De Gids. Jaargang 64

[p. 583]

Buitenlandsch overzicht.

28 November.
Novemberzon.

Novemberzonnetje kan heel mooi zijn, maar duurt heel kort, zoo gauw komt de mist op, en wikkelt het moede landschap in voor den slaap, voor den nacht. Maar wanneer het er is, en den tijd dat het er is, - hoe blij schijnt het zonnetje op het gewirwar van ontbloote takken en van vochtige grijze stammen, hoe zacht groet het met een lieve streeling de plukjes overgebleven teergroen gras, en hoe goedig warmt het nog even met een blonde lichtvlaag het koudelijke zand van het duin!

De natuur komt daarbij erg poovertjes voor den dag; ze schikt nog even haar laatste verschrompelde blaadjes aan 't dorre hout, dat ze het schijnsel opvangen en prijken als een sieraad van verdoofde edelsteenen, maar daarmee heeft ze ook uitgepraat. Alle illusie van den zomer, alle trots van den herfst is verdwenen en vergaan. Ze moet haar armoe erkennen, en leeg en schuchter, en toch trillend van dat nerveuze schoon dat de fijnste essentie van de schoonheid is, staat ze voor het licht, met een glimp van innigen dank overtogen.

Meer en anders kan ze niet zeggen, niet uitspreken. Want het is een heel intiem tafereeltje, dat van de Novemberzon en van het Novemberlandschap.

Om u de waarheid te zeggen, ik kijk er liever naar dan naar den gang van zaken in de groote menschenwereld.

[p. 584]

Men moet daar wel ten slotte zich over niets meer verwonderen, en met zijn verwondering verliest men ook de ware belangstelling. Krachten en machten zijn er aan 't werk wier bewegingen men niet kan volgen, en wier doel niet in gewone menschheidstaal is uittedrukken. Wat er gebeurt is vreemd, en van dat soort vreemdheid waar onze logika in 't geheel niet bij kan, en ons hart zich teruggestooten voelt.

Zie de Engelsche verkiezingen. - Het is de stemming der steden die in Engeland en Schotland den doorslag heeft gegeven, en zij hebben conservatief gekozen. Het liberalisme zetelt er thans op het platte land. Dat zijn de omgekeerde verhoudingen van vroeger.

De leiding der oppositie tegen de regeerende partij is onderling verdeeld: Campbell-Bannerman, Rosebery, Harcourt, - zooveel hoofden als er zijn, zooveel facties en fracties zijn er ook. Maar is het aan den kant der regeering beter? Salisbury staat tegenover Chamberlain, en de zwakkere van de twee houdt tot nu toe de hoogere hand, terwijl de beginsels van den ander telkens zegevieren.

Waarlijk een vreemde toestand voor een land dat een zeer geëxponeerde wereldstelling heeft te handhaven, geen equilibrium inwendig, en in het buitenland alleen sterk tegenover de zwakken. En toch gaat het, alsof het zoo altoos kon voortgaan.

De presidentskeus in de Vereenigde Staten is ten voordeele van Mac Kinley uitgevallen, en ook de verkiezingen voor het Wetgevend Lichaam zijn aan de Republikeinsche partij gunstig geweest. Men had ook wel algemeen op het succes van Mac Kinley gerekend, maar tot het laatste toe voelde men zich niet zeker, omdat men de meening niet kende van die zich buiten de politiek houden en die in alle landen de meerderheid vormen. Die meerderheid heeft zich dan overweldigend voor den eene der candidaten verklaard, maar niet uit voorliefde voor den man of zijn beginselen, - hoe zou dat ook, waar èn de man èn de beginselen ontbreken, - neen, om te gehoorzamen aan die geheime strooming die de menschen, uit vrees voor het onbekende, dikwijls tegen hun ideën en hun hart in, de veilige haven van het behoud binnendrijft.

Zou waarlijk de vrees en de laagste zelfzucht de zaken der wereld zijn gaan leiden?

Men moet het wel gelooven wanneer men bemerkt hoe in China de dingen stokken. Het heele complex van Europeesche machten

[p. 585]

komt er niet verder; - omdat de troepen mankeeren? neen, omdat de mogendheden onder elkander comedie spelen met tractaten en afspraken die dienst moeten doen om de onderlinge vrees te bezweren, en waaraan ze zich toch niet houden, ook al uit vrees voor elkander. De Chineesche bevolking waarvoor men niet bang is, wordt onderwijl op Hunnenmanier behandeld, te zwaard en te vuur.

Evenzoo gaat het in Zuid-Afrika.

De oorlog wordt daar gevoerd met het verbranden van hoeven, met het berooven van vrouwen en kinderen. Oorlog! zoo heet het daar niet meer, het is geworden: dempen van rebellie; oorlog heet 't in Europa, waar Engeland bang is een aanmerking te krijgen als 't het ophouden der onafhankelijkheid van de Boerenrepublieken aan de mogendheden notifieert. Daarginds heet het straf voor opstand, en met de hypocrisie van de macht, maakt het volk dat in Zuid-Afrika de macht wil houden zichzelf wijs, dat hoe strenger, hoe wreeder, hoe bloediger de straf is, des te beter in 't belang van den onderliggende wordt gezorgd, wien een scherpe prikkel tot deugd het vleesch in moet gedreven.

Zal die ‘straf’ tot het bittere eind toe voltrokken worden? Zal niemand en niets tusschen beide komen?

Met het oogenblik van President Krugers landing in Marseille heeft er toch een verandering plaats gehad.

Laat ons het bekennen, Krugers vertrek uit de Transvaal na de geleden nederlagen is voor velen een teleurstelling geweest, omdat men had verwacht dat de leider van het volk in het ongeluk te midden der zijnen was gebleven. Het heengaan op dat moment leek ook een van die vreemde dingen in de historie van onze dagen, waar noch ons verstand noch ons gevoel bij konden.

En later, als het plan bekend werd van de reis naar Europa en van den tocht naar Frankrijk, lag er toen in zulk een voornemen niet het gevaar dat de tragedie van den vrijheidsoorlog in Zuid-Afrika met een half burleske, half droevige mislukking in Europa zou eindigen?

Krugers comedie, zoo noemde de vijand reeds van te voren de reis van den president door Frankrijk.

Maar bij het voet aan wal zetten in de Fransche havenstad is

[p. 586]

al dadelijk gebleken dat hier van geen vertooning sprake zou zijn.

Want dit is het voorrecht van een groote persoonlijkheid dat zij de zaak waarvoor zij optreedt tot een werkelijkheid maakt. De eerste woorden van den man die recht kwam zoeken ten behoeve van zijn land, recht tegen de vijanden zijner vrijheid, recht tegen de vijanden der menschelijkheid, - die woorden getuigden van een wil waarmee men rekening moest houden. En de heele manier van den man, tegelijk waardig en voorzichtig, toonde dat de staatslieden van Europa met een staatsman zouden te doen krijgen, die hun gelijke, zoo niet hun meerdere was.

En het was dus geen vlucht, dat heengaan na de nederlaag, maar de voorbode der verschijning van de ziel en het hart der Zuid-Afrikaansche Republiek in Europa.

Zonder luister staat ze daar, arm en vernederd van uiterlijk, maar met het ontembare natuurleven in zich.

Wat zal ze in Europa vinden?

Niet meer dan een Novemberzon, een laatste streeling voor de winterkou?

En zelfs indien dat het geval was, blijft de natuur niet doorleven, en volgt er op de Novemberzon niet de lentezon?