De Gids. Jaargang 65

[p. 384]

Buitenlandsch overzicht.

28 April.
Le quart d'heure de Rabelais.

Het booze kwartiertje is gekomen, de rekening wordt ingediend. Zoo heet het groote feit van de maand. Het grimmige gezicht van het duiveltje dat betaling eischt voor de profijtelijke glorie waarop het Engelsche Jingo-dom heeft gerekend, maakt de physionomie van deze afgeloopen dagen.

We do'nt want to fight,

But, by Jingo, if we do,

We've got the men,

We've got the ships,

We've got the money too. -

Van dat soort van liedjes-patriotisme hebben de music-halls gedaverd, nu is 't de vraag hoe diep men in den zak moet tasten om zijn opgewondenheid te betalen.

De kanselier van de schatkist heeft na het Paasch-reces, in de hervatte zitting van het Parlement, een strikt verslag gegeven van de kosten van den krijg in Zuid-Afrika, en men hoorde hem ernstig aan met het gevoel van menschen die wel goed zijn voor hun gemaakte vertering, en die niet tegenstribbelen om hun schuld te voldoen, maar die toch ook erkennen dat zij duur zijn uitgeweest.

60 Millioen pond sterling moet er op nieuw aan de geconsolideerde schuld van het Koninkrijk worden toegevoegd, en de inkomsten-belasting zal met een half percent verhoogd dienen te

[p. 385]

worden, terwijl daarbij wordt voorgesteld om de suiker-accijns te vermeerderen en een uitvoerrecht te heffen van de steenkool. Wat in 't leven zoet en verwarmend is, wordt getroffen, dit komt op de armere klassen neer, maar ook de rijken moeten hun schatting betalen.

Toen de oorlog werd aanvaard, rekende men in Engeland, als 't hoog liep, daarvoor 70 millioen pond te zullen uitgeven. Dat was de som waarvoor de groote financiers de kosten van den krijg wilden assureeren, en 't was nog geen twintigste of dertigste deel van de waarde der mijnen van Johannesburg. Nu bedragen de uitgaven al het dubbele, iedere week oorlog brengt een toevoeging van tusschen de anderhalf en twee millioen pond, en aan een geregelde exploitatie van de mijnen is in lang niet te denken. Het booze kwartiertje weegt dus heel zwaar, en werpt zijn schaduw over de aanstaande dingen, want er zijn nog meer dergelijke op komst.

Men houdt zich nog goed in Engeland, toch begint er onder de kalmte een ongerustheid op te komen. Door haar belastingvoorstellen heeft de regeering wapenen in de handen van haar tegenstanders gegeven, en het almachtige Tory-ministerie met zijn enorme meerderheid in het Parlement voelt al den grond onder zijn voeten verschuiven. Chamberlain begint zijn prestige te verliezen en Sir Alfred Milner komt voor zijn zenuwen uit Zuid-Afrika naar Engeland over. Men staat voor het onzekere en men vraagt zich: waarvoor?

Toen de oorlog tegen de twee zwakke republieken een ernstige wending nam, troostte John Bull zich met de herinnering aan den Krim-oorlog: dat was ook een dure en durige oorlog geweest,en was ten slotte gebleken niet meer dan een luxe-krijg te zijn, een verkeerde speculatie, een vergissing. Maar wat had hij beteekend in den voortgang van het leven der natie? Men was de moeite en de uitgaven immers spoedig te boven gekomen. Een groot volk kan groote fouten maken zonder erg daaronder te lijden.

Maar nu, nu men een jaar verder is, bij het optellen van deze zware kosten van den Zuid-Afrikaanschen oorlog, moet men in zijn herinnering al verder en verder teruggaan om een tegenhanger te vinden. De Krim-oorlog is te onbeduidend geworden; want het aandeel door Engeland daaraan genomen komt toch niet in ver-

[p. 386]

gelijking met het onderhoud van een leger van een kwart-millioen menschen op een afstand van zooveel honderden mijlen van het moederland. Voor een parallel blijft er geen andere keus over dan de reuzenoorlog tegen Napoleon, de oorlog dien Engeland ten slotte geheel alleen tegenover Europa moest ophouden, terwille van zijn bestaan als onafhankelijke macht - de oorlog die aan Engeland de beteekenis van eerste Europeesche mogendheid heeft gegeven.

En wanneer de heugenis aan dat verleden, van het begin der 19^de eeuw, voor de verbeelding opkomt, dan heeft het Engelsche volk wel degelijk reden om zich bezorgd te maken omdat het tegenover de rekening in geld geen zedelijke waarde als winst kan stellen.

Integendeel, het heeft een zware moreele beer.

