De Gids. Jaargang 64

[p. 598]

Bibliographie.

De pastorie van Nöddebo, door Nicolaas, oud 18 jaar. Uit het Deensch vertaald door G.F. Haspels. Nijkerk, Callenbach.

Ik zoude wel eens uit mijn vel willen springen om dan te kruipen in dat van een Pruis, Franschman, of Amerikaan, ten einde ons Nederland te zien heelemaal zooals een vreemdeling dat ziet: curieus; van de goud-glinsterende hoofdschilden der Friezinnen af tot de hel-wit-tegen-'t-groene-gras-afstekende glad geschuurde klompen der Zuid-Hollandsche boeren toe. Maar het gaat nu eenmaal niet; en zelfs na een langdurig verblijf buiten 's lands: als de golven van ons dagelijksch leven maar weer eventjes over ons heen hebben gespoeld, is het alsof wij nooit elders hebben rondgezwommen.

Toch kan een dicht hierbij komende proef worden genomen. Wat meer naar 't noordoosten toe drijft óók een landje, ongeveer even klein, op de golven der zee; er is laag land zoo als in Holland, en er zijn met beuken bedekte heuvels zoo als in Gelderland. Ook de geschiedenis van dat land is niet minder grootsch dan de onze; 't is er veel te klein voor al die herinneringen. Evenals Nederland doet het denken aan een uitgebrande vulkaan, zooals die waarin of waaraan nu Maria-Laach ligt: eenmaal ver uitstekende boven de omgeving, overal gloeiende lavastroomen heen schietende, nu ingestort, en een liefelijk meer vormende, waarop het prettig is te spelevaren. Misschien komt er nog wel weer eens een uitbarsting, en wordt de put weer berg; maar wij weten het niet, daartoe is dat water te diep.

Niet dat Denemarken op Nederland gelijkt als twee droppelen; neen, er is dáár iets knerpenders, iets luchtigers in de lucht, waardoor men gevoelt dichter te liggen bij het rijk der stralende, schitterende koude. En al spreken er de menschen over Petersburg zooals wij spreken van Parijs, wel verre dat die koude verstijft, maakt zij vroolijk en opgewekt; en ik vrees zelfs dat eene uitspanning zooals Tivoli te Kopenhagen, waar jong en oud van allerlei slag en stand - héél hoog en heel laag - zich vermaakt, weinig kans van slagen zoude hebben in het land op wat lageren breedtegraad gelegen, van welks openbare vermakelijkheden een vreemdeling zulke melankolieke herinneringen mede naar huis nam, dat hij er van schreef: ‘Ze doen hunne verveling bijeen, en genieten die dan gemeenschappelijk’.

Maar hoe hollandsch toch eigenlijk Denemarken is, kan het best blijken uit zulke boeken als waarvan hier boven de titel is afgeschreven. Die pastorie had ook ergens in Nederland kunnen liggen, en hare bezoekers, waaronder de schrijver van 't verhaal, hadden even goed onze taal met of zonder vereenvoudigde spelling kunnen

[p. 599]

spreken. ‘Verschrikkelijk ouderwets en grappig’ noemt de vertaler het boek Ik ben noch 't eene noch 't andere met hem eens. Slechts éénmaal heb ik gelachen - ik weet het nog precies: op bladzijde 147. Noch er voor, noch er na. Doch dat komt misschien wel omdat het voorbericht mij te zeer op mijn hoede had gebracht; het is niet verstandig een mensch op lachen voor te bereiden, dan lacht hij in 't geheel niet, en de jongere theoriën omtrent dit punt maken zulks volkomen begrijpelijk. Maar evenmin vind ik het boek ouderwetsch: integendeel ik wil gaarne de daarin beschreven menschen ontmoeten; ja, ik ben er zeker van dat ik die zelfs wel op eigen bodem zoude kunnen tegenkomen, zelfs in een Nederlandsche pastorie. Vooral nu de vertaler, vertalende ad usum V.D.M. het dansje uit de pastorie van zijn Lutherschen collega heeft verbannen ‘niet zoozeer omdat (zijn) gereformeerd geweten Luther zoo veroordeelt, omdat hij een eerbaar, huiselijk dansje toelaat, maar meer, omdat voor ons Hollandsch gevoel een pastorie, waarin gedanst wordt, geen pastorie meer zou zijn’.

Niet alleen dat ik de in dat boek beschreven menschen wel zou willen ontmoeten, maar ik zoude er ook wel op intiemer voet mede willen geraken; het zijn allemaal zulke kern-gezonde en frissche naturen. De pijpenrookende dominé en zijne beide dochters - de domineesche raakt een beetje bekneld tusschen dit drietal - en de drie logés; de Grijsaard, Corpus Iuris en Nikolaas de achttienjarige; drie studenten, waarvan twee in de theologie. En hoe menschkundig is niet dat avondbezoek der familie Kjeldborg beschreven, waarop de algemeene verveling eerst wijkt door een heel banaal voorval: iemand die stikt in zijn aardappel. Natuurlijk gebeurt dit den achttienjarigen gulzigaard.

