De Gids. Jaargang 66

[p. 549]

Buitenlandsch overzicht.

28 Mei.
Pfingsten, das liebliche Fest, war gekommen; es grünten und blühten Feld und Wald....

Maar ginds, waar het herfst is, waar de winter voor de deur staat, vergaderden de mannen. De strijders beraadslagen. Zij wegen de kansen van den oorlog tot het uiterste en den vrede met onderwerping, zij keuren de geboden voorwaarden, zij onderzoeken de termen, zij stellen hun eischen onder elkander, - tegenover elkaar.

Ernstig debat, plechtig moment.

Het is te doen om het hoogste goed, de vrijheid van een volk. Te redden, de persoonlijkheid, de zelfstandigheid, de intiemste ziel, van een gemeenschap! Zoo niet, dan toch wat voor het tegenwoordige niet te behouden valt te bewaren voor de toekomst! Éénig oogenblik van keus: de hand toe te steken, of het geweer opnieuw te grijpen.

En geen woord dat ons bereikt, van de verhandelingen en van den redestrijd dier strijdbare mannen, verzameld op de plek zoo wel geheeten Vereeniging. De stilte is tusschen ons en het verre land. Geen geluid dringt door van hun beraad. In dezen tijd dat de nietigste twisten van de onbeduidendste menschen in de afgelegenste oorden ons dag aan dag breed uitgemeten door de nieuwsbladen voor oogen worden gesteld, hult zich de beslissing, daar ginds te nemen over het lot, misschien, van een half werelddeel, in een nevel van zwijgen.

Onze gedachte gaat terug, meer dan dertig jaren, naar het schitterende tournooi in de vergadering te Bordeaux bij het einde van den Fransch-Duitschen oorlog, toen Gambetta's welsprekendheid de verbeelding bedwong, maar onder moest doen voor de

[p. 550]

verstandige berekening. Dat was tenminste een afsluiting van den geweldigen strijd, die een zekere bevrediging met zich bracht.

En nog verder dringt wellicht de herinnering van sommigen onzer in het verloop der tijden door, naar de verhandelingen in Hongarije over de verzoening met Oostenrijk na de diepe scheiding die het jaar 1848 en zijn lange nasleep tusschen de beide landen had gebracht. Toen viel daar het woord van Frans Deák in de gedenkwaardige zitting waar de passie van de afscheiding voor goed de overhand scheen te winnen, - het woord dat het getij keerde en de stemming terugbracht tot het vergelijk: ‘Wij mogen alles voor ons vaderland opofferen, ons geld en onze personen, ons goed en ons leven, alleen niet het vaderland zelf.’ Het was de spreuk van den staatsman die een hooger belang kende dan de voldoening van den blinden patriotischen hartstocht.

Of iets dergelijks ginds in de bijeenkomst te Vereeniging gezegd werd? Of het gevoel daar is uitgesproken voor een ideaal vaderland dat levend blijft in de gezindheid van zijn zonen ook tijdens de oogenblikkelijke vernedering waarin het van zijn zelfstandigheid is beroofd?

Wat doet het er toe of wij er van hooren? Wij weten immers toch dat het gevoel daar aanwezig moet zijn, zoowel van de onverzettelijkheid die den krijg wil volhouden totdat de laatste krachten tegen den vijand zijn beproefd, als van de gematigdheid die de kansen in het verschiet niet wil verliezen voor de geringe kans van het oogenblik.

Een ding is toch zeker: de bijeenkomst van de Boeren-afgevaardigden te Vereeniging mag op zichzelf als een zedelijke overwinning voor hun zaak beschouwd worden; en zij is een pand voor de toekomst, ook al leiden de onderhandelingen tot den vrede met onderwerping. Daarom zou ik aan het succes van die onderhandelingen willen gelooven.

De voorwaarden, of ze wat min of wat meer voordeelig zijn, doen er niet veel toe. Het is niet naar de artikels op 't papier gesteld dat de toekomst van een land zich richt. De vraag hier, in de aangelegenheden van Zuid-Afrika, is wie zich het zekerst van zijn houding voelt: Engeland dat domineeren wil, of de Afrikaanders die van geen dominatie willen weten?

Engeland dat gedacht had de zaken geheel naar zijn hand te zetten en den oorlog te besluiten, zonder een letter schrift, door de vernietiging en ontbinding der guerillabenden, - dat overmoedige Engeland van Chamberlain en Milner heeft moeten erkennen een georganiseerde macht tegenover zich te hebben, en

[p. 551]

het heeft in de samenkomst te Vereeniging tot een nieuwe vertegenwoordiging der beide republieken de hand geleend.

