De Gids. Jaargang 65

[p. 546]

Buitenlandsch overzicht.

29 Mei.
Milneriana.

Milner, de hooge commissaris en de hoog opgestapelde zondenbok van Zuid-Afrika, heeft bij gelegenheid van zijn receptie in Londen, nu een paar dagen geleden, zoo maar leukweg, in een gezelschap van politici, een hoog politieke waarheid gezegd, waarvoor we hem dankbaar moeten wezen.

- Het zou zooveel eenvoudiger geweest zijn, - zoo geef ik zijn woorden, aan den eerelunch van Chamberlain gesproken, in mijn taal weer, - wanneer ik van het station in een gewoon rijtuig naar mijn kamers was gereden om daar mijn rust te nemen; en ik schaam me er een beetje voor dat ik de reden was om u allen van buiten, waar 't tegenwoordig in de lente zoo goed is, naar de stad te doen komen, - waarom? - om mij een onthaal te bereiden. Ik had u die moeite graag bespaard, en gij zeker mij, om hier deftig te verschijnen. Maar de politiek wil 't zoo. De menschen zouden wonderwat vermoed en gedacht hebben, wanneer al die omhaal niet was geschied. Men had op zijn minst gezegd dat ik, die enkel voor mijn gezondheid vacantie ben komen nemen, in ongenade was gevallen, en dat de gedragslijn der regeering tegenover Zuid-Afrika een verandering had ondergaan. Zoo moeten we ter wille van de menschelijke dwaasheid onzen tijd verspillen, dien we nuttiger en aangenamer voor het welzijn van ons land hadden kunnen besteden, of voor ons zelf.

Een Franschman zou 't korter hebben gezegd, want hij had volstaan met: Mijnheeren, we weten deze lunch is pour la galerie, en zoo 't u embêteert, troost u, 't embêteert mij even sterk; - maar ik twijfel of de man voor wien 't feest was aangericht, in Frankrijk, zich zoo zou durven uitlaten. En 't doet weldadig aan zulke dingen te hooren uit den mond van den man die 't aan zich zelf kan weten en voelen.

Er is nog een tweede bekentenis, in de rede van Milner, die

[p. 547]

wel verdient gereleveerd te worden. Ze komt voor als het kapitale stuk, het corpus van zijn speech, en 't is waar hij zich verdedigt tegen de menschen die hem staatsmanswijsheid en staatsmansgeduld ontzeggen bij de behandeling der zaken. - Ze hadden mij gewild een beetje meer toegevend, een beetje meer voorkomend en glad en zacht. Voorkomend jegens wat? toegevend voor wat? - En hier heeft Milner een hoog oratorisch mouvement. - Voorkomend tegenover haat in vollen wapendos, tegenover botte, waanzinnig grootsche, en onoverkomelijke onwetendheid.

Maar in dit geval mag ik wel de oorspronkelijke termen aanhalen. ‘To conciliate what? Panoplied hatred, insensate, ambitious, invincible ignorance.’

Mooi gezegd! - en Oxford zal zeker zijn alumnus hebben toegejuicht - panoplied is een vondst, en de heele zin kan als tegenhanger en tegenwicht dienen voor de gepassioneerde woorden, waarmee John Morley onlangs in het Parlement den gevloekten krijg heeft gemerkt. Herinnert ge u ze niet? Zoo zal ik ze hier plaatsen:

‘The expenditure of £ 150.000.000 has brought not what British statesmen wanted, but precisely what they did not want - material havoc and ruin unspeakable; unquenched, and for long unquenchable, social animosities; a task of political reconstruction of incomparable difficulty, and other consequences of a war wich I think a hateful war, a war insensate and infatuated, a war of uncompensated mischief and irreparable wrong.’

Nog eens: mooi en klassiek gezegd, de phrase van Milner, bestemd om in 't geheugen te blijven en als drastische formule te worden gebruikt ter bezwering van alle medelijden met het botterikenras. Maar wat beduidt ze? wat is haar inhoud? Teekent ze niet heel zuiver het gebrek aan begrip voor de echte volks-gevoelens, zooals men het verwacht bij een academisch opgevoeden bureaucraat, die halverwege in zijn groei tot staatsman is blijven steken en die het niet verder heeft gebracht dan tot administrateur?

Ja, achter die woorden: ‘insensate, ambitious, invincible ignorance’ steekt voor Milner (poor Alfred!) de herinnering aan Kruger, zooals hij hem heeft leeren kennen bij de conferenties te Bloemfontein, den proloog van den oorlog. Toen heeft de hooge commissaris zijn bataille geleverd en den ouden ‘botterik’ in vollen wapendos aangetroffen, waartegen zijn argumenten niets

[p. 548]

vermochten. Hij had ze toch zoo net geordend bij elkander, en pour la galerie moesten ze heel indrukwekkend wezen; ze stuitten af omdat ze terecht kwamen niet in een galerij van poppen, maar tegen het gepantserde hart (panoplied) van den ouden Boer die precies de waarde van woorden wist - en de waarde van een onafhankelijk volksbestaan.