Meen echter niet dat dit boek van den achttienjarige een boek is voor jongens van dito, zooals wie mij dat exemplaar overhandigde, bij het lezen van den titel meende. Welk jongeling van achttien jaar houdt er trouwens van om in den spiegel te zien, anders dan om nauwkeurig na te gaan hoe de knevel als lentewaas op de bovenlip zichtbaar wordt en groeit? Neen, men moet een of meer tientallen van jaren ouder zijn, vóórdat een achttienjarig spiegelbeeld met genoegen wordt bekeken, en het hart gloeit bij de herinnering aan al de kalverliefdes van voorheen. Dàn zal hij zich herkennen in den held van het boek, die er niet één liefde op na houdt, maar twee, zelfs drie - heele onschuldige liefdes, want de eerste twee uitverkorenen worden zijne schoonzusters, en de derde? 't ligt nog zoover in de toekomst: hij is pas in den aanvang van zijn theologische studie, en draait nog hanen - zij 't ook bij ongeluk - den nek om of haalt de beddeplanken weg uit zijns broeders bed.

Daarom niet voor jonge jongens, maar voor oudere jongens en meisjes (wij blijven immers altijd jeug dig van hart?) schrijf ik hier af de slotwoorden dezer novelle: ‘Reis er dadelijk heen, liever vandaag dan morgen, want gelijk hij die nooit in Denemarken geweest is, niet het beste plekje van de wereld kent, zoo kent hij, die nooit in een pastorie geweest is, niet het beste plekje van Denemarken. En toch - wat zou het geven, of gij al deze of die pastorie gingt bezoeken? - Neen, gij moet dan opzoeken juist zulk een pastorie als de pastorie van Nöddebo, en juist zulk een dominee, en juist zulk een domineesche, en vóór alles juist twee zulke domineesdochters!’ Daar hebben wij het; nu weet ik waarom de vertaler dat boek zoo ouderwets vindt! Want wie zou den held van een modernen roman als schoonzoon, of diens heldin als schoondochter willen inhalen? En deze? Met beide handen!

R. T N

[p. 600]

Catherine, door M. Antink, Haarlem. De erven F. Bohn, 1899.

Van dit verhaal ‘ergens uit een steenkloppersgehucht in het hoogland van de Ardennen’ hebben de lezers van De Gids in Augustus '98 de zes eerste hoofdstukken reeds kunnen genieten. Hoe goed Mej. Antink de streek kent, het woeste, grillige berglandschap met zijn rood-grijze rotsgevaarten, zijn diepe steenschachten en zijn onstuimigen groei van boom en struik, en de menschen, ruw en ruig als hun rotsen en voortgroeiend ongetemd en onbeteugeld als was er niets buiten hen en als vulden zij de geheele wereld, heeft men uit die eerste hoofdstukken reeds kunnen zien. Het overige gedeelte bevat zeker niets wat in kracht van voorstelling daarboven gaat, maar het geeft ons de boeiende beschrijving van Catherine's aangroeienden hartstocht voor den vreemde, die ten slotte een vreemde voor haar blijft, en voltooit het verhaal tot een werk van conscientie, waarin met groote eerlijkheid wordt weergegeven zoowel wat de schrijfster van de buitenzijde heeft gezien als wat zij onder de havelooze plunje van deze steenkloppersdochter en van hare gehuchtgenooten heeft meenen waar te nemen.

Het genot van de lezing wordt enkel gestoord door een telkens terugkeerende gewilde woordvorming als ‘schrikgestoken’, ‘beef-handend’, ‘verwachting-overtroffen’. Op enkele plaatsen blijkt bovendien dat de schrijfster, die in de beschrijving en karakter-ontleding zulk een kracht weet te ontwikkelen, licht uit den toon valt wanneer zij hare personen sprekende wil doen optreden. Met het oog daarop zij haar herhaalde waarneming en ernstige oefening aanbevolen.

Letterkundig Maandschrift, onder leiding van F.A.C. Ruysch. 3e Jaarg 1e afl Mei 1900. 's-Gravenhage, M van der Beek.

‘Letterkundig Maandschrift.’ Alweer een nieuw tijdschrift? Geen quaestie van. Het is reeds zijn derden jaargang begonnen en dat wij er nu voor het eerst mee kennis maakten is wel wat erg voor wie er zich op laten voorstaan op de hoogte te zijn van hetgeen er op de Nederlandsche letterkundige markt omgaat. Het is of Dr. Edw. B. Koster, die wij eerst op den omslag en dan nog eens op blz. 4 met over elkander gekruiste armen aantreffen, in die houding zijn verbazing wil uitdrukken over zooveel onwetendheid.

Maar nu wij van het tijdschrift hebben kennisgenomen, nu zien wij ons verplicht het publiek toe te roepen: ‘haast u op uwe beurt er kennis mee te maken!’ Vernemen wij toch niet van de redactie in haar voorwoord: ‘het streeft er naar het voornaamste Nederlandsche tijdschrift te worden’! En als het dat eens geworden was zonder dat wij het gemerkt hadden!

Daarom: men zij op zijn hoede. Wat in dit ons ‘ter recensie’ gezonden nummer voorkomt aan versjes, beschouwingen en verhaaltjes is weliswaar van een hopelooze banaliteit, maar het maandschrift heeft, zooals op den omslag vermeld staat, zijn medewerkers in Noord- en Zuid-Nederland, Oost- en West-Indië, Amerika en Zuid-Afrika, en wanneer die allen eens met vereende krachten komen aanrukken, dan zullen de andere Nederlandsche tijdschriften zich goed hebben te houden, willen zij niet van de been raken. Zij zijn nu gewaarschuwd: ‘Het tijdschrift van Groot-Nederland,’ het ‘Voornaamste Nederlandsche tijdschrift’ is in aantocht.