De Gids. Jaargang 66

[p. 203]

Buitenlandsch overzicht.

29 December.
Besluit van het jaar

Het jaar eindigt met een knal.

Om de Kerstmisnapret van Merry Old England te storen komt daar onverwacht de tijding dat Christiaan de Wet weer aan den gang geweest is en een heel bataillon yeomanry in de pan heeft gehakt.

Kan men dan de menschen niet hun rustigen plumpudding gunnen!

Het scheen alsof Engeland in den laatsten tijd langzamerhand zoo niet het ideaal, dan toch 'n ideaal naderde, wat Zuid-Afrika betrof. Want men hoorde van speculanten die een voor een weer naar Johannesburg trokken, en men vernam dat er weer beurs gehouden werd te Johannesburg en dat er levendigheid was op de beurs. Ook ging het gerucht dat er flink werd gewerkt in de goudmijnen, zelfs kwam er een flauwe weerklank van erts stampende en stootende machines over de golven van den Atlantischen Oceaan tot in het hart van de wereldkoopstad, en dat geluid gaf daar een doffen gouden glans van vreugd aan vale beursgezichten.... Ja, 'n ideaal scheen de verwezenlijking nabij.

Waarin bestond het?

Het ideaal van een goudland door prikkelijzerdraad, dynamietklemmen en blokhuisgarnizoenen omhegd: geblindeerde spoortreinen brengen er, ongeveer veilig, midden door vernielde landstreken, de menschen heen die Kaffers in de groeven laten graven. Wat onnoodig is voor een land, lieden die den grond bebouwen en liefhebben, dient geweerd; levensmiddelen kunnen van elders woorden aangevoerd. Want een goudland moet goud opbrengen, zooveel en zoo snel mogelijk.

Zoo leert de economische wetenschap, wanneer men haar lessen,

[p. 204]

gelijk het past, streng neemt. Ieder land moet zijn plicht doen, en des noods met geweld gedwongen worden niets dan zijn plicht te vervullen. Daardoor komt er dat evenwicht in de wereld, waaraan de gelukkige wijze zijn hart kan ophalen. De eene grond produceert goud, de andere koren en wijn, en een derde de brave menschen die van het goud en het koren en den wijn willen genieten. Op die manier is alles het best geschikt.

Wie zich verzetten tegen de wereldharmonie, worden bandieten gerekend. Tot verweer strekt het ijzerdraad, en tot straf, voor wie van de ongehoorzamen zich pakken laat, - de dood.

Niets is eenvoudiger, - wanneer men de macht op zijn hand heeft, en de omstandigheden zoo liggen dat men zijn macht roekeloos kan gebruiken.

Want er hoort onverbiddelijkheid toe, en ontzag van den anderen kant, onder de menschen die zich moeten leeren schikken.

Aan vertoon van onverbiddelijkheid heeft de Engelsche regeering 't niet laten mankeeren. Bij de nieuwe campagne van September ll., die de laatste veldtocht moest wezen, werd geen genade meer gegeven; het was al straf van eeuwige verbanning en doodstraf, waarmee men den vijand, de rebellen, bedreigde, en die men ook aan hen voltrok.

Zoo leek het ideaal nabij.

Maar ontzag heeft men niet kunnen inboezemen. Tegenover het ideaal van de parvenus-kapitalistenclique dat de persoonlijkheid van landen en volken loochende, om het egoïsme van enkelen te kunnen laten triomfeeren, verzette zich het nationale gevoel, en het uitte zich in een bloei en een oogst van krachtige persoonlijkheden.

Dat is het verheffende in dezen kruisigingstocht van het kapitale geweld tegen een volk: zoo dikwijls als het zijn doel schijnt te bereiken door het gebruik maken van alle middelen in zijn macht, stuit het plotseling op een hinderpaal die zijn macht wil verbreken en die het dwingt nieuwe wegen op te gaan, totdat het door overspanning van zijn krachten uitgeput zal raken.

Was is die hinderpaal? - De nationaliteit, belichaamd, telkens, in het karakter en de daden dan van dezen, dan van dien persoon.

De veldheer van de oudheid beroemde er zich op dat hij maar met zijn voet op den grond had te stampen, om de legioenen in zijn dienst te zien verrijzen. Maar wat de Engelsche overmacht

[p. 205]

door haar stampen en beuken heeft gedaan is curieuser; zij heeft uit het niets de groote mannen doen opkomen - bij haar tegenstanders.

Na Paul Kruger, welk een reeks! Sommigen in hun ongeluk nog de eer van hun volk ophoudend, als vroeger Cronjé en nu Kritzinger, anderen onverwinbaar, ongrijpbaar, onverzettelijk, als Botha en De Wet. ‘Wij zullen den Engelschman moê maken,’ zoo is hun bedoeling. En moê zal hij worden, omdat de vijand altoos moet aanstooten tegen het onbedwingbare in het volkskarakter. Deze ‘kleine oorlog,’ waarop de groote oorlog natuurlijkerwijze is uitgeloopen, geeft daarenboven de beste kansen aan den kleinen man. Laat het succes van De Wet, de knal waardoor Engeland uit zijn Kerstmaaldigestie is opgeschrikt, door een paar anderen van gelijken aard gevolgd worden, en het blokhuisstelsel, onvoldoende door de uitgestrektheid van het land en de bewegelijkheid van de Boerencommando's, zal vervangen of aangevuld moeten worden door een nieuwe krachtsinspanning van het Engelsche volk.