Zoo lijkt mij die lunchredevoering van Milner interessant genoeg voor een meditatie, - in haar oprechtheid waar 't te doen is om de wereld die de hooge commissaris kent, in haar onnoozelheid waar 't geldt de dingen die hij had moeten kennen, als hij voor zijn post berekend was geweest.

Pour la galerie! We zouden het als leus voor de gebeurtenissen van deze schoone Meimaand kunnen nemen. Want wat hebben we al niet gehad dat onder die rubriek thuis hoort, behalve de alledaagsche hypocrisiën van het staatsleven!

Een vorstelijke zwangerschap - pour la galerie - in Servië.

Gewoonlijk dienen de gebeurtenissen, door de couranten vermeld, ter verrijking van onze kennis in aardrijkskunde; - want dat is nog het meest tastbare resultaat, voor ons, van al de oorlogen en expedities. Nu, door het geval van koningin Draga van Servië, hebben we een tot in alle geheimenissen afdalenden cursus in gynaecologie gehad.

We worden toch wel wijs op den duur.

Arme, rijpe schoonheid, wier persoon voor ons in 't publiek op de chirurgentafel wordt tentoongesteld. En alles, pour la galerie, om te lachen en te smiespelen!

En - om tot een ander land en een andere omgeving over te gaan - die oude vos van een Dr. Miquel, minister van financiën van de Pruisische monarchie, is het slachtoffer geweest van - ja, waarvan?

Hij is en was een man die heel goed wist wat er voor werkelijks is op deze aarde, en wat schijn is.

Begonnen met de opwinding en den wind, toen hij student was en Marx aanbad, is hij langzamerhand door de praktijk van het leven en van de financie-zaken als burgemeester en als bestuurder van de Disconto-Gesellschaft gezakt op den vasten harden bodem van de feiten, totdat hij minister werd en ‘de man’ van den keizer (1890).

Toen heeft hij zijn qualiteiten getoond, harde, solide eigenschappen, zooals iemand ze noodig had om de geldmiddelen van Pruisen en het Rijk, die door elkaar lagen, op orde te brengen. Geen gekscheren met Dr. Miquel, een onaanzienlijk man, een arme burgerman van de grenzen aan den Hollandschen kant, maar met

[p. 549]

een onverbiddelijken en onoverkomelijken kop, waar er sprake was van geld en van den fiscus! Het andere echter, het gewone leven van den Staat, als een affaire voor staatslieden, - dat zag hij aan voor wind. De meeste dingen waarvoor de wereld zich agiteert - pour la galerie! Misschien dacht hij in zijn hart wel van den keizer, van Wilhelm II zelf, - pour la galerie.

En hij had een voorliefde voor de menschen die direct om hun eigen belang zorgden en op een vasten grond stonden. Hoe dikwijls liet hij blijken aan den machtigen Pruisischen adel, - wanneer die menschen uit hun humeur waren over regeerings-plannen die zij strijdig meenden met wat hun toekwam, - dat zij zich niet ongerust moesten maken en rekening moesten houden met den bluf van de regeering, Hij vond 't niet kwaad dat de mannen die kracht hadden, de mannen van een geërfd bezit en een geërfde macht, zooals de feudale partij in Pruisen, - dat die zich weerden en de regeering dwarsboomden. Op den duur moest wat levensvatbaar was toch tot stand komen. De rest, de partij-opwinding, het politieke streven - pour la galerie!

Over die overtuiging is hij nu gestruikeld. De collega's in het ministerie, - de rijkskanselier voorop, omdat hij al moeite genoeg heeft bij de fantasievolle plannen van den keizer om het prestige van de regeering te bewaren, - hebben Miquel's positie ondermijnd, en Wilhelm heeft den minister van financiën ontslagen, toen de feudale agrariërs zich tegen de kanalenwet verklaarden, om hun en Dr. Miquel een les in den ernst van den staatswil te geven - een les pour la galerie; want of ze helpen zal? - dat is de vraag.

Zoo zou ik door kunnen filosofeeren, en naar aanleiding van Milner's lunchredevoering, die au fond een onbeduidend dingje is, al de ernstige voorvallen van de maand kunnen wikken, en ze toetsen om het mengsel van schijn te onderzoeken dat er mee is geamalgameerd.

Denk aan China, waar het besluit gevallen is tot terugtrekken der vreemde troepen, nadat die vreemde voorstrijders der beschaving tot stand gebracht hadden - wat? door afzichtelijke bloeden rooftooneelen heen, niets dan een schijn.

Denk aan de paniek op de beurs te New-York, in het midden der maand, toen ze zoovelen ruineerde omdat ze zich vergaapt hadden aan den schijn van rijkdom.

Denk - ja, aan wat niet al!

B*.