De Gids. Jaargang 66

[p. 367]

Buitenlandsch overzicht.

27 April.
Aprilgrillen.

Wat 'n menigte gebeurtenissen zijn er over de wereld komen aanrollen uit den zak die lachend de schikgodin in haar dolle Aprilbui op de aarde is gaan uitschudden! Daar was ten eerste Cecil Rhodes' testament met zijn provisie voor Amerikaansche, Germaansche en Koloniale studenten aan de hoogeschool te Oxford, als middel om het Angel-Saksische ras aaneen te doen sluiten voor de wereldheerschappij, - en de publicatie van dat andere schriftuur van Rhodes' hand waarin hij figureert als de Uebermensch - millionaire gereed om met een klein clubje van milliardaires het lot van de wereld te leiden en God in de hand te werken met een opstapeling van millioenen...

Maar hier is een ander papier: Rusland heeft zijn verdrag met China gesloten en zijn wil kenbaar gemaakt omtrent Manschoerije. Het trekt zich terug uit de Chineesche provincies en wil hun bestuur wel aan de Chineezen overlaten, mits zij hun Siberischen buurman toelaten over den grensmuur toezicht te houden. Wanneer de dingen echter niet naar wensch geschieden - (volgt het gebrom van den brommigen beer).

En weer een verdrag volgt: waarbij een Persische leening in Rusland wordt geplaatst.

Het Czarenrijk gaat ongestoord naar buiten voort met zijn overheerschingstocht in Azië, terwijl slag op slag in het binnenland de verschijnselen aan den dag komen van ontbinding en ontaarding.

Eén remedie kent de regeering maar voor de wanorde en de wanhoop van de onderdanen: de charge der kozakken met hun bullepeezen. Samenkomsten van de studenten te Moskou en St. Petersburg - ze zijn een aanleiding voor de kozakkenjacht; samenscholingen van verhongerde boeren in de zuidelijke gouvernementen - een kozakkenaanval; verzet tegen het opkomen der militie-lichtingen te Helsingsfors en in andere Finsche steden - een lichte, zacht vertroostende applicatie van den kozakkenrit. Daartegenover - want er moet ook iets aan den anderen kant zijn - de politieke

[p. 368]

moord; een minister van binnenlandsche zaken, een Sipiaguine, valt als slachtoffer door de hand van een student.

Schrik hier en schrik daar. Hongersnood en vertwijfeling, ongerechtigheid en sluipende geest van samenzwering, ze legeren zich over het onmetelijke land. Maar de colossus, log en zeker, gaat zijn gang, met het vredevriendelijke kornakje tot stuurder, hoog op zijn rug, een stuurder die misschien het minst van allen weet, waar de olifantenmarsch heen zal voeren.

In de Balkanstaten begint, met de goede maanden telkens zich hernieuwend, de gisting van menschen en denkbeelden. Er zijn daar veel ideeën zonder soldaten, - men noemt dat politieke en nationale problemen van grensuitbreiding, die door onderhandeling en intrigue hun beslag zullen vinden; en er zijn daar ook veel soldaten zonder ideeën, - men noemt ze kortweg roovers. Met de lente raakt dat alles in beweging.

De Arnauten, in Albanië, gaan de dorpen plunderen, de Serviërs krijgen een nieuwe uitlegging van hun constitutie, de Haidomaks, in Macedonië, dalen uit hun gebergte naar de vlakte, de Boelgaren willen een nieuwe leening sluiten met het oog op een mogelijk bloedbad der Macedoniërs, waarvan zij kunnen profiteeren, - en de sinistre, eenzaam bibberende leugenaar in Stamboel zint op moord van een volk of van een ambtenaar tot afleiding voor zijn vrees.

Hé wat al vreemde, gruwelijke en komische, belangrijke en kleingeestige feiten heeft de wreedlachende schikgodin uit haar gapende zak op ons wereldrond laten vallen!

Alleen éen ding wil maar niet te voorschijn komen; het dringt en hort en duwt en schaaft, maar wil niet door de opening heenglijden; - ik meen, het is een te groot brok voor zoo'n windluchtige maand als April, want ik bedoel den vrede. Den vrede, - niet met een groote V, neen, dat is een te groot product voor een maand, zelfs voor een jaar en voor een eeuw, maar eenvoudig den vrede in Zuid-Afrika.

De heele maand is er over voorbij gegaan; de menschen van Transvaal en Vrijstaat zijn bijeengekomen en hebben beraadslaagd, onder hoede der Engelschen, men heeft geraadpleegd in Pretoria met de vertegenwoordigers der Engelsche macht, nu is men bezig met de verschillende commando's te beraden, overleg is er geweest, maar tot een overeenkomst heeft men 't nog niet gebracht. Onderwijl gewent men zich aan het denkbeeld van vrede; de Engelschen zien er naar uit, en de verstandigsten van de Boeren verlangen er ook naar, maar het ding zelf is nog niet uit het omhulsel van de toekomst voor den dag geschoten.

