De Gids. Jaargang 64

[p. 380]

Buitenlandsch overzicht.

Chinoiserie.

28 Juli.

Deze Juli-maand heeft veel op zijn geweten. Hebben wij ooit vreemder tijden beleefd! In gewone omstandigheden zou onze aandacht ingenomen zijn door de vierjaarlijks terugkeerende voorbereiding voor de presidentskeus in de Vereenigde Staten, of door een militaire zaak in Frankrijk, een speech van Keizer Wilhelm, een vorstelijke familie-aangelegenheid op het Balkan-schiereiland; - nu hebben we ook wel dat gansche gewone programma der wereldgeschiedenis gehad: Bryan met zijn 1 tot 16 verhouding van goud tot zilver in de conventie te Kansas-city, redevoeringen van den Keizer, waarin vlag en vaderland, eerbied voor God maar gehoorzaam ontzag voor de Keizerlijke Majesteit in wapperden en bulderden, afgezette en aangestelde generaals in Frankrijk, en een twist tusschen den bezorgden vader Milan en zijn trouwlustigen zoon Alexander van Servië ..... Maar die dingen die we gewoon waren voor wezenlijk aan te zien, verstuiven thans als een wolkenfantasmagorie aan den avondhemel voor dat andere, dat vreemde in Afrika en Azië, dat ons hart bezig houdt, onzen geest pijnigt, onze verbeelding spant.

In Transvaal en Oranjerivier-Kolonie - ik vergis me, in den Oranje-Vrijstaat, houden enkele duizenden Boeren den strijd vol tegen honderdduizenden Engelschen. Drie geweldige stappen heeft Lord Roberts gedaan, de eerste als inleiding, waarmee hij Cronjé's macht vernielde, de tweede die hem in Bloemfontein, en de derde die hem over Kroonstad naar Pretoria bracht. Thans staat hij op het punt den vierden stap te doen; de maarschalk wil de vonken van den half gebluschten krijgsfakkel onder zijn voet uitdoven. Zal 't hem gelukken, of zal de brand nieuw voedsel krijgen?

Er is vermoeidheid zichtbaar bij de Engelschen, terwijl bij de Boeren telkens nieuwe sporen van ondernemingsgeest zich vertoonen. De zaak der vrijheid staat bijna hopeloos, en toch is 't alsof er zich nog een kans kan aanbieden voor een eervol vergelijk, wanneer ditmaal de Engelsche macht eens niet haar tegenstanders als een vluchtende bende voor zich uitjaagt, maar daar een verzet vindt, en bij zichzelf de onmogelijkheid om snel voort te gaan.

De Chineesche aangelegenheden zullen zich misschien ook doen gelden.

Is er wel iets wonderlijkers gezien dan de manier waarop deze troebelen in China inzetten?

De heele beschaafde wereld is met het Hemelsche Rijk in con-

[p. 381]

flict gekomen, en dat Rijk, waar pas spoorwegen en telegrafen zijn ingevoerd, weet zich mysterieus voor de vreemde oogen te sluiten. Het trekt een Chineeschen muur om zich heen. De troepen der mogendheden zijn in China geland, ze bombardeeren forten, ze nemen steden in, en ze weten niet tegen wie en waarvoor ze vechten, ze weten zelfs niet of ze wel in oorlog met China zijn.

Geen tijding, waarop ook 't minst staat te maken is, bereikt ons uit Peking. De gezanten van de Europeesche mogendheden en der Vereenigde Staten zijn vermoord, heet het, hun kwartieren verbrand en alle vreemdelingen uitgeroeid, - dan weer, de gezanten zijn gezond en wel, de regeering draagt voor hen zorg, behalve voor den Duitschen gezant, die door een toeval niet gezond en wel is. De Westersche volken hebben het rooklooze kruit uitgevonden, maar de Chineezen de geluidlooze gebeurtenissen.

Daar heeft in hun hoofdstad een bloedbad plaatsgehad, revoluties en burgeroorlogen zijn aan de orde van den dag, het toekomstig lot van vierhonderd millioen menschen wordt beslist, en niets, maar niets dringt naar buiten. Het eenige dat het oog en het oor der Europeanen bereikt zijn statige gebaren en deftige woorden; boodschappen worden aan de verschillende regeeringen overgebracht dat de keizer van China in moeilijkheden verkeert, en dat men hem verplichten zou zijn rijk te helpen, - maar uw gezanten, o vorsten en staten, zijn ongedeerd, zij genieten onze voortdurende bescherming ....

