika bedoelt, maar enfin, men heeft daar gedanst en muziek gehoord, al was 't bal op het open veld, en leek de muziek naar kogelgefluit. On a été à la fête; nu komt de napret, en vooreerst de schoonmaak.

Lord Salisbury heeft zijn waardigheid van eersten minister neergelegd. Dit is een eerste opruiming voor deze maand.

De tijding kwam niet onverwacht. Er was al lang sprake van geweest dat de bejaarde man na de kroning van Eduard VII, in Juni, zijn afscheid van de staatsmansloopbaan zou nemen. Nu de kroning werd uitgesteld heeft hij, origineel in manieren als altijd, zich aan zijn eigen vastgestelden termijn gehouden, en is op zijn tijd heengegaan.

Hij behoort tot het tijdvak van Victoria. In de nieuwe eeuw was hij een anachronisme; zelfs kwam hij al wat laat voor den tijd waarin zijn werkkring lag. Want hij verbeeldde nog bijna compleet den ouderwetschen aristocraat van omstreeks het midden der 19e eeuw, die zich en famille gevoelend onder de Europeesche diplomaten en politici, er zijn gemak van nam en noch zijn woorden, noch zijn gebaren vooraf berekende. Die ongegeneerdheid gaf soms

[p. 391]

een indruk van genialiteit. Maar de man was geen genie en bezat niet eenmaal veel doorzettingskracht.

Op wat voor resultaten van zijn politiek kan Lord Salisbury wijzen? - Hij had geen politiek.

Geen politiek, - omdat hij zijn staatsmanswerk au fond als een ondergeschikte bezigheid aanzag, wanneer ze hem moeite ging kosten. Hij kon zich boos maken op den viezen Turk, en uit wat meegevoel met ongelukkige Armeniërs verklaren dat het rijk van de Osmanen een verloopen affaire was waarmee 't nu uit moest zijn: maar zijn vuurwerk, zoodra het af zou moeten gaan, weigerde.

Zoo heeft ook niemand, en hij zelf in de eerste plaats niet, geweten, wat zijn plannen en zijn houding waren tegenover Zuid-Afrika. Gewoonlijk liet hij die zaak over aan een ander van meer inzicht en geestkracht, maar als hij voor den dag moest komen beging hij flater op flater. Hij woonde met een naïef geluk in Blunderville.

Toch was hij een macht.

Omdat hij markies van Salisbury heette, omdat hij tot een van de families behoorde die met de Engelsche geschiedenis zijn samengegroeid, omdat hij een man was van politieke tradities in een tijdperk van politieke faiseurs. Die macht liet zich gewoonlijk gebruiken om de hervormingen tegen te houden, maar zij diende er ook voor om gewaagde sprongen natuurlijk te doen voorkomen. Het was een soort van hypocrisie en conventie, zooals de politiek ze dikwijls noodig heeft.

Zijn neef Balfour volgt hem op in het premierschap. Want dit moet men ook als een gevolg van het natuurlijk-ongegeneerde van Salisbury's positie beschouwen: hij heeft een familieregeering gemaakt en een dynastie gesticht. De zoon van Salisbury's zuster, het licht van de familie, zet de firma ‘Cecil en Cecil’ voort.

Op denzelfden voet?

Men zal wel een half jaar geduld moeten oefenen eer men het precies weet.

Arthur Balfour heeft zich ook altijd gedragen alsof staatsbeleid een bijzaak was in vergelijking van de ernstige amusementen van het leven: het golfspel, de muziek en de philosophie. Hij is daarbij een gelukskind geweest, en is de trappen van de staatsladder opgezweefd, zonder zich, zelfs niet onder zijn vrienden - laat staan

[p. 392]

onder zijn tegenstanders - een vijand te hebben gemaakt. Men kan Balfour den man van de goede manieren noemen, zooals Salisbury de man van goede afkomst was. Maar hij zal toch iets anders moeten wezen dan zijn voorganger, als hij de leiding in handen wil behouden.

Dien voorganger viel het planeeren hoog boven de politiek gemakkelijk omdat hij in het Hoogerhuis zijn zetel had, en de besogne tegenover het Huis der Gemeenten aan zijn handlangers kon overlaten. Nu Balfour premier is, daarentegen, staat de leider van de Engelsche staatkunde weer waar hij behoort te staan, te midden van de afgevaardigden van het volk, en een minister kan zich daar niet op den duur onttrekken aan de noodzakelijkheid om zijn politiek te preciseeren. Men kan niet met uitvluchten regeeren, zelfs niet en vooral niet wanneer men een man als Chamberlain naast zich heeft.

Chamberlain's invloed - ik heb er vroeger al op gewezen - is blijkbaar gedaald. Lord Salisbury mocht hem niet, en hij heeft zich door zijn samengaan met financiers van minder caliber waarschijnlijk te zeer gecompromitteerd om aanspraak te mogen maken op de allereerste plaats in den staat. Hij heeft zijn kans om eerste minister te worden verkeken. Maar zijn invloed, zijn handigheid, zijn slagvaardig talent, zijn buigzame onverzettelijkheid zijn blijven bestaan. Salisbury stond boven hem; dat doet nu Balfour ook, maar deze heeft hem daarenboven naast zich, en hij zal, wanneer hij het hoofd op wil houden, zijn gedragslijn moeten markeeren.

