De Gids. Jaargang 65

[p. 588]

Bibliographie.

Een week in de kolonie der Internationale Broederschap te Blaricum, door Henriette Hendrix. Amsterdam. Cohen Zonen. 1901.

Wij moeten der schrijfster van dit boekje - een verzameling van opstellen die als feuilleton in De Telegraaf zijn verschenen - eene illusie ontnemen, en wel deze: dat zij door haar verhaal ‘het groote publiek een duidelijke voorstelling (heeft gegeven) van iets waarvan het tot nu òf niets òf zeer weinig wist.’ Want wat men hier ontvangt is weinig meer dan de beschrijving van eenige uiterlijkheden, van enkele personen die toevallig in de week welke de schrijfster te Blaricum doorbracht, daar ook vertoefden: een vriendelijke juffrouw die liever te Amsterdam dan te Blaricum zou wezen, een Engelsche jongen die in een Russisch werkmanspak rondloopt, omdat hij het zoo schilderachtig vindt en die ook zeker om de schilderachtigheid, als juffrouw Hendrix hem te dineeren vraagt te Laren, zijn grooten teen door zijn kous heen laat kijken. Maar van hetgeen aan de Internationale Broederschap, in den vorm waarin zij zich hier vertoont, ten grondslag ligt vinden wij maar heel weinig, het meest nog, op het eind, in de aanhaling uit een feestrede van Ds. Kijlsta, een van de kolonisten.

Met de eigenlijke leiders van deze kolonie te Blaricum en van de andere, waar zij ook een kijkje neemt, te Bussum, schijnt juffrouw Hendrix niet anders dan zeer oppervlakkige gesprekken gevoerd te hebben; wat niet te verwonderen is, daar zij, advorens deze koloniën te bezoeken, blijkbaar zich niet de moeite gegeven had het een en ander over deze en dergelijke instellingen te lezen. Zij bekent dit vrij naief in het begin van haar boekje, als zij zegt: ‘Ik had gehoord dat een aantal menschen, voornamelijk op initiatief van Prof. van Rees en Ds. Kylstra, eene kolonie gesticht hadden om een naar hun meening beter leven te leiden dan dat in de groote maatschappij, dat ze voor dat doel grond gekocht hadden te Blaricum en dien bebouwden Veel meer wist ik niet van de zaak. Op een dag in September ging ik er heen’ ... Is het niet of deze journaliste uit een andere planeet hierheen is verzeild geraakt en van de belangrijkste dingen dezer aarde nooit iets vernomen heeft! Indien de bibliotheek van De Telegraaf den tweeden druk van Quacks Socialisten bezit, dan zij mejuffrouw Hendrix de bestudeering van dit boek aanbevolen; zij zal o.a. in het laatste deel in het hoofdstuk ‘Grepen uit Noord-Amerikaansch Socialisme’ kunnen lezen wie Thoreau was en waarom Van Eeden zijn stichting ‘Walden’ genoemd heeft.

Wat ons hier aangeboden wordt is journalistiek op haar smalst. Boekjes als dit bevredigen oppervlakkige nieuwsgierigheid, geen ernstige belangstelling.

[p. 589]

Naar Holland. Indrukken van een terugkeerende; door Creusesol, schrijver van ‘Soekå Sĕpi,’ Semarang. G.C.T. van Dorp & Co. 1900.

De schrijver die zich achter den pseudonym van Creusesol verbergt, schijnt er slag van te hebben, het zijn lezers naar den zin te maken. Van zijn eerste bundeltje, ‘Op en om Soekå Sĕpi, schetsen van een koffielandje’, in 1898 te Batavia verschenen, bleek reeds in 1899 een tweede uitgave noodig, een uitgave, door een vijftal niet onaardige, blijkbaar naar het indische leven genomen penteekeningen versierd, en nog geen jaar was verstreken sedert de verschijning dier tweede uitgave, of de ondernemende firma G.C.T. van Dorp & Co., te Semarang, durfde een nieuwen bundel van Creusesol op haar persen leggen.