En 't is een onbekende macht welke die verzekeringen overstuurt, die vraag om hulp doet. Niemand kan zeggen wat achter al die verklaringen schuilt, want de hoofdslad is gehuld in een kleed van zwijgen.

Russen, Japanners, Franschen, Engelschen, Duitschers, staan gewapend op het grondgebied van China, en alleen een onbestemd gerucht waait uit Peking over.

Bestond er eendracht of zelfs maar een klare verhouding tusschen de in schijn verbonden mogendheden, ik denk dat dan het omineuze zwijgen niet zoo lang zou hebben aangehouden.

Want de Chineezen hebben toch niet het monopolie van den leugen- en huichelgeest. Er is ook veel Chineesch in Europa, of moeten we soms zeggen dat er veel Europeesch in China is?

Wereldvrede en ontwapening!

Hier, in Den Haag.

Onderwijl was Rusland bezig, zoetjes aan China in te palmen. Het gaf zijn Transsiberische spoor - een spoor die eenvoudig aangelegd was om de hulpmiddelen van Siberië te ontwikkelen ten voordeele der beschaving! - een zijlinie door Mantchoerije, en zond kozakken uit om den spooraanleg te beschermen. Zoo begon het zich thuis te gevoelen in Mantchoerije, en dacht verder aan

[p. 382]

Peking, en nog verder aan de rijkdommen van de Yangtse-kiang vallei en aan het plan van een spoorlijn die de Franschen tegemoet zou komen als dezen van het zuiden af, door de provincie Yunan heen, hun plannen gingen uitvoeren ter vereeniging met hun bondgenooten.

Duitschland voegde zich als een zelfstandige derde daarbij. Want het had een vloot noodig, een machtige vloot, en daarvoor moest het iets overzeesch hebben om te kunnen beschermen. Toen kreeg het in ruil voor eenige doode zendelingen het gebied om Kiaotchiao. Wonderlijk hoeveel doode zendelingen waard zijn. Ook Frankrijk heeft daarmee gehandeld. En als de gezanten! ....

Engeland was gedurende de laatste jaren sinds 1895 in China niet gelukkig geweest. Wel had het wat onderhands gewoeld om den Russischen invloed aan het Keizerlijk hof van Peking te ondermijnen, maar 't had openbaren twist vermeden, en was om vredeswil voor Rusland teruggedeinsd, niet zonder compensaties en concessies natuurlijk. Zijn ware plannen had het echter voor later uitvoering bestemd, in verstandhouding zeker met de Vereenigde-Staten, die de naburen van China waren geworden op de Philippijnen. Maar dit alles was voor later. Eerst moesten Egypte en Zuid-Afrika verzekerd zijn.

De uitbarsting in China had plaats, die de mogendheden door hun bescherming en zorg hadden willen voorkomen. Rusland met zijn halfvoltooide Trans-Siberische spoor en zijn uitgeputte financies, Engeland met zijn Boerenkrijg, Amerika met zijn Philippijnen-rebellie, Frankrijk met zijn expositie, zij kunnen geen van allen nog een heuschen oorlog velen die op een onderlingen oorlog, om den buit, kan uitloopen; Japan, van zijn kant, zal hem niet voor de anderen voeren, om in plaats van kastanjes alleen brandwonden te hebben.

Men noemt die heele positie te zamen, die onmacht, die onklaarheid, dien onderlingen nijd, - men noemt dat: de Europeesche beschaving die front maakt tegenover de Chineesche huichelarij.

Mysterie van den kant van China dat met de dood-levende gezanten aan 't sollen is; maar is de houding van Europa zooveel oprechter?

Men heeft den Duitschen Keizer, die vooralsnog in China geen gewicht in de schaal legt, de mooie woorden laten spreken. Wat is hun weerklank bij Engeland en bij Rusland die wèl vermogen als zij maar willen?

Ik denk dat zij den Chineezen nog eenigen tijd zullen gunnen om de gezanten te begraven en weer op te wekken, totdat zij zich bedacht zullen hebben of zij de zaak ernstig zullen opnemen en welk voordeel ze daarbij zullen verwerven.

B*.