Hoe zoo?

Engeland, als wereldmogendheid, kan niet voortdurend bij dat pak van Zuid-Afrika blijven zitten. Voor ons, Nederlanders, heeft het er wel iets van alsof Engeland alleen het Transvaalprobleem voor zich geplaatst ziet, maar inderdaad is die zaak, hoewel 't een tijd lang een heel donkere stip was, toch maar een van de stippen aan Engelands horizon.

De taak voor een man als Balfour zou wezen om Engeland weer in de ruime zee te krijgen.

En er zijn aanduidingen dat daarvoor de toebereidsels worden gemaakt.

Het verbond met Japan van het begin van dit jaar was een eerste stap. Nu hoort men dat Engeland en Japan samen een

[p. 393]

overeenkomst met Korea hebben gesloten, waardoor het land economisch en administratief van hen afhankelijk wordt. De ligging van Korea maakt het tot een basis van actie tegen Mantchoerije waar Rusland zich heeft genesteld. Wie Korea heeft kan de macht van Rusland in Mantehoerije onderbinden, omdat hij den weg over zee naar 't hart van het land, en het verkeer ter zee in zijn hand houdt. Hier worden dus de maatregelen genomen om de Russische uitbreiding te keer te gaan.

Tegelijkertijd bemerkt men dat Engeland in China zelf druk aan 't werk is.

Het bericht verscheen onlangs in de couranten dat de Engelsche onderhandelaars van China de opheffing van de likin hadden verkregen. Zooals men weet is de likin een binnenlandsche tol in de provinciën geheven van de ingevoerde waren. De belasting gaf en geeft aanleiding tot groote willekeur en tot bemoeilijking van den handel. Daarom is de afschaffing zeer gewenscht. De vraag is maar welke vergoeding voor China daarvoor in de plaats treedt. En natuurlijk kan dit moeilijk iets anders wezen dan een verhooging der zeetollen, de belasting die, door Engelsche ambtenaren gecontroleerd, de grondslag is van de chineesche rijksfinanciën. Met andere woorden, de opheffing van de likin, die in de provincies wordt geheven en den gouverneurs der provincies toekomt, beduidt een versterking van het centraal gezag in Peking, welks middelen door de verhooging van de zeetollen worden vermeerderd.

Het is dus niet een kwestie van belasting alleen, maar ook een zaak van hervorming, een verandering in de betrekking tusschen de provincies en Peking, en hier blijkt het groote belang van Japan's samengaan met Engeland, wanneer de Chineesche zaken met ernst ter hand zullen worden genomen.

Daar ligt zoo'n onmetelijk veld in China open voor de bedrijvigheid van een ondernemend volk, dat het een hoofdvraag in de wereldpolitiek is wie in China den toon zal geven.

Engeland waagt zich op dien weg, zonder Europeesche verbondenen, maar steunend op zijn bondgenootschap met Japan. Het heeft zich Europa vervreemd.

Wonderlijk, - Europa neigt al meer en meer naar Rusland. Een teeken daarvan is de reis van Victor Emmanuel III naar het hof van den Czar.

[p. 394]

Italië heeft groot belang bij goede betrekkingen met het Russische rijk, omdat het een overvloed van krachten en voortbrengels heeft (olie, wijn) die het in Rusland kan plaatsen. In de middeleeuwen al bestond er handel tusschen Genua en Odessa. En wil Rusland naar de Middellandsche Zee dan is Italië zijn beste hulp.

Zoo neemt men dan eene poging waar van Rusland, Italië en Frankrijk (want met de toenadering van Italië tot Rusland gaat ook een overeenkomst met Frankrijk gepaard) om in het Middellandsche zeegebied hun belangen te doen harmoniëeren en te doen zegevieren. Het is een barrière voor Engeland en een waarschuwing met betrekking tot Egypte.

Maar op het ruimer gebied van den Stillen Oceaan, in de grootere Aziatische wereld neemt Engeland daartegenover zijn revanche. Ook in Perzië is de beweging tegen den overmachtigen invloed van Rusland aan den gang, en in Zuid Arabië doet ze zich gelden, om de kusten der Roode Zee en den weg naar Indië te beveiligen.

Men zegt dat Lord Curzon, de onderkoning van Indië, de ziel geeft aan de vernieuwde inspanning van Engeland om op Aziatisch gebied haar macht te handhaven en uittebreiden. Voor hem zou naast Balfour een plaats, en een eerste plaats, in het ministerie zijn bestemd in de toekomst.

En hier ware een opening voor den nieuwen premier-minister om aan Engeland in de twintigste eeuw een nieuwe toekomst te brengen als voorlichter en beschaver van Oost-Azië.

Het is wel mogelijk dat Balfour aan zulke plannen denkt, maar het is ook zeker dat hij te ‘goede manieren’ heeft om ze aan de menschen op te willen dringen, en dat hij te nonchalant is om er zich al te veel moeite voor te geven.

En toch....

Engeland heeft veel goed te maken. Waarom kan het ook niet uit dien onrechtvaardigen oorlog in Zuid-Afrika hebben geleerd om èn zich èn zijn leiders te vernieuwen?

B*.