Deze nieuwe bundel is te beschouwen als een vervolg op Soekå Sĕpi. Werden ons hierin het lief en leed geschetst van een eenzame in Java's binnenlanden, die voor het vele dat hij onvermijdelijk missen moet, vergoeding zoekt in de poezie van den arbeid, in een belangstellend en humoristisch beschouwen der Inlanders om hem heen, in de majesteit van Java's bergnatuur en den tropischen sterrenhemel, niet het minst ten slotte in zijn gedachten aan de lang-verbeide bruid, die aan het eind dan ook werkelijk komt en het vergeten koffielandje tot een aardsch paradijs omtoovert; thans zien wij hem met zijn levensgezellin afscheid nemen van dat Java, waar zij wel eens mopperden, maar toch zoo gelukkig waren en in Holland komen, waar wel veel is dat zij op Java misten, maar ook veel niet, dat zij daar ginds voor het grijpen hadden. Te zamen genomen geven de beide workjes van Creusesol een aardig overzicht van het gemoedeleven van den gemiddelden Nederlander, die in zijn jeugd naar Indië trekt, er arbeidt, land en volk lief krijgt, zijn pensioen of een fortuintje verdient en vóor zijn vijftigste jaar naar het moederland terugkeert. Een bijzonderheid, die echter bij het lezen van Creusesol's schetsen en indrukken niet moet worden voorbij gezien, is dat deze schrijver - gelijk hij herhaaldelijk zelf mededeelt - in Indië geboren is. Daardoor bevatten zijn beschouwingen, zoo over Indië als over Nederland, hier en daar gevoelefactoren, die men bij den in Nederland geborene in den regel niet of minder sterk sprekend zal aantreffen.

Als stylist behoort de schr. niet tot de school der modernen, maar evenmin neemt hij den schijn aan, alsof hij er toe behoorde. Aan opmerkingsgave ontbreekt het hem niet en tusschen zijn beschrijvingen is er plaats voor de uitingen van een goedaardigen humor, die te prettiger aandoet, naarmate hij heden ten dage zeldzamer is. Van veel gevoel getuigt, in den hierboven genoemden bundel, het schetsje De laatste Etape. De gewaarwordingen die het terugzien van het vaderlandsch landschap opwekt worden daarin heel goed en hartelijk weergegeven. Goed geslaagd is ook De Piano, een aardige boutade over het getjingel dat onze moderne buurten dikwerf onveilig maakt, gevat in een keurig lijstje van herinneringen aan den indischen avondstond, zoo luisterrijk, vergeleken bij een grijzen November-achtermiddag, die toch óok weer zijn eigenaardige bekoringen heeft .... achter dichtgeschoven overgordijnen en onder het schijnsel der gaslamp!

Er zijn twee dingen waarvoor Creusesol vooral moet oppassen: het onmatig gebruik van citaten in vreemde talen (bovendien niet altijd volkomen zuiver geciteerd) en het zich ‘te buiten gaan’ aan het rijm. Zijn proeve van parodieering van Hugo-Hildebrand's ‘Als 't kindje binnen komt’ in het schetsje Kinderen aan boord, is waarlijk al te onbeholpen om zelfs

[p. 590]

aan een welwillend publiek te worden voorgezet. Maar indien hij in deze twee opzichten eenige zelfbeheersching aan den dag weet te leggen en verder zijn stijl nog wat leert verzorgen, dan mag van hem, wien het schrijven vlot van de hand schijnt te gaan, nog menig aardig schetsje verwacht worden. De tot dusver van hem verschenen bundels hebben in elk geval dit merkwaardige, dat zij kijkjes geven in een wereld van gevoelens en denkwijzen, in menig opzicht verschillend van die der Nederlanders, die Indië nimmer bezochten. Ook door dezen - en door dezen vooral misschien - verdienen die werkjes te worden gelezen. Zij kunnen er uit leeren, dat in Java's binnenst binnenland bij wijlen meer idealisme huist, dan waarvan sommige mopperaars of materialisten ooit gedroomd hebben.

v.D.