Wanneer niet -

Want het is toch altoos mogelijk dat er in Engeland een omkeer van de stemming plaats zal grijpen. Mij dunkt, bij iederen oorlog, zoodra de eerste opgewondenheid van het krijgvoeren voorbij is, ziet men uit naar den vrede. En daar men in dezen Zuid-Afrikaanschen krijg den geregelden vredestoestand al meer en meer ziet terugwijken, hoe langer de oorlog duurt - (want hier komen na het eind van den oorlog juist de grootste moeilijkheden, en ieder jaar van zijn verlenging maakt door de vernieling en ontreddering van Zuid-Afrika de vragen dubbel ingewikkeld) - zoo zal men zich toch ernstiger gaan afvragen of er niet een kortere weg tot den vrede is dan het al maar voortzetten van den krijg.

Teekenen van zulk een verandering in de toongevende kringen van Engeland zijn er nog niet veel, ik moet het bekennen. Toen Lord Rosebery onlangs (16 December) uit zijn afzondering te voorschijn kwam om zijn meening uit te spreken over de politiek tegenover Zuid-Afrika te volgen, had hij wel afkeuring voor wat Chamberlain had gezegd en gedaan, maar een gedragslijn daartegenover gaf hij niet aan. Het bleef, wat het punt van 't beëindigen van den oorlog betrof, bij heel banale wenschen en opmerkingen. En zeker zal het succes van de Wet, en verder mogelijk succes

[p. 206]

hetzij van hem of van een ander bevelhebber, den militairen geest in Engeland meer aanwakkeren dan verdooven. Maar men behoeft met dat al het denkbeeld van een vrede in een niet al te verwijderde toekomst niet op te geven. Een kleine gebeurtenis, een kleine aanleiding, kan, zooals de omstandigheden thans zijn, een wijziging in de publieke opinie brengen.

Zuid-Amerika mag tot voorbeeld strekken.

Dat vulcanische werelddeel heeft niet het privilegie van een vredelievende naam. In Columbia en Venezuela zijn burgeroorlogen en daarmee samenhangende grensoorlogen endemisch. Maar de twisten van die staten tellen niet recht mee. Zij hebben nu eenmaal dat karakter, en niemand behoeft er op te letten, wanneer hij niet wil. Met Chili en Argentinië is het een andere zaak. Zij zijn ook opgewonden en krijglievend van aard. Maar hun beteekenis in de wereld maakt die neiging van belang voor andere volken, wat bij Venezuela en Columbia minder het geval is.

Argentinië houdt zich voor de republiek der toekomst van Zuid-Amerika, en heeft in de zuidelijke helft van het werelddeel de onmetelijke vlakten ten Oosten der Andes in zijn bezit; Chili ligt aan de Westelijke helling van de Andes gedrongen, waar het gebergte steil in zee valt, maar in zijn langgerekt, uiterst smal lijf herbergt het eveneens een groote ambitie en het heeft zich voor ettelijke jaren in den krijg tegen Peru en Bolivia doen gelden als een energieke mogendheid. Tusschen Chili en Argentinië gaat het om de oppermacht, daar in het Zuiden van Zuid-Amerika.

Er bestaat van oudsher een verschil van beide landen over hunne grens. De bepaling was gemaakt dat de scheidingslijn zou loopen over den kam der Andes; maar het vaststellen van de kamlijn leverde bezwaren op, waar Argentinië liefst in de definitie zag opgesloten het verkrijgen van een haven aan den Stillen Oceaan, en Chili zijn gebied zoover mogelijk naar het Oosten wilde uitbreiden.

Acht of negen jaar geleden is de beslissing in het geschil aan de arbitrale uitspaak van de koningin van Engeland opgedragen; en terwijl het geding sleepte gingen er van Chili uit kolonisten in streken waarover de kwestie liep. Argentinië wilde dit beschouwen als een schending van de afspraak, en telkens dreigde

[p. 207]

gedurende de laatste jaren een oorlog. In de afgeloopen maand werd de wisseling van scherpe nota's weer voortgezet, en het scheen waarlijk alsof de oorlog op uitbarsten stond.

Maar plotseling kwam een vergelijk tot stand. Chili erkende in de overeenkomst van 25 December dat zijn maatregelen van aanleg van wegen enz. niet duidden op den wil om de betwiste streek in bezit te nemen, en beide landen zouden, ieder van zijn kant, hun politiemacht uit het gebied terugtrekken; waar verder geschillen voorkwamen zou Engeland scheidsrechter wezen, terwijl het ook over de geheele grensvraag zijn beslissing als arbiter zou geven.

Vanwaar die plotseling opgekomen vredesvleug na de martiale opwinding?

Waarschijnlijk was zij een gevolg van den finantiëelen nood der beide republieken. Hoewel zij naburen zijn is de oorlog aan de landzijde, zoowel voor de een als voor de ander, hoogst moeilijk en tegelijk geheel ondoelmatig. De oorlog moest dus door de scheepsmacht beslist worden, en uitrusting en aanbouw van schepen kunnen niet zonder enorme geldsommen geschieden. Zoo dus Engeland en de Vereenigde Staten geen geld wilden leenen was de oorlog niet dan in het dolle te ondernemen. En daarvoor is zoowel Chili als Argentinië in het laatste oogenblik teruggeschrikt.

Zou die onthouding der twee Zuid-Amerikaansche staten geen les voor Engeland kunnen zijn? Ik meen niet zoozeer in Christelijke gezindheid, als wel in het overleg of de middelen die men besteden kan overeenstemmen met het doel dat men wil bereiken.

B*.