[p. 369]

Ter compensatie vliegen de kleine cadeautjes de Engelschen om de ooren, dat zijn: de verhooging van de incometax, de belasting op granen en diergelijken, de lieve leeningen, die de toekomst drukken, en de geleidelijke achteruitgang van parlementaire en burgerlijke vrijheid, die het heden tot een ergenis maakt. Het Engeland van Cobden, dat de plaats ruimt voor het Engeland der firma Cecil en Chamberlain! Wolken drijven er overheen van volksverarming en energievermindering. En het groote spook van Amerikaniseering gaat dreigen. Ja, de schim van de Amerikaansche trusts, onderwerping eischend van Engelschen handel en Engelsche industrie, - die schim is uit de opening van den Aprilzak omhoog gerezen als een boosaardige geest die zijn heillooze schaduw over 't land werpt. De stoomvaart over den Atlantischen Oceaan onder Amerikaansche leiding, de tabaks-handel en -industrie van Amerika uit bestuurd, zoo is het begin; de regeering van de wereld gaat over in de handen van de milliardaires, maar de milliarden groeien in Amerika.

O, daar zijn wichtige dingen bij onder wat de Aprilbeschikster over het aardvlak heeft uitgestrooid, maar ook de groteske mankeeren niet. Wat 'n echte Aprilverschijning, de strijd tusschen Italië en Zwitserland, het afbreken der rechtstreeksche diplomatieke betrekkingen!

De Bondsraad wilde, naar aanleiding der publicatie van een ondeugend blad in Genève, zich geen lessen laten geven door een Italiaansch gezant, en de Italiaansche gezant, onthutst over republiekeinsche onhoofschheid, schrikte weg over de Alpen naar Rome. Ze staan nu met getrokken zwaarden tegenover elkander. De een heeft den ander, in de vormen, gemankeerd. Trekt op, Alpenjagerbataillons, met uw wuivende haneveêrenbossen, maakt u gereed, Wilhelm Tells, de voorvaderlijke dalen te beschermen, en - embrassons-nous, Folleville!

En hoe is in België de beweging, die met zoo'n vaart van ernst en verschrikking aankwam, plotseling met een dooddoener geeindigd! Zoo gaat het met onweêren; de donderslagen volgen elkaar rakelings op, de een al harder dan de ander, en de aarde davert. Eensklaps, als men verwacht dat de hemel zal instorten, houdt het geluid op, het onweer is afgetrokken. Zoo spande het in Brussel en in de groote industrie-steden. Het volk wilde het onvervalschte algemeene stemrecht, en de barricaden werden gebouwd, het bloed vloeide, de onweerslagen kwamen ratelend neer; men vroeg zich af of de staat niet te midden der beroering te gronde zou gaan. - En plotseling: stilte; de algemeene werkstaking

[p. 370]

afgecommandeerd, de lijken begraven, de wanorde opgeruimd, de rust hersteld. Zoo'n vriendelijk lachend Aprilzonnetje met uitbundige vroolijkheid, den gulden trots van het Brusselsche Raadhuisplein over en over vullend.

Maar wat de Aprilgril voor Frankrijk gebracht heeft!

In den grond der zaak is het daar bij de nieuwe verkiezingen die er op 't oogenblik dat wij dit schrijven, plaats hebben, om iets heel ernstigs te doen.

Frankrijk heeft zich, kort na 't jaar '90 en na de Boulanger-agitatie, als Europeesche mogendheid gereleveerd door den steun van Rusland voor zijn buitenlandsche betrekkingen, toen het een tegenwicht kreeg tegen het drievoudig verbond, en door de hulp van den Paus wat de binnenlandsche gesteldheid betrof, toen de Katholieke kerk zich met de republiek verzoende. En de eene hulp was waarborg voor de andere omdat de regeering in Frankrijk er geposeerd door werd.

Maar het was toch een gevaarlijke vriendschap.

Langzamerhand begint het enthousiasme over het Russische verbond te bekoelen, men gevoelt zich in Frankrijk zelfstandiger en in de groote contrasten tusschen de mogendheden, die zich deels voorbereiden en deels er reeds zijn, zal het Frankrijk gemakkelijker vallen zijn waardigheid als toongevende staat op te houden, zoo het ten minste de rust in het binnenland bewaart.

De Dreyfuszaak heeft getoond waar de al te nauwe verbinding tusschen Kerk en Staat het land heen bracht; en er is van het liberale Frankrijk die beweging uitgegaan tegen het clericalisme en de macht der geestelijke congregaties, waarvan het ministerie Waldeck-Rousseau de woordvoerder was.

Zal die zelfstandigheid gehandhaafd kunnen worden, of zal zij door binnenlandsche beroering van nationalisten en intriganten in gevaar worden gebracht? Zoo luidt de vraag, waarvan de nieuwe verkiezingen de oplossing moeten geven.

Maar de Aprilfee heeft de beschikking daarover niet geheel in haar macht.

Ik houd het er voor dat zij zich vergenoegen zal om de zaken au fond te laten in den gang, dien zij gedurende de paar laatste jaren hebben genomen, toch met een klein avans voor de nationalisten om voor den schijn wat luidruchtige vroolijkheid te geven aan Parlement en land.

Wat vroolijkheid als herinnering blijvend aan de vroolijke, lachende, grillige, wreede Aprilmaand!

B*.