Wat het aan die vergadering voor vrijheid liet, heeft het aan zichzelf ontnomen. Het is nu alsof de gedelegeerden der Boeren over oorlog of vrede beslissen, en niet Engeland; want het ministerie moet telkens de behandeling van het toekomstig budget in het Parlement verschuiven omdat de Boeren in Vereeniging het nog niet eens zijn, en men dus nog niet oordeelen kan over den definitief te stellen geldeisch. Van een ultimatum is daarbij geen spraak.

Alles wijst er dus op, dat de Engelsche regeering in dit oogenblik zich onzeker gevoelt, en de gevolgtrekking ligt niet ver af, dat er verschil van meening in het ministerie moet zijn over de behandeling der zaken van Afrika. Een vorig maal heeft Chamberlain de negotiaties plotseling doen afspringen door de onverwachte verscherping der Engelsche vorderingen; thans mist men zijn poigne, en het is alsof andere invloeden het overwicht hebben verkregen. Mogelijk mag men het daarom wel rekenen dat de bevrediging van Zuid-Afrika ten slotte een verandering van ministers, zoo niet van ministerie, zou meebrengen. Alles ten voordeele van het Afrikanerdom, want een verwijdering van Chamberlain en Milner ware een begin van triomf.

Daarom, hoe verdrietig het ook is een volk onderworpen te zien dat zijn vrijheid waard was, hoeveel meegevoel vooral ook de ondergang van den wakkeren Vrijstaat verdient, de lichtzijde van een vrede, zoo hij nu gesloten wordt, mag men niet ontkennen, ondanks alle bezwarende voorwaarden, daar hij de toekomst van een vrij Zuid-Afrika openlaat. De voortzetting van den oorlog daarentegen beduidt, behalve een verscherping van de ellende en het onttrokken houden in ballingschap van veel krachten die nuttig konden zijn, - behalve den voortgang der desorganisatie van het geheele continent, en de verschuiving der algemeene vrijheid, - daarenboven nog den zegepraal van Chamberlain.

Niets dan stilte komt er uit Zuid-Afrika tot ons. De mannen beleggen raad. Zij gaan rustig hun gang, als behoort de toekomst hun toch ondanks alle teleurstelling, want zij gevoelen zich de meesters daar ginds. Al moeten zij van nieuws af beginnen met het opbouwen van hun werk, al nadert de wintertijd van hun leven....

Maar hier in Europa heerscht de Pinkstervreugd.

[p. 552]

President Loubet heeft, met de amitié invariable van den Czar, den vrede voor Europa uit Rusland meegebracht. De toestand is thans geordend voor langen tijd. Want het verbond tusschen Frankrijk en Rusland houdt wel tegenwicht tegen het drievoudig verbond van Duitschland, Oostenrijk en Italië, maar beide verbonden zijn elkander welgezind. Er is een behoefte in den Keizer van Duitschland om zijn vriendschap voor zijn twee naburen Frankrijk en Rusland te toonen, en hij heeft, om het zijne te doen, de dictatuur in het Rijksland Elzas-Lotharingen opgeheven; Italië van zijn kant, nu het zijn rechten op Tripolis door Frankrijk erkend ziet, zoekt al nauwer aansluiting bij de stamverwante mogendheid, en Oostenrijk heeft den goeden wil van den Czar noodig. Nu Turkije voorloopig ongedeerd blijft, en het verbond van Frankrijk en Rusland ook tot de bezittingen in de werelddeelen buiten Europa werd uitgebreid, is er een vastheid in de verhouding der mogendheden gekomen die alle avontuurlijke plannen uitsluit. Het Europa van Bismarck dat zijn aangezicht tegen Frankrijk keerde om het onberekenbare land met kracht in bedwang te houden is van physionomie veranderd. Nu is het Frankrijk dat, machtig door zijn welvaart en zijn gevestigde positie, den vrede voor Europa waarborgt, en misschien zelfs den vrede in Rusland behoedt.

Want van daar kan het gevaar komen.

Rusland heeft zijn revolutietijd nog niet gehad, maar het dringt er heen, omdat de beschaafde stand hoe langer hoe meer aan den staats- en priesterdwang ontgroeit en de toestand van het grooter deel der landbouwende bevolking onhoudbaar wordt. Reeds hebben er herhaaldelijk uitbarstingen van volksonwil plaats gehad, hier studentenoploopen, daar onlusten onder de boeren. Voor de regeering is daarbij de goede wil van Frankrijk, dat zich op revolutionaire propaganda verstaat, van groote waarde. Maar zal een omwenteling op den duur verhinderd kunnen worden, wanneer het bestuur voortgaat met alleen maatregelen van onderdrukking te nemen?

De republiek in Frankrijk kon wel stabieler blijken dan de autocratie in Rusland. Niet dat het in Frankrijk aan ergernissen ontbreekt, maar de misbruiken komen aan 't licht en de atmosfeer blijft niet voortdurend onzuiver.

B*.