Die music-hall opwinding, dat buigen voor een paar groot-kapitalisten, die overdrijving en perversie van gevoel in alle kringen, dat schreeuwen om het hardst tegen de zwakken, wien men kwalijk neemt dat zij niet dadelijk op puur geschreeuw 't hoofd in den schoot leggen, dat alles zijn dingen waarvoor Engeland nog veel zwaarder in 't krijt staat, dan door zijn onnoodige geldverspilling.

Het is nu vooreerst nog de vraag, hoe men het budget in equilibrium zal krijgen, maar toch ook komt er al hier en daar bezorgdheid of het volksbewustzijn zijn evenwicht zal terugvinden.

Zal er een man opstaan, iets meer nog dan een kanselier van de schatkist, die Engeland in het andere booze kwartiertje, dat voor de deur staat, zijn plicht voorhoudt om geen schuldvoldoening uit te stellen, maar dadelijk te betalen, en de heele som!

De moreele crisis, waarin de Angelsaksische stam, aan beide kanten van den Atlantischen Oceaan, verkeert, lijkt mij een belangrijker onderwerp van overdenking dan de quaestie van suikeraccijns en steenkolenrechten.

De dingen loopen vreemd in de wereld?

Herinnert men zich - want zij werden in den laatsten tijd nog al eens aangehaald - de hiervolgende regels uit ‘The soldier's pocketbook’, dat op gezag van Lord Wolseley aan de troepen is verstrekt?

‘Wij zijn opgevoed in het denkbeeld dat het een schande is

[p. 387]

om door valschheid en bedrog te winnen, en het woord spion verwekt bij ons evenveel weerzin als slaaf. De spreekwijzen dat eerlijk het langst duurt en dat de waarheid de leugen steeds achterhaalt, zijn ons zoo dikwijls gezegd dat wij niet anders gelooven. En die zinnen kunnen ook heel goed dienen als schoolvoorschriften voor kinderen, maar de man die in den krijg daarnaar wou handelen, deed beter zijn zwaard voor goed op te steken.’

Kinderachtig mogen de spreuken zijn die ons van onze jeugd af worden ingeprent; maar hoe zal men de vaderlijke raadgevingen van Lord Wolseley aan het leger moeten noemen?

In allen geval hebben zij succes, die bedriegerswoorden, zoo niet op Zuid-Afrikaanschen grond dan toch elders waar de Angelsakser zijn best doet om het van de zwakken te winnen. Want dat verraad en die valschheid zijn nu onlangs het middel geweest voor de Amerikanen om het hoofd der verdedigers van de vrijheid der Philippijnsche eilanden, Don Aguinaldo, in handen te krijgen en daardoor den tegenstand der eilanders te breken.

Funston, de aanvoerder van een verkennerstroep die de gevangenneming van Aguinaldo volvoerde, is natuurlijk als belooning voor zijn stoute slinksche daad door Mac Kinley tot generaal benoemd; en de man van Kansas die den man van de Philippijnen zoo brutaal wist te bedotten, zal 't zeker nog veel verder brengen. Hij weet de ideeën van den tijd te realiseeren.

Wat de beginselen betreft, zij zijn een leenen en ontleenen over en weer van den eenen oever der Atlantische Zee aan den anderen. Maar om de waarheid hulde te doen, moet men erkennen dat in den laatsten tijd de Nieuwe Wereld het voorbeeld gegeven heeft, zoowel van Jingoïsme als van onbeschaamdheid tegen den machtelooze.

President Cleveland heeft in 1895 den oorlogsgeest in de Vereenigde Staten gewekt, toen hij verlangde dat Engeland zich niet eigenmachtig tegen Venezuela zou gedragen, maar het scheidsrechterschap der Vereenigde Staten zou erkennen, waar 't gold de belangen der landen van het nieuwe werelddeel. De krijgsdrift in Amerika, toen nog geluwd, heeft zich vervolgens tegen Spanje gewend, en de Vereenigde Staten wijdden daarmee een imperialistische politiek in.

Maar het werkelijk succes heeft niet beantwoord aan de inspan-

[p. 388]

ning. Het overwicht der Yankees, verkregen op Cuba, Porto-Rico en de Philippijnen, staat in den grond der zaak gelijk met een moreele nederlaag. Zij hebben noch voorspoed, noch orde in de streken kunnen brengen die voor hun overmacht het hoofd moesten buigen. Ook daar staat een rekening open, en de beteren van het volk hebben 't voorgevoel dat Amerika haar zal hebben te betalen met een poging en een overwinning om eerlijkheid te brengen in zijn politiek, of met een zware schade aan zijn volksbestaan.

Evenals aan den anderen kant van ‘den vijver’. Maar daar staan de zaken wrakker, en het Engelsche volk heeft niet meer de kracht en het geluk van de jeugd, zooals broêr